3.3 De Oneerlijke Opportunist

Voorpagina’s van veelgelezen tijdschriften en kranten zijn in Trumps universum zo belangrijk dat hij niet kon wachten op het moment dat TIME Magazine uit eigen beweging een tweede voorpagina aan hem zou wijden. De eerste keer was in 1989 geweest, waarna het lange wachten op een tweede cover was begonnen. Ondoenlijk voor de ongeduldige Trump, zeker toen zijn nieuwe loopbaan als hoofdrolspeler van het televisieprogramma The Apprentice was begonnen. Wat had hij in die tijd graag op de cover gestaan, ter promotie en ter bevestiging van zijn nieuwe status. Maar die cover kwam niet. Uiteindelijk liet hij zelf een voorpagina van TIME maken, inlijsten en aan de wand hangen bij zijn golfclub in Miami, de Trump National Doral Miami Golf Shop, en daarna ook in een aantal andere golfclubs.

Zó erg vindt Trump ‘fake news’  eerlijk gezegd ook niet. De waarheid is niet belangrijk voor Trump, maar het is wél belangrijk hoe de waarheid lijkt te zijn. Dat geldt voor het aantal dollars dat hij waard is, dat geldt voor het aantal bezoekers van zijn inauguratie en dat geldt voor het aantal verkochte exemplaren van tijdschriften met zijn gezicht op de voorpagina.

Donald was zelf al vroeg in zijn leven een expert in het maken van fake news, voordat het zo werd genoemd. Aandacht van de buitenwereld was, en is, ongelooflijk belangrijk. En als die aandacht ontbrak, zorgde Trump er zelf wel voor. De fake TIME cover van 1 maart 2009, met de kop ‘The Apprentice is a television smash!’ was op dezelfde datum gedateerd als de premiere van zijn nieuwste TV-show The Celebrity Apprentice.¹

Op de echte cover van die week stond actrice Kate Winslet; in dat blad stond niets over Trump. TIME vroeg in 2017 aan de Trump Organization alle fake covers te verwijderen uit hun gebouwen, waaronder ten minste vijf golfclubs.² Ik weet niet of hij dat verzoek destijds heeft ingewilligd.

Enneagram-auteurs Riso & Hudson schreven in 1996 over de ongezonde Winnaar dat hij zaken haast onmogelijk kan doen zonder de waarheid van zijn situatie te verdraaien. Voor Trump gold dit kenmerk al in 1987, toen hij zijn eerste boek uitbracht. Daarom bespreek ik in dit hoofdstuk de kenmerken van Enneagramtype Drie, de Winnaar, op gezondheidsniveau 7, door Riso & Hudson aangeduid als ‘De Oneerlijke Opportunist’. Voor lezers die niet vertrouwd zijn met het Enneagram heb ik hun citaten uit het Enneagram Basisboek niet alleen letterlijk overgenomen, maar ook de woorden ‘Drie’ en ‘Drieën’ vervangen door ‘Winnaar’ en ‘Winnaars’, om verwarring te voorkomen.

Riso & Hudson: Ze liegen op hun c.v., plegen plagiaat, spotten met regels, strijken de eer van andermans werk op of pochen op prestaties die ze nooit hebben geleverd – stuk voor stuk bedriegerijen waardoor ze uitmuntender lijken dan ze in werkelijkheid zijn.³

De neergaande ontwikkeling van Donalds karakter gedurende de jaren ’80 was niet onopgemerkt gebleven door mensen uit zijn directe omgeving. Barbara Res, Trumps projectleider onder wiens leiding Trump Tower was gebouwd, merkte veranderingen op in Trumps persoonlijkheid en gedrag. Daar waar zij begin jaren ’80 nog samen met hem over straat liep op weg naar vergaderingen, ging Trump rond 1990 alleen nog maar lunchen met executives omringd door drie bodyguards.

Riso & Hudson: Ongezonde Winnaars zijn vastbesloten geen verliezer te zijn, ongeacht wie er de dupe van hun successen moge worden. Door hun angst voor mislukking, en in het verlengde daarvan vernedering, zijn ongezonde Winnaars meer dan bereid om langs oneerlijke weg te verkrijgen wat ze nodig hebben om toch minimaal de illusie van superioriteit in stand te houden.

Trump zag zijn beste mensen in die tijd kort na elkaar vertrekken. Sommige vrouwen in zijn dienst vonden de foto van hun baas op de voorpagina van Playboy bovendien maar niks. Barbara Res herinnerde zich: ‘I think that was the beginning of the end of him being a serious businessman. And he moved into being a cartoon.’⁴

De aanpak van Tony Schwartz werkte in dat opzicht uitstekend. Het boek werd een bestseller en een mijlpaal in het leven van Donald Trump. Schwartz: ‘But the whole persona that I was working to create for Trump, to make him more winning than he actually was, was to path that kind of thing off in a breathy, lighthearted way. It set him up to be a national celebrity.’⁵

Wat Schwartz beschreef was het creëren van een ‘persona’ en wat Barbara Res beschreef was het steeds vaker samenvallen van Trumps zelfbeeld met dat van zijn zorgvuldig gecreëerde ‘persona’. Hetzelfde woord werd ook gebruikt door roddeljournalist Linda Stasi. Stasi zei in de documentaire The Trump Dynasty: ‘I think the media and Trump were a perfect marriage. Together we created a baby and the baby was Donald Trump, the character. He couldn’t have done it on his own and we couldn’t have created that persona without him.’ De columniste van het New Yorkse Daily News, voegde er aan toe: ‘Donald Trump was a flirt, he was fun, he was like almost all the developers in New York City. They put up glass and mirrors and they are glass and mirrors.’⁶

Trump was altijd een betrouwbare bron van onbetrouwbare informatie voor de roddeljournalisten. Meestal ging het om verzonnen verhalen of gewoon leugens. Stasi: ‘He would call you up and plant stories. We knew he was lying and calling everybody with the same story to see who would bite, but once you had a real relationship with him he was very honorable about only calling you with his fake stories. Haha.’

De roddelpers was dol op hem. Hij had hen nodig, maar zij hadden hem ook nodig om hun pagina’s te vullen. Zo werd Trump een ‘media star’. Marc Fisher, co-auteur van Trump Revealed, zei: ‘He was generating and grooming this image of himself as successful miljonair.’⁷ Niemand minder dan Donald Trump zelf, in een zeldzame uiting van zelfreflectie, gebruikte ook het woord ‘persona’ om aan te duiden waar hij mee bezig was. Daarbij haalde hij een bron aan die je niet snel bij hem zou verwachten: Carl Gustav Jung.

Over het hebben van een ‘persona’ heeft Trump zelf – ik bedoel zijn ghostwriter – in 2004 een heel hoofdstuk geschreven in zijn boek How to Get Rich. Je zou het niet achter hem zoeken, maar Donald Trump heeft zich ooit (een beetje) verdiept in het werk van Carl Gustav Jung, de Zwitserse psychiater en grondlegger van de Jungiaanse psychoanalyse. Naar eigen zeggen hielpen Jungs inzichten Donald in zijn zaken- en privéleven: ‘The relatively small number of hours I’ve spent reading Jung have been more than worth it.’⁸

Mensen denken dat Trump nooit een boek leest, en zijn eerste ghostwriter Tony Schwartz betwijfelde inderdaad of Trump ooit een boek helemaal had uitgelezen, maar dat wil niet zeggen dat hij niets heeft gelezen. Schwartz had in de 18 maanden dat hij hem had gevolgd nooit een boek gezien op Trumps bureau, of waar dan ook in diens kantoor of appartement. Andere journalisten hadden Trump er wel eens expliciet naar gevraagd. Zijn favoriete boek, had hij gezegd tegen Fox’s Megan Kelly, was de roman All Quiet on the Western Front, uit 1929. Op Kelly’s vraag wat het meest recente boek was dat hij had gelezen, had hij geantwoord: ‘I read passages, I read areas, I’ll read chapters – I don’t have the time.’ Tijdgebrek was echter niet zijn grootste probleem, althans volgens Schwartz: ‘He has no attention span’.⁹

Trump vertelde dat hij met Jungs gedachtegoed in aanraking was gekomen middels een kennis, die hij bewonderde doordat die persoon zo kalm was gebleven tijdens extreem zware omstandigheden. Dat was iets wat Trump zelf ook altijd nastreefde. Trump: ‘I couldn’t fathom where he got this sort of “grace under fire” demeanor, so I asked him, and he told me that Jung’s ideas kept him centered. The synopsis of his philosophy made such an impact on me that I immediately started reading about Carl Jung.’ Alles waar hij beter van kon worden trok Trumps aandacht, zelfs als dat betekende dat hij er een boek van een psycholoog voor moest openslaan.

Trump adviseerde de lezer van How to Get Rich: ‘Start with his autobiography, Memories, Dreams, Reflections, and you will be in for a fascinating time while simultaneously finetuning your intuition and instincts. You will also gain a technique for seeing into – versus reading into – the people around you.’ Dat was de meerwaarde voor Trump: het kunnen ‘lezen’ van andere mensen gaf hem een extra voordeel in onderhandelingen, een extra vorm van controle, een extra vorm van macht.

In een van zijn andere boeken, Think Like a Champion uit 2009, zette Trump boven het hoofdstuk ‘Go with your gut’ een spreuk van Jung, met bronvermelding: ‘Intuition is perception via the unconscious.’¹⁰ Donald vond, na meer dan 10 jaar overleven in een moeizame periode, in het werk van Carl Jung de nodige inspiratie en een welkome zelfrechtvaardiging om zaken vanuit zijn intuïtie te doen, wat hij toch altijd al het liefste deed, ondanks het feit dat hij er geregeld mee de mist in was gegaan. Wat hij dan vervolgens ontkende.

Toen een verslaggever president Trump tijdens de coronacrisis op 14 april 2020 vroeg op basis van welke ‘metrics’, doelend op parameters of statistieken, hij zou besluiten hoe en wanneer hij de economie zou heropenen, wees Trump naar zijn hoofd: ‘The metrics right here.’

Hij had beter naar zijn buik kunnen wijzen, want ook in zijn rol als president vertrouwde hij nog altijd het meest op zijn buikgevoel, liever dan af te gaan op de adviezen van wetenschappers of professionals, met uitzondering natuurlijk van het schriftelijke advies van ene Dr. Carl Gustav Jung (1875 – 1961).

Riso & Hudson: Spijtig genoeg zijn Winnaars zelfs wanneer ze ongezond zijn in staat de illusie in stand te houden dat ze buitengewoon goed functioneren. Het is axiomatisch dat Winnaars altijd gezonder lijken dan ze in werkelijkheid zijn.

Poppy Carlig, een deelnemer aan het 10^de seizoen van The Apprentice, viel op wat het effect is van een camera, zodra deze in de buurt kwam van Donald Trump: ‘I think he has a TV personality and a non-TV personality. When the cameras are on, he’s on, and he’s very good at selling himself.’¹¹ Jungs werk was voor Trump een zeldzame aanleiding om even stil te staan bij het onderscheid tussen zijn innerlijke ‘zelf’ en zijn ‘persona’, zijn zorgvuldig opgebouwde, maar valse imago voor de buitenwereld. Het eerste deel van zijn uitleg in How to Get Rich leek rechtstreeks overgenomen uit Wikipedia: ‘The word “persona” has an interesting root. It comes from the Latin word meaning “mask”. This however, is not derogatory. It’s necessary. Each of us has a persona. We need it for survival. It’s the face we put on for public use, and it can be intentional or unconscious.’¹²

Trump gaf daarbij een voorbeeld: ‘For example, a salesman who has lost his entire family in an accident is, naturally, devastated. But to work effectively with his customers, he must appear cheerful and confident.’ Het lijkt een willekeurig voorbeeld, maar lees het nog een keer, nu met in gedachten dat dit over Trump zelf gaat.

Bovenstaand voorbeeld was volgens mij niet geheel willekeurig. Trump vervolgde zijn uitleg in zijn boek How to Get Rich: ‘That’s part of his persona. It’s a survival device.’ Dit was precies hoe Trump om was gegaan met het overlijden van zijn broer, zijn vader en zijn moeder, en het was wat zijn casinomanager John O’Donnell Trump had zien doen nadat drie van zijn beste en naaste casino-executives waren omgekomen in een helikopterongeluk. In de bewuste zin ‘a salesman who has lost his entire family in an accident’ kan volgens mij derhalve worden gelezen als een samenvoeging van al dat persoonlijk verlies.

Riso & Hudson: Vaak bewerkstelligt pas een catastrofe in hun leven dat er bressen in hun defensie worden geslagen, al is het dan misschien slechts tijdelijk. In hun depressieve instorting blijken hun innerlijke desolaatheid en leegte maar al te duidelijk. Ze schromen geenszins zichzelf te verkopen, te liegen, van ‘loyaliteit’ te wisselen zoals het uitkomt of te profiteren van anderen, zolang ze zelf maar als winnaar uit de bus komen.

Van binnen was Trump diep geraakt, maar van buiten acteerde hij ‘business as usual’. Hij had zelfs onterecht tegen de pers gezegd dat hij bijna met dezelfde helikopter was meegegaan en dus maar net aan de dood was ontsnapt, met als enige doel er publicitair nog een slaatje uit te slaan. Zo krachtig was Trumps ‘persona’. Zijn ‘masker’ was zijn overlevingsstrategie. Het gevolg was evenwel dat hij steeds verder afdreef van zijn innerlijke, kwetsbare kern en van zijn dieperliggende gevoelens. Wat hij allemaal ook meemaakte, het bracht hem niet dichter bij zijn authentieke ‘zelf’, maar juist verder er van af. Neerslagen hadden de neergaande trend van zijn karakter naar steeds ongezondere niveaus bestendigd.

Trump beleefde een reeks van existentiële crises in de jaren ’90, toen zijn zakenimperium langzaam was afgebrokkeld, zijn privéwereld was ingestort, zijn zoon Donald Junior na de scheiding van Ivana in 1992 lange tijd niet meer met hem had willen praten, zijn casino’s, luchtvaartmaatschappij en hotels achter elkaar failliet waren gegaan, hij de meeste van zijn bezittingen had moeten verkopen, de media steeds negatiever over hem waren gaan schrijven, en zijn vader en moeder waren overleden in 1999 en 2000. Aan catastrofes geen gebrek in het leven van Donald Trump tussen zijn 44^ste en 54^ste, en daarmee ook geen gebrek aan de noodzaak van een effectieve overlevingsstrategie. Het masker dat hij al had ontwikkeld vóór zijn neergang werd nu nog belangrijker voor hem om te overleven. Donald kon op een bepaald moment niet meer zonder zijn ‘persona’. Hij werd zijn ‘persona’.

In The Art of the Deal (1987) had Tony Schwartz geschreven dat Trumps casino’s het grootste deel van zijn vermogen uitmaakten. Tony blikte recentelijk terug op Donald Trump in die periode: ‘he made it sound like each casino was more successful than the last. But every on of them was failing. I think he was just spinning. I don’t think he could believe it at the time. He was losing millions of dollars a day. He had to have been terrified.’ Journalist David Cay Johnston publiceerde in 1992 een boek over casino’s, Temples of Chance, waarin hij een nettowaarde-statement citeerde uit 1990. Daaruit bleek dat Trump bijna $300 miljoen meer schulden had dan zijn eigendommen waard waren. In het daaropvolgende jaar volgde de eerste van zes bankroetgevallen in Trumps imperium.¹³

Ondanks de jarenlange crisis waar hij in zat, deed Trump er alles aan om naar buiten toe uit te stralen alsof alle nederlagen overwinningen waren. Met redelijk succes aan zijn buitenkant, maar met onomkeerbare gevolgen voor zijn binnenkant. In 2005 was de Winnaar in Trumps karakter inmiddels afgedaald naar het niveau van De Oneerlijke Opportunist en hard op weg naar niveau 8, De Kwaadwillige Bedrieger (zie hoofdstuk 4.3). Riso & Hudson schreven hoe belangrijk het is voor de Winnaar, op dat niveau van ongezondheid, om falen ten koste van alles te vermijden.

Riso & Hudson: Falen is een van de vernederendste vooruitzichten voor de Winnaars. Als ze doorgaan met zichzelf de hemel in te prijzen, maar hun claims niet kunnen waarmaken, zullen ze de indruk dat ze nog steeds een ‘winnaar’ zijn in stand proberen te houden door anderen te bedriegen.

Trumps derde boek, uitgebracht in 1997, heette The Art of the Comeback. Hij schreef het al toen hij zijn problemen nog lang niet allemaal te boven was. Achter de schermen ontwikkelde hij noodgedwongen een volledig nieuw verdienmodel, met schimmige relaties, onder meer uit de voormalige Sovjet-Unie, en met alternatieve financieringsbronnen, omdat de meeste, reguliere banken hun handen niet meer aan hem wilden branden.

Zelf had Trump tegen John O’Donnell gezegd: ‘The show is Trump and it is sold-out performances everywhere.’¹⁴ Hij begon de familienaam TRUMP steeds meer als succesvol merk te verkopen en te plaatsen op produkten en gebouwen van anderen. Zijn merk, beweerde hij, stond voor glamour en kwaliteit. En de meeste mensen geloofden hem, met uitzondering van een groeiend leger dat bestond uit de vele slachtoffers van zijn bedrog, zoals kopers, zakenpartners, banken, andere investeerders en toeleveranciers die te weinig, te laat, helemaal niet of pas na juridische actie betaald werden.

Riso & Hudson: Ongezonde Winnaars lijken continu op situaties te reageren alsof hun persoonlijke waardebesef, het deel van zichzelf dat coherentie en betekenis aan doen en laten zou kunnen geven, totaal ontbreekt. In plaats daarvan blijven ze hun energie investeren in hun uiterlijke optreden, waarbij ze de anderen nooit dichtbij genoeg zullen laten komen om de barsten in hun façade  op te merken.

Naar buiten toe wekte Trump de indruk dat alle gebouwen met zijn naam op de gevel van hem waren, maar zijn naam was slechts een façade. Andere partijen waren in vrijwel alle gevallen de werkelijke eigenaars, die betaalden voor het gebruik van de merknaam TRUMP.

Het label ‘Oneerlijke Opportunist’ gold ook voor Donald Trump als het ging om persoonlijke relaties. Tony Schwartz merkte in de jaren 1985-87 al dat er weinig warmte en communicatie over was tussen Donald en Ivana Trump. Wat hij nog niet wist, was dat Trump toen al een affaire was begonnen met fotomodel, actrice en schoonheidskoningin Marla Maples.

Riso & Hudson: Ze ‘raffelen’ een verbijsterend aantal vrienden en kennissen af, misbruiken mensen en laten hen vallen zodra ze gekregen hebben waar ze op uit waren. De ontkoppeling van gevoelens heeft nog andere ernstige gevolgen. Een ongezonde Winnaar voelt nauwelijks iets voor zichzelf, laat staan voor anderen.

Tony Schwartz zei in een interview met The New Yorker over Trump: ‘He’d like people when they were helpful, and turn on them when they weren’t. It wasn’t personal. He’s a transactional man – it was all about what you could do for him.’ Het was Schwartz ook opgevallen in de 18 maanden dat hij in Trumps directe omgeving verkeerde, dat Trump bijzonder weinig tijd besteedde aan zijn familie. Bovendien, had Donald volgens Tony, ‘no close friends’. Schwarz: ‘He barely talked about his father – he didn’t want his success to be seen as having anything to do with him.’ ¹⁴ Een veelzeggende observatie, want volgens biograaf Wayne Barrett waren alle wapenfeiten waar Trump om bekend stond uitsluitend mogelijk geweest door de hulp van zijn vader, diens geld of diens politieke connecties. Om zichzelf te verkopen als ‘selfmade man’ moest Donald liegen tegen zichzelf. Als hij het zelf geloofde, kon hij het ook overtuigend brengen.

De mensen die goed bevriend met Trump dachten ze zijn, maar die hij later niet meer bleek te kennen, waren talrijk. Vooral als zij schadelijk waren geworden voor zijn imago wist hij niet meer wie ze waren, of hij kon zich niet meer herinneren hen ooit te hebben ontmoet. Dat kon en kan hij nog steeds met grote stelligheid beweren. Dat zij op veel foto’s met hem staan, zei in zo’n geval helemaal niets volgens hem. Iedereen wilde met hem op de foto.

Riso & Hudson: Met al hun energie richten ze zich op het verwerven van wat ze nodig hebben om hun zelfbeeld overeind te houden.

Dat verwerven kon gaan over materiële trofeëen zoals wolkenkrabbers, casino’s, vliegtuigen of een jacht, maar zeker ook over mensen en dan met name mooie vrouwen. Trumps tweede vrouw, Marla Maples, was in menig opzicht zo’n trofee die Trumps zelfbeeld van succesvolle man in stand moest houden. Tegen vrienden schepte hij op dat zij een prachtig lichaam had. Donald bedacht zelfs een deal voor haar om naakt in Playboy magazine te verschijnen. Playboy zou dan $1 miljoen moeten betalen, waar hij zelf 30% van zou ontvangen. Hij moedigde haar aan het te doen, maar zij weigerde.¹⁶

Riso & Hudson: Ze houden een relatie in stand zolang ze ervan krijgen waar ze op uit zijn, maar laten de ander vervolgens zonder ook maar enige scrupule vallen, vooral als ze iemand in het vizier krijgen die begerenswaardiger is.

Trumps relatie met Marla Maples is in die periode diverse malen uit en weer aan gegaan. Uiteindelijk werd zij zwanger van hem – hun dochter heet Tiffany – en gingen zij trouwen. Tegen een van zijn biografen zei Trump jaren later dat hij al verveeld van haar was toen hij naar het altaar liep: ‘I kept thinking, “What the hell am I doing here?”’¹⁷ Biograaf Michael D’Antonio schreef: ‘For him the getting was everything. The having, not so much.’

Overigens konden vrouwen die op enigerlei wijze met hem te maken hadden gehad, daar in zijn ogen altijd hun voordeel mee doen. Naar het goede voorbeeld van zijn rolmodellen uit de gouden Hollywoodjaren, de klassieke filmbazen, zag hij zichzelf graag als iemand die sterren maakte van veelbelovende, jonge vrouwen. Als dat doel was bereikt, was de lol er al weer snel vanaf.

Kort na zijn tweede trouwdag zei Trump in een TV-interview: ‘I’ve really given a lot of women great opportunity. Unfortunately after they’re a star, the fun is over for me. It’s like a creative process. It’s almost like creating a building. It’s pretty sad.’¹⁸

Donald bedroog al zijn vrouwen, bij herhaling. Toen hij verwikkeld was in zijn eerste scheiding en onder ede ondervraagd werd door Ivana’s advocaat, nam hij meer dan 100 keer zijn toevlucht tot het zogeheten ‘Fifth Amendment’ (het recht om een vraag niet te beantwoorden, om jezelf niet te benadelen), wanneer hem werd gevraagd naar ‘other women’.¹⁹

Riso & Hudson: Omdat ze nagenoeg volledig van hun geweten afgesneden zijn en niet langer de waarheid kunnen onderscheiden, lijken ze niet te beseffen wat de waarheid over zichzelf is en voelen derhalve geen enkele wroeging over het bedriegen van anderen.

Trumps bedrog van zijn derde vrouw, Melania, door zijn vreemdgaan met Karen McDougal en Stormy Daniels, gaf hem geen enkele reden tot wroeging. Als hij al spijt had, was het omdat het allemaal publiekelijk bekend was geworden, waarna hij Melania, inmiddels First Lady, weer onder ogen moest zien te komen. Iemand als Trump heeft geen spijt om wat hij gedaan heeft, maar spijt omdat hij is betrapt.

Riso & Hudson: Onverbloemd gezegd, gemiddelde Winnaars zijn in dit stadium verworden tot oplichters, mensen die louter op eigen voordeel uit zijn, opportunisten die van situaties profiteren.

De Enneagram-auteurs hadden dit type op dit niveau ook ‘De Oneerlijke Oplichter’ kunnen noemen. Niet voor niets werd Trump door tegenstanders en slachtoffers (en later zelfs door zijn eigen fixer, Michael Cohen) regelmatig een ‘con artist’ genoemd. New Yorks burgemeester Ed Koch, met wie hij een jarenlang conflict uitvocht over een van zijn projecten en de door hem geclaimde belastingvrijstelling, zei over hem: ‘He’s a fraud… the greatest con artist.’²⁰ Lowel P. Weicker Jr., met wie Trump een conflict had in 1993, zei: ‘I think the man is a total con artist.’²¹

Riso & Hudson: Het gevolg is dat Winnaars afgesneden raken van hun kern en geen andere richtsnoer hebben dan wat voor hen werkt in de situatie van het moment. Hun pragmatisme is gedegenereerd tot principeloos opportunisme, van waaruit ze nagenoeg alles zullen doen om anderen ervan te overtuigen dat ze nog steeds uitzonderlijke mensen zijn.

Het neergaande verloop van Trumps persoonlijkheid is in dit opzicht sinds 2000 bepaald niet omgebogen in positieve richting. In 2013 werd een avant-garde portret van Trump, geschilderd door William Quigley, geveild in de Art Hamptons Fair. Het werd verkocht voor $67.000, een flink bedrag, waarvan $10.000 naar een lokaal goed doel ging. Later zou blijken dat Trump het zelf had gekocht, via een vriend van hem, die als nepkoper tot taak had te zorgen dat het portret voor de hoogste prijs van alle werken op de veiling verkocht zou worden. Trump had zelfs al van te voren laten weten dat het startbod hoger moest zijn om hem niet in verlegenheid te brengen.²²

Zes jaar na de bewuste veiling bekende Michael Cohen, Trumps advocaat/fixer, dat Trump $60.000 van het aankoopbedrag uit diens Foundation, bedoeld voor liefdadigheidsdoelen, maar gebruikt voor Trump zelf, had gefinancierd. De kroon op het werk was Donalds tweet die hij direct na de veiling de wereld in had gestuurd, met geveinsde verbazing: ‘Just found out that at a charity auction of celebrity portraits in E. Hampton, my portrait by artist William Quigley, topped list at $60K.’²³

Op een andere veiling, een jaar later, kocht de Trump Foundation een ander portret van hem, dit keer voor $10.000, nadat niemand er een bod op had gedaan. De Trump Foundation bleek overigens ook op tal van andere manieren niet te functioneren zoals wettelijk was voorgeschreven. Na een juridisch onderzoek werd de Foundation opgeheven in december 2019, In Trumps derde jaar als president.

Barbara Underwood, de New York State Attorney General, sprak van ‘shocking illegality’ en zei dat de Foundation functioneerde ‘as little more than a checkbook to serve Mr. Trump’s business and political interests.’ Zo bleken ook Trumps betalingen aan zijn presidentscampagne in 2016 en het zwijggeld aan Stormy Daniels gefinancierd vanuit zijn Foundation. Allemaal liefdadigheid, met Trump zelf en zijn imago als ‘goede doelen’.²⁴

Riso & Hudson schreven dat Winnaars op dit gezondheidsniveau ‘verraad aan zichzelf plegen’ en dikwijls hun toekomst offeren ‘op het altaar van het directe gewin’.

Riso & Hudson: Ze offeren hun gezondheid, hun carriere, hun integriteit op ter wille van het najagen van narcistische ‘shots’.

Integriteit is voor ongezonde Winnaars derhalve een flexibel begrip. De schilder William Quigley verkoopt nog steeds T-shirts met Trumps portret er op. Er staat ook een tekst bij: ‘Invest in Integrity’.²⁵

Riso & Hudson: Omdat hij andere mensen niet als echt ziet of meent dat ze los van hemzelf niet waardevol kunnen zijn, worden ze gedegradeerd tot niet veel meer dan bronnen van aandacht en bewondering, tot wat ‘narcistische leveranciers’ worden genoemd, tot voorwerpen die hij naar willekeur kan gebruiken om zichzelf te strelen. Om deze reden is er niets wederkerigs aan relaties met ongezonde Winnaars.

Een ongezonde Winnaar heeft de constante bevestiging en bewondering nodig van zijn omgeving. Tijdens zijn eerste min of meer serieuze poging richting het presidentschap in 1999 was ghostwriter Dave Shiflett in Trumps kantoor en zag hoe drie mannen in blauwe pakken op Trump reageerden. Shiflett herinnerde zich: ‘he would tell a joke, and they would all laugh. It was like a B-movie. “That’s a good one boss!”’²⁶

Tussen de opnames door van een aflevering van The Apprentice stelde Trump een vraag aan de groep, volgens deelneemster Jenn Hoffman: ‘What do you think, should I run for president? What do you think? Should I run? Would I be a good president?’ Natuurlijk, knikte iedereen: ‘Uh-huh, uh-huh, yeah.’²⁷ Een andere kandidaat, Derek Arteta, kreeg bij het casting-interview te horen: ‘You could be totally on this show, but when you get into that room with the producers, you have to 100 percent say that you love Trump, that Trump is your hero.’ Arteta benadrukte: ‘You’ve got to be a super fan of Trump. If you aren’t, then you should fake it because if he realizes that you’re not a fan of his, he won’t hire you.’²⁸

Dat gold niet alleen voor kandidaten van The Apprentice. Hetzelfde gold later ook voor kabinetsleden en staatshoofden. Degenen die dat goed deden, kregen veel gedaan bij hem. De ontvangst door Saoedi-Arabië, in mei 2017, was in dat opzicht geniaal. Zij onthaalden de nieuwbakken president Trump op zijn alleerste, officiële buitenlandse reis. De Saoedi’s beeldden Trump af zoals hij zichzelf graag ziet: als gigantische wereldleider geprojecteerd op zijn hotel.

Vervolgens konden ze alle kanten met hem op. Vergeten waren zijn eerdere claims dat een Saoedische prins Amerikaanse politici wilde beheersen met ‘daddy’s money’, dat Saoedi-Arabië ‘blew up the World Trade Center’ en dat het koninkrijk ‘wouldn’t exist’ zonder Amerikaanse hulp.²⁹

Er is een rechte lijn te trekken in de neergaande ontwikkeling van Trumps karakter tussen 1987 en 2016: Donald Trump werd langzaam maar zeker één met zijn imago. Zich daar van losmaken zou zijn ondergang betekenen. De grootste angst van een drugsverslaafde is dat hij geen toegang meer heeft tot zijn fix. Trumps drug was media-aandacht, in de vorm van artikelen, TV-optredens, cameo’s in films, radio-interviews en het zien van zijn eigen gezicht op de voorpagina van een blad.

De essentie van Trumps betoog over het begrip ‘persona’ in How to Get Rich in 2004 was in mijn visie de volgende passage: ‘The only danger is when people become their personae. That means something has been shut off somewhere along the line, and these people will end up hiding behind the false personality that works professionally.’ Dat risico onderkende Donald, maar eigenlijk ook weer niet. In zijn boek suggereerde hij dat hij  zich bewust was geworden van dat gevaar en dat hij er goed over had nagedacht.

Trump: ‘As I am very much in the public eye, this hit home and I gave it considerable thought.’ Hij had alleen de verkeerde conclusie getrokken en zichzelf voor de gek gehouden. Zoals vele verslaafden had hij zichzelf wijsgemaakt dat hij niet verslaafd was. Donald had zich anno 2004 al zodanig verloren in zijn zelfgeschapen mythe dat hij elk risico waar Jung voor had gewaarschuwd kon wegredeneren.

Trump: ‘Fortunately, I am aware of my public side as well as my private side, and, while I’m not one for hiding much, I know there are several dimensions in which I operate.’ Dat psychologische mechanisme hadden Riso & Hudson acht jaar eerder genoemd als gevaar voor een Winnaar op dat ongezonde niveau.

Riso & Hudson: Hun onderontwikkelde en kwetsbare innerlijke zelf verdwijnt hoe langer hoe verder uit het zicht achter een persoonlijkheidsstructuur waarvoor slechts één ding telt – de eigen opgeblazenheid en overleving.

Trumps momenten van zelfreflectie hadden dan ook niet geleid tot enige vorm van inkeer, laat staan dat het had geleid tot enige fundamentele verandering. Integendeel, als er op dat moment nog een minuscule kiem van mogelijke inkeer zou hebben bestaan, was deze gesmoord in ontkenning. Met onomkeerbare gevolgen voor zijn ego.

‘Show me someone with no ego and I’ll show you a big loser.’ Die uitspraak van Trump staat in zijn boek How to Get Rich. Daarin staat ook een hoofdstuk met de titel ‘Have an Ego’: ‘As you know, this rule has been easy for me to follow. Having a well-developed ego, contrary to popular opinion, is a positive attribute. It is the center of our consciousness and serves to give us a sense of purpose.’ Psycholoog Trump had zijn kennis doorgegeven aan zakenman Trump, met name hoe je de kennis over het ego kon benutten: ‘Did you ever notice how you can deflate an opponent by simply saying, “Yeah, whatever you say…”?’ ³⁰

Randal Pinkett, winnaar van het vierde seizoen van The Apprentice, hier op de foto luisterend naar Donald Trump, ontdekte hoe Trump zijn ego dagelijks onderhield. Pinkett vertelde over de eerste keer dat hij aankwam in Trump Tower en kennis maakte met Trump. Pinkett: ‘Donald had a stack of magazines and newspapers. Donald was picking off the top of the pile, turning to the Post-it Note, reading something, and then putting it to the side.’

Pinkett bleef Trump gadeslaan: ‘As we began the meeting, he did not stop this ritual.  So I kind of leaned over the desk to see, what are you looking at?’ Op een zeker moment viel bij hem het kwartje: ‘He’s looking at articles about himself. He’s feeding his ego, like, a steady diet of vegetables and fruits. And I said, okay, I get it now. Donald loves Donald.’³¹

Zoals we weten hield Donald niet alleen van zichzelf. Na Donald hield Donald ook van mooie vrouwen. Op de foto zien we Trump in zijn kantoor, achter zijn bureau’s met stapels magazines, met artikelen over hem, met op de achtergrond zijn wand met wapenfeiten en covers van zichzelf, verguld kijkend naar ‘zijn’ toenmalige Miss USA.³²

Pinkett had Trump inderdaad ook geregeld over mooie vrouwen op de televisieset opmerkingen horen maken. Pinkett: ‘He was expressing an interest or kind of saying, “Isn’t she beautiful? I’d love to sleep with her.”’³³  Maar zelfs Pinkett was onaangenaam verrast toen Trump tijdens zijn campagne in de ‘grab-them-by-pussy’-affaire.

In zijn ‘media-dieet’ waar Trump zijn ego dagelijks mee voedt is een speciale plek ingeruimd voor TIME. Trump moest geduld bewaren tot 2015 voordat hij, pas voor de tweede keer, écht op de voorpagina van TIME mocht staan, dit keer als presidentskandidaat. Trump houdt van winnen. En hij overdrijft altijd, soms met een factor 2, een factor 10 of een factor 20 (of nog meer). Tijdens zijn eerste bezoek als president aan het hoofdkantoor van de CIA, op 21 januari 2017, viel het nog mee: ‘I think we have the all time record in the history of TIME magazine. I’ve been on it for 15 times this year. I don’t think that’s a record, Mike, that can ever be broken.’

Hij wist dat niemand van de aanwezigen dat aantal covers paraat had, maar hij had in 2016 natuurlijk nog helemaal geen 15 keer de voorpagina gehaald, maar ‘slechts’ 8 keer (leugenfactor 2). En nee, hij had natuurlijk ook niet het ‘all time record’.  Dat was en is nog steeds in het bezit van zijn rolmodel Richard Nixon, met maar liefst 55 keer. Wie weet breekt Trump alsnog Nixons record. Hij haalde tot februari 2019 al 25 keer de voorpagina en sindsdien is het nog een paar keer voorgekomen, dus hij maakt nog kans. Maar het is in het geheel niet ondenkbaar dat TIME Trump met opzet geen recordhouder laat worden en hem laat steken op 54 keer.³⁴

‘How much more do you sell when I’m on the cover instead of just a celebrity?’ President Trump stelde de vraag aan Dyland Howard, de hoofdredacteur van American Media Inc. (AMI), uitgever van het roddelblad The National Enquirer. Trump had hem en anderen in de zomer van 2017 uitgenodigd voor een diner in Het Witte Huis. Met ‘just a celebrity’ bedoelde Trump sterren als Bratt Pitt en Angelina Jolie.³⁵

Howard antwoordde: ’15 to 20 percent.’

Trump probeerde een ander bod: ‘So, I sell 50 percent more than any of the movie stars?’

Howard ging er niet in mee: ‘Well, like I said, 15 to 20 percent more.’

‘Let’s call it 40,’ zei de president, die met dit eindbod de onderhandeling beëindigde. In Trumps universum zijn ook de feiten namelijk onderhandelbaar, vooral als het gaat om verkoopcijfers, kijkcijfers, toeschouwer- of bezoekersaantallen, netto waarde of kiezerspeilingen. Maar één ding staat vast: met zijn naam of gezicht op wat dan ook is het meer waard dan zonder. Donalds zelfbeeld is niet meer onderhandelbaar.

Riso & Hudson: We hebben al gezien dat ze pragmatisch zijn: op niveau 7 zijn Winnaars vastbesloten te overleven, en aangezien ze zich nu volkomen identiferen met hun beeld, betekent het dat ze alles zullen doen om er voor te zorgen dat hun beeld het overleeft.

Dat is wat Donald J. Trump heeft gedaan: alles wat nodig was om er voor te zorgen dat zijn beeld het overleefde. En met succes: TIME benoemde hem tot Person of the Year voor 2016, een maand nadat hij was gekozen tot president van de Verenigde Staten. Het was een moderne traditie van het blad geworden die zich elke vier jaar herhaalde. Trump stond dan ook in een bijzonder rijtje. Een fake cover was nu niet meer nodig, zou je denken.

Maar garanties voor de toekomst bestaan niet. Sinds de oprichting van het blad ging in ongeveer de helft van de verkiezingsjaren de titel toch naar iemand anders dan de gekozen president, schreef TIME-redacteur Lily Rothman op 7 december 2016. Het werd dus weer gespannen afwachten voor Trump of hij in 2020 opnieuw Person of the Year zou worden, zelfs als hij de verkiezingen zou winnen.

Verslaafd als hij is aan media-aandacht kan Trump dus nooit eens rustig achterover hangen. Geen dag. Hij móet zorgen dat hij in het nieuws is. Elke dag. Gegeven zijn opzienbarende uitspraken tijdens de coronacrisis deed hij er alles aan om in the picture te blijven Wel mocht  hij vertrouwen ontlenen aan een eerdere conclusie van Lily Rothman: ‘Winning a presidential election does not automatically make someone a Person of the Year. There’s more than victory to influence. But if a President-elect has in fact shaped the year’s news, for better or worse, it’s hard to deny that he belongs on the cover.’³⁶

Het was dus ook nog denkbaar dat Trump de verkiezingen zou verliezen in november, maar toch uitgeroepen zou kunnen worden tot Person of the Year. Op 25 mei 2020 had hij er alvast weer eentje gescoord. Links zien we de echte cover van TIME. Rechts zien we een fake cover van TIME, niet gemaakt door Trump zelf, maar door ene ‘Gimkata1’, geplaatst op internet en gedateerd op 2 januari 2020.³⁷ Ik betwijfel of Trump een van deze twee covers zal inlijsten en ophangen. Ik sluit daarom niet uit dat hij er toch ooit weer eentje zelf zal moeten fabriceren, voor zijn dagelijkse media vitamine-dieet.