4.11 Vijandbeelden (deel 2)

De persoon Barack Hussein Obama en diens imago bevatte alle ingrediënten die in Trumps favoriete vijandbeelden telkens weer opdoken: donkere huidskleur, niet-Europese immigratie-wortels, Islamitische naam, Democraat, intellectueel, populair en geliefd bij een groot deel van de linkse media. Bovendien was Obama uiterst intelligent, zelfrelativerend en welbespraakt, zelfs eloquent – Trump haat dergelijke eigenschappen in andere mensen.

Het zo snel mogelijk afbreken van alles wat Obama had gedaan en opgebouwd, alsmede het neerhalen van diens imago, was dan ook een topprioriteit van president Trump vanaf dag 1 in Het Witte Huis. Hij kwam een heel eind. En hij beperkte zich niet tot Obama. Dit hoofdstuk gaat over één van de 15 uitingsvormen van een dictator: vijandbeelden. De pers als vijand van Trump en ‘of the people’ had ik al besproken in hoofdstuk 3.13.

Een andere Republikeinse opvolger van Obama zou het werk van zijn voorganger mogelijk ook hebben willen ontmantelen, maar het element dat karakteristiek is voor een dictator is het effectieve gebruik van stereotiepe vijandbeelden, inspelend op racistische, xenofobe onderbuikgevoelens en vooroordelen van zijn aanhang, met als voornaamste doel het verstevigen van zijn eigen macht over zijn volgers. Hier was Trump een meester in. Zoals hij ook een meester was in het ontkennen van zijn racistische inborst. Was Trump nu een racist of niet?

‘It’s all psychology. If Obama had that psychology, Russia’s Vladimir Putin wouldn’t be eating his lunch. He doesn’t have that psychology and he never will because it’s not in his DNA.’  Dat zei Trump in 2015 tegen Michael D’Antonio, auteur van The Truth about Trump, vlak voordat hij zich formeel kandidaat stelde voor het presidentschap. D’Antonio schreef in zijn postscript dat Trump het continu over Obama had, maar vooral tijdens de pauzes met de recorder uit, of lopend naar de lift, en vrijwel altijd ‘off the record’. Het was altijd negatief. Trump was geobsedeerd door zijn voorganger.

Op twee momenten tijdens zijn gesprekken met D’Antonio sprak Trump hierover ‘on the record’. Tijdens het eerste moment zei Trump dat Obama ‘lacked the qualities of a winner and “has had so many losses and people don’t even want to watch him on television.” Tijdens het tweede moment zei hij dat Obama ‘not psychologically tough’ was. Of hier ook sprake was van persoonlijke irritatie van Trump jegens Obama, bijvoorbeeld vanwege het afwijzen van Trumps aanbod een ballroom voor hem te bouwen in het Witte Huis, kon door D’Antonio niet meer worden gechecked ‘after Donald stopped speaking to me’. Dat laatste overkomt elke biograaf die het waagt om kritisch over Trump te schrijven en niet al zijn verhalen voor zoete koek slikt.¹

Volgens de zwarte, activistische Amerikaanse schrijver Ta-Nehisi Coates had de verkiezing van Trump alles te maken met racisme. Tegen de Volkskrant zei hij: ‘Het idee dat Donald Trump zijn verkiezing te danken had aan de economische malaise in de Appalachen… Nee! De witte Amerikanen daar hadden het probleem dat alle witte Amerikanen hebben, namelijk dat Obama zwart was.’² Zou het zo simpel zijn? Wel volgens sommige linkse cartoonisten.

Volgens Fox News was de legitimatie van ultrarechtse ‘white supremacists’  door Trump en Fox News uit de lucht gegrepen, een waandenkbeeld van links, een ‘hoax’.

Fox News was in dit opzicht natuurlijk verre van objectief. Datzelfde kon worden gezegd van Afro-American Ta-Nehisi Coates, maar hij verkeerde in goed gezelschap. De kritische Trumpbiograaf Wayne Barrett (een witte Amerikaan) zei al tijdens de campagne in 2016 precies hetzelfde: ‘I think his entire message can be reduced to one word: race. I think that’s his entire message. You know, he carries New Hampshire that has the lowest poverty rate in the United States, that has an unemployment rate around 3 percent. He carries every Deep South state. Does anybody remember that he’s carrying every slave-owner state?’

En Barretts collega-biografen onderschreven zijn conclusie. Tim O’Brien (een witte Amerikaan) zei: ‘The Trump organization is lily-white.’ Gwenda Blair (een witte Amerikaanse) zei: ‘The black people he’s hanging out with are celebrities. They’re winners. Oh, if you’re a winner, that’s OK, that’s all right.’³

Toch had Barrett niet verwacht dat Trumps strategie voldoende kiezers zou genereren. Hij zei een half jaar voor de verkiezingen in 2016: ‘I don’t think the same nation that elected Barack Obama twice could possibly elect Trump. It’s the same country. I mean, I think there’s an awful lot of racism, if you can tap into it, but I don’t think the country, as a whole, is racist. So there’s a limit.’

Die limiet was er wel, maar die lag een stuk hoger dan Barrett had ingeschat.⁴

Het was NBC-verslaggeefster Katy Tur, die vanaf het begin in 2015 vrijwel alle rally’s van Trump bijwoonde, ook al opgevallen. Er kwamen tienduizenden mensen naar zijn rally’s, maar zijn publiek was geen dwarsdoorsnede van de Amerikaanse bevolking. Tur schreef in haar boek Unbelievable: ‘Trump supporters wait in lines that wrap around blocks. They say The Art of the Deal changed their lives. They ask Trump to sign dollar bills. Then again, almost all of them are white.’⁵

Tijdens zijn campagne was Trump al volop begonnen om een vijandbeeld te creëren rondom moslims. Tur gaf in één van haar televisierapportages haar mening over de uitspraak van Trump dat hij als president een ‘Muslim ban’ zou afkondigen, een unicum in de moderne geschiedenis van Amerika. Tur: ‘This is just the latest in a long line of extreme comments as he’s become more hard-line on the campaign trail. First it was a Muslim database, then surveilling Muslims coming into the country, including tourists, and even Muslim Americans living abroad.’

Over de volgelingen van Trump zei Tur: ‘His supporters tell us they like this. They believe it is a wise decision. And they believe Donald Trump is going to keep them safe. Why? In our latest MSNBC poll we found that 60% of Republican voters say that one of their biggest concerns is being the victim of a terrorist attack.’⁶ De rechtse propaganda had haar werk goed gedaan. Statistisch gezien raakte de angst van de Republikeinen om het slachtoffer te worden van een terroristische aanslag kant noch wal. Het was hen aangepraat, onder meer door Trump en zijn echokamers in de extreemrechtse media. Tur vatte Trumps strategie als volgt kort samen: ‘Trump is stoking fears: Muslims are scary. They’re different from you. You’re right to be scared. There are terrorists in your neighborhood. Your Muslim neighbors are hiding them.’⁷

Dus Ta-Nehisi Coates had dus wel degelijk een punt toen hij opmerkte: ‘Ik herinner mensen er altijd aan dat Donald Trump elke witte demografische groep voor zich heeft gewonnen, hoe je er ook naar kijkt. Hij nam niet alleen de witte mensen in de Appalachen voor zich in, maar ook de witte mensen in New York. Hij nam de witte arbeiders in de mijnen voor zich in en de witte werknemers op Wall Street. Hij won de witte mannen voor zich, de witte vrouwen, de witte stedelingen en de witte plattelandsbewoners.’

Amerika’s eerste zwarte president had ongewild een impuls gegeven aan de ‘white supremacy’-beweging en de rode loper uitgerold voor de Republikeinse partij, door zijn huidskleur. Ook in dit opzicht gold de aloude natuurwet: actie = reactie.

Vervolgens zorgde de verkiezing van Donald Trump ervoor dat er op hém een tegenreactie kwam vanuit de rest van Amerika. Er verschenen nieuwe gezichten aan het politieke firmament. Vrouwelijke, niet-witte gezichten. Twee jaar na Trumps verkiezing werd dát het nieuws. Goed nieuws voor de linkse media, alarmerend nieuws voor TV-zender Fox News.

Verslaggeefster Isha Aran zag een filmpje van Sean Hannity, dat bedoeld was om zijn voornamelijk witte, conservatieve, mannelijke kijkers in het midwesten en zuiden van de Verenigde Staten af te schrikken. Aran beschreef de ironie van Hannity’s boodschap, in juni 2018, op de website splinternews.com. Hannity’s doelwit was een 29-jarige veelbelovende nieuwe ster aan het Democratische firmament: Alexandra Ocasio-Cortez, kortweg ‘AOC’.

De in 1989 geboren Ocasio-Cortez had in de Democratische voorverkiezingen onverwachts een overwinning behaald op Joe Crowley, een Democratische veteraan, die al 10 termijnen in het Congres achter de rug had. Alexandria was het prototype van wat de kijkers van Fox News geacht werden te verafschuwen: een gekleurde, vrouwelijke, Latino socialist uit New York.

Hannity bezwoer zijn publiek de lijst van AOC’s doelstellingen, die hij daarna vertoonde ‘very carefully’ te bekijken, want: ‘This is your future. This is your modern Democratic Party’. Het was inderdaad een overzicht van ‘afschuwelijke’ zaken, die in ons verdorven Nederland allang als normaal werden beschouwd, als bewijs van beschaving in een moderne, westerse samenleving. Maar zo keek Hannity er niet tegenaan.

Na het bekijken van de lijst merkte Isha Aran nuchter op: ‘Hm, yep, looks pretty good to me.’ Hannity bleek onbedoeld een gelikte advertentie te hebben gemaakt voor Alexandria’s politieke visie op de toekomst van Amerika.⁸

In de ogen van de Trump-sekte stond de Democratische, socialistische, multiculturele Alexandria Ocasio-Cortez echter voor alles waar Republikeins, conservatief, christelijk rechts tegen was. Alle kijkcijferkanonnen van Fox News stortten hun anti-immigratiepropaganda uit over hun miljoenenpubliek, om de tussentijdse verkiezingen van november 2018 te winnen.

Laura Ingraham was ooit begonnen als redacteur van een conservatieve universiteitskrant, die een undercover verslaggever naar een bijeenkomst van een homo-studentengroep stuurde, om vervolgens hun intieme verhalen te publiceren.

In 2003 had Ingraham al geklaagd over ‘police departments, hospitals, courts, schools and government agencies that now prefer hiring multilingual employees owing to the number of illegal and non-English-speaking immigrants in the community’.⁹ Bij Fox News had zij nu een nationaal publiek voor haar langgekoesterde opvattingen.

Er stonden tientallen zetels in het Huis van Afgevaardigden en de Senaat op het spel. Als het verkeerd zou gaan, dan zouden de Republikeinen in beide kamers hun meerderheid kunnen verliezen. Ingraham sprak van ‘The Left’s effort to remake America’. Tucker Carlson sprak van ‘The Left uses tactics to silence & intimidate’.

Als de achterban van Trump enige racistische en xenofobe vooroordelen had, dan werden deze door Hannity, Ingraham en Carlson hartstochtelijk gevoed, niet zelden in codetaal, om beschuldigingen van racisme te vermijden. Zo was ‘low income’ codetaal voor zwart en ‘diversity’ codetaal voor vermenging van zwart, latino en wit. Carlson: ‘How exactly is “diversity” our “strength”?’

Maar hoe effectief was deze strategie in november 2018, twee jaar na Trumps verkiezing? Niet voldoende effectief om het Huis van Afgevaardigden te redden, wel voldoende om de Senaat in conservatieve handen te houden. Dat had alles te maken met de scheve verdeling van de zetels in beide onderdelen van het Congres. Het Huis van Afgevaardigden is een redelijke afspiegeling van de bevolkingsaantallen, maar de Senaat niet.

Elk van de 50 staten heeft twee senaatsleden, ongeacht hoeveel inwoners het heeft. Een termijn duurt zes jaar en elke twee jaar wordt eenderde van de senaatszetels opnieuw onderwerp van een verkiezing. De Republikeinen hadden in 2018 de meerderheid in de meeste, vaak dunbevolkte staten, maar de Democraten hadden de meeste Amerikanen aan hun kant in dichtbevolkte staten in het Noorden en aan de Oost- en Westkust. Trump en de zijnen hadden in 2018 onvoldoende door dat hun anti-immigratiestrategie hun sekte weliswaar hechter maakte, maar tegelijkertijd de rest van de bevolking steeds meer van zich vervreemdde.

President Trump dacht met dezelfde strategie als in 2016 niet alleen zijn eigen achterban te kunnen mobiliseren, maar deze ook uit te breiden. In plaats van zich te richten op de bloeiende economie en de historisch lage werkloosheidscijfers, zocht hij zijn heil wederom in het oppompen van vijandbeelden. Hij wakkerde het angstbeeld aan van de immigratie, die Amerika zou bedreigen. Zijn doembeeld kon hij voeden doordat er sprake was van een vluchtelingenkaravaan in Midden-Amerika, die op weg was naar de Verenigde Staten.

Trump sprak van een ‘invasion’, die gestopt moest worden. Hij zou 15.000 militairen naar de Mexicaanse grens sturen om het land te verdedigen. Fox News had het wekenlang over niets anders dan de aanstaande ‘emergency’.

Deze strategie faalde jammerlijk, want de Republikeinen verloren de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. De Democraten namen 40 zetels over van de Republikeinen, met de grootste marge qua ‘popular vote’ die ooit in een mid-term verkiezing was geregistreerd, en met de grootste opkomst voor dergelijke verkiezingen sinds 100 jaar.¹⁰ Waarom vergeet iedereen het toch steeds: actie = reactie.

Trump leek er niet erg mee te zitten. Hij hield van strijd en van het hebben van vijanden. Hoe meer, hoe beter. Een deel van de nieuwe aanwas in het Congres, zoals Rashida Tlaib, opende direct fel de aanval op hem.

In de nieuwe Democratische ‘women of color’ in het Huis van Afgevaardigden, met Nancy Pelosi als de nieuwe Speaker of the House, vond president Trump nieuwe inspiratie om zijn vijandbeelden op te projecteren. Dat deed hij tijdens zijn rally’s en dat deed hij in zijn tweets. De rechtse media stonden vierkant achter Trump toen hij hen afschilderde als niet-patriottische, socialistische Amerika-haters. Op dit televisiebeeld van Fox News zien we hem, terwijl hij zijn pijlen richtte op Ilhan Omar, één van de vier nieuwe congresleden.

Let wel: dit gebeurt ook in Nederland. Hoeveel tweede of derde generatie-immigranten in Nederlanden hebben in de loop der jaren niet te horen gekregen: ‘ga terug naar je eigen land’ of ‘waar kom je écht vandaan?’ En hoe is jarenlang de berichtgeving van bijvoorbeeld De Telegraaf geweest over asielzoekers? Amerika heeft niet het patent op racisme, xenofobie en schreeuwende krantenkoppen.

Ook in Nederland speelden en spelen politici in op de onderbuikgevoelens, vooroordelen en het onderhuidse racisme van kiezers. Denk aan Wilders (‘willen jullie meer of minder Marokkanen?’), Rutte (‘pleur op’, over Turkse Nederlanders) en Baudet met zijn op niets gebaseerde tweet over ‘zijn twee dierbare vriendinnen’ die in de trein zouden zijn ‘lastiggevallen door vier marokkanen’: ‘Oh lieve, kinderlijk naïeve Nederlanders! Stem nou toch eindelijk voor verandering. Breek los van politiek correct gelul! Red dit land!’. Trumpiaanser is nauwelijks mogelijk. Baudets tweet dateerde uit januari 2020. Baudet vond het ‘absurd’ dat mensen in zijn ‘foute’ tweet een spoor van racisme hadden gelezen.¹¹ Amerika heeft ook niet het patent op het ontkennen van racisme.

Een dictator interpreteert kritiek op hemzelf bij voorkeur als kritiek op het land. Hij ís het volk. Zijn volgelingen worden loyaal geacht kritiek op hun leider ook te interpreteren als kritiek op hun land. Liefde voor het land, patriottisme, is liefde voor de dictator. Kritiek is dus onpatriottisch. Onzin natuurlijk, want de kritiek van zijn tegenstanders komt juist voort uit liefde voor hun land, het land waar zij zijn geboren en helemaal niet uit willen vertrekken.

Het taalgebruik van de dictator in deze is veelzeggend. Het was Katy Tur al eerder opgevallen dat Trump in zijn rally’s een bepaald taalgebruik hanteerde. Zij vond hem in dat opzicht de ‘polar opposite’ van de retorisch begaafde Barack Obama. Tur: ‘Every fourth word seems to be “very,” “great,” “beautiful,” or “tremendous.” He loves the word “winning” … His insults are even simpler. Our leaders are “dumb,” “stupid,” or “weak.” Our deals are “terrible.” His critics are “losers” and “haters.” The press is “scum.” Women he doesn’t find attractive are “disgusting.”¹³

Maar, constateerde Katy: ‘it works for him. Everything he says falls into one of two categories. If it’s good it’s “we.” If it’s bad it’s “they.” “We” are going to have so much winning. “They” are going to hate it. His supporters feel that he is fighting for them. They identify with him. They can relate. “He talks just like us,” supporters say over and over again.’¹³

Voor de dictator zijn alleen zijn eigen aanhangers van belang. De rest mag sowieso vertrekken, of ze hier nu geboren zijn of niet. Amerikanen die niet van hem houden zijn irrelevant. Weg ermee.

Bijzondere aandacht kreeg de suggestie van president Trump in zijn tweets dat de vier Democratische congresleden uit andere landen zouden komen, terwijl drie van hen gewoon in Amerika waren geboren en getogen. De vierde, Ilhan Omar, was een genaturaliseerde, islamitische vluchteling uit Somalië. De zinsnede ‘why don’t they go back’ sloeg dan ook nergens op en kwam hem op veel kritiek te staan. Maar bij zijn aanhang viel het goed. Zijn aanhang had niet door dat de ‘crime infested places from which they came’ feitelijk steden in hun eigen Amerika waren.

Tijdens daaropvolgende rally’s klonk al gauw de volgende kreet uit de menigte Trump-aanhangers: ‘send her back!’. Het was de Amerikaanse versie van ‘minder, minder!’. In Trumps universum was het een nieuwe variant op de campagnekreet ‘lock her up!’

Trump wist als geen ander dat het voeden van een vijandbeeld een van de meest effectieve manieren is om je volgelingen aan je te binden. Elke dictator weet dat en maakt er gebruik van.

Natuurlijk vochten de vier Congresleden terug. Zij voerden allemaal het woord tijdens een gezamenlijke persconferentie en toonden zich allerminst bevreesd voor de president.

Op de foto zien we van links naar rechts: Ayanna Presley van Massachusetts, Ilhan Omar van Minnesota, Alexandria Ocasio-Cortez van New York en Rashida Tlaib van Michigan. Ayanna Pressley noemde Trumps tweets een ‘disruptive distraction’ en waarschuwde het publiek ‘not to take the bait’: ‘We will not be silenced.’ Pressley refereerde aan president Trump als ‘the occupant of the White House’: ‘I will always refer to him as the occupant as he is only occupying space.’

Ilhan Omar zei: ‘This is an agenda of white nationalists. Whether it is happening in chat rooms, or it is happening on national TV and now it’s reached the White House garden.’ De vier maakten er geen geheim van dat Trump wat hen betreft impeached mocht worden.¹⁴

Een nieuwe vete in het leven van Donald Trump, de zoveelste in een lange, lange reeks, was geboren. Anders dan vorige vetes diende deze een duidelijk politiek doel, in dienst van de heersende ideologie van de sekte. Het duurde niet lang voordat Trump op alle kritiek van buitenaf reageerde met een reeks nieuwe tweets, waarin hij bijvoorbeeld zei, met hoofdletters: ‘IF YOU ARE NOT HAPPY HERE, YOU CAN LEAVE. It is your choice, and your choice alone. This is about love for America. Certain people HATE our Country…’.

Het 14th Amendment van de Amerikaanse Grondwet zegt: ‘All persons born or naturalized in the United States and subject to the jurisdiction thereof, are citizens of the United States and of the State wherein they reside.’ Daar wilde president Trump in 2018 en 2019 graag verandering in brengen.

Op de dag nadat zijn regering een maatregel openbaar had gemaakt die het de overheid zou toestaan om oneindig  lang migrantenfamilies met kinderen gevangen te houden, opperde hij zijn wens om het automatische Amerikaanse burgerschap voor mensen die in de Verenigde Staten waren geboren af te schaffen. Hij vond dat automatisme ‘frankly ridiculous’ en bekeek de afschaffing daarvan ‘very, very seriously’, want het zou een ‘magnet for illegal immigration’ zijn. Een feitelijke uitvoering van zijn wens was kansloos. Rechters zouden het afwijzen en een tweederde meerderheid om de grondwet te wijzigen had hij niet.¹⁵  

Cartoonist Bill Bramhall toonde zich in elk geval geïnspireerd door Trumps uitspraak.¹⁶

De vraag die steeds weer de kop opstak in Amerika was: is Donald Trump een racist, of speelde hij alleen in op het latente racisme in de Amerikaanse maatschappij om er politiek zijn voordeel mee te doen? Mijn conclusie is dat Trump zowel een ‘rasechte’ racist is als een politicus zonder geweten, die van zowel bewust als onbewust racisme onder de bevolking gebruik maakte in het bespelen van zijn sekte en het provoceren van zijn tegenstanders.

Niemand kon verbaasd zijn over zijn categorische, herhaaldelijk geuite ontkenning, ‘I don’t have a Racist bone in my body!’ , maar de pathetische leugen werd alleen geloofd door zijn fanatieke aanhangers, die alles wat hij zei voor zoete koek aannamen. Zij vonden hem geen racist, omdat zij zich volledig met hem identificeerden en zichzelf ook geen racist vonden. Accepteren dat Trump een racist was zou impliceren dat zij zelf ook racistisch waren. En dat waren ze niet.

Maar mensen die Trump goed kenden wezen er op dat hij te pas en te onpas racistische opmerkingen had gemaakt en racistische overtuigingen koesterde. In de jaren ’70 hadden hij en zijn vader actief zwarte bewoners uit hun appartementencomplexen geweerd. In de jaren ’80 had hij een dure, paginagrote advertentie in de krant gekocht om de doodstraf te eisen voor een aantal (onterecht) van verkrachting beschuldigde zwarte jongeren – excuses bleven uit toen hun onschuld onomstotelijk was bewezen, nadat zij jarenlang onschuldig in de gevangenis hadden gezeten (de zogeheten ‘Central Park Five’).

Rond 1990 koesterde ookTrumps casinomanager John O’Donnell geen enkele twijfel meer over de racistische inborst van Donald Trump, na een eigen ervaring met hem. In zijn boek Trumped! vertelde hij van de keer dat Trump een lijst van medewerkers met hem doornam.¹⁷

Trump: ‘So who do you think is doing a shitty job?’

O’Donnell: ‘No one.’

Maar Trump ging de lijst af, totdat hij bij een financiële medewerker van Trump Plaza stilstond, ‘who happened to be black’.

Trump: ‘What do you think of him?’

O’Donnell zei dat hij bekend was met zijn kwaliteiten, maar dat de medewerker ook een paar zwakkere kanten had.

O’Donnell: ‘To be honest, I don’t think he’s the best we can have. I’d like to see him either come up to speed, where he can help me a lot more, or maybe there’s something else he can do.’

Trump was onmiddellijk enthousiast: ‘Yeah, I never liked the guy. I don’t think he knows what the fuck he’s doing. My accountants up in New York are always complaining about him. He’s not responsive. And isn’t it funny. I’ve got black accountants at Trump Castle and at Trump Plaza. Black guys counting my money! I hate it. The only kind of people I want counting my money are short guys that wear beanies every day. Those are the kind of people I want counting my money. Nobody else.’

Het duurde een paar seconden voordat O’Donnell besefte dat Trump doelde op ‘yarmulke’, een keppel. Trump had hem zojuist gezegd dat hij het tellen van zijn geld alleen aan joden, en niet aan zwarten, toevertrouwde. In zijn boek schreef O’Donnell: ‘I couldn’t believe I was hearing this.’

Trump ging nog even door: ‘Besides that, I’ve got to tell you something else. I think that the guy is lazy. And it’s probably not his fault because laziness is a trait in blacks. It really is, I believe that. It’s not anything they can control… Don’t you agree?’

Trump keek O’Donnell recht in de ogen en verwachtte een antwoord op zijn vraag. De ene racist wilde weten of de ander ook een racist was. O’Donnell weigerde de uitnodiging.

O’Donnell: ‘Donald, you really shouldn’t say things like that to me or anybody else. That is not the kind of image you want to project. We shouldn’t even be having this conversation, even if it’s the way you feel.’

Trump: ‘Yeah, you’re right. If anybody ever heard me say that… holy shit… I’d be in a lot of trouble. But I have to tell you, that’s the way I feel.’

O’Donnell: ‘Well, I have to tell you, I don’t agree with you. We’ve got people at the Plaza doing good jobs, we’ve got people doing jobs that are not so good. It’s got nothing to do with the color of anybody’s skin.’

Trump wuifde O’Donnells woorden weg met een handgebaar: ‘Ah, it’s a trait. Anyway, I’m glad to hear you’re going to get rid of the guy.’

Mensen ontslaan was altijd al een van Trumps favoriete management-oplossingen. Maar O’Donnell had helemaal niet toegezegd de bewuste medewerker te zullen ontslaan en had zijn baas gecorrigeerd. Gedurende de maanden erna bleef Trump echter herhaaldelijk druk uitoefenen op O’Donnell om de man te ontslaan. Uiteindelijk had de medewerker zelf ontslag genomen.

Recenter, van na 2000, waren de ervaringen van diverse deelnemers aan The Apprentice. Bill Pruitt, co-producer van het TV-programma, kon zich nog een discussie herinneren wie er tot winnaar van de eerste reeks zou moeten worden uitgeroepen: de ‘Afro-American’ Kwame Jackson, een in Harvard geschoolde voormalige investment manager van Goldman Sachs, of de ‘Caucasian’ Bill Rancic, eigenaar van een sigarenonderneming. In Pruitts herinnering vond Carolyn Kepcher, een van Trumps adviseurs in de show, dat Kwame de terechte winnaar zou zijn.

Maar Trump zei, terwijl hij Carolyn strak aan had gekeken: ‘But will America buy a … winning?’ De auteurs van The Method to the Madness¹⁸ schreven tussen haakjes dat op de plek van de puntjes het woord ‘nigger’ had moeten staan, maar dat Bill Pruitt dit woord niet in dezelfde zin had willen herhalen, maar wel Trumps gebruik van het woord had bevestigd. Zo gevoelig ligt het woord in Amerika. Pruitt herinnerde zich dat Carolyn rood was aangelopen en een tijdlang geen woord had gezegd. Kepcher zelf zei tegen de auteurs dat zij zich het incident niet herinnerde.

Er was nog iemand anders die zich uitspraken van Trump over die eerste reeks wel herinnerde: Trumps toenmalige persoonlijke advocaat Michael Cohen. Cohen had een paar jaar later een conversatie gehad met Trump over vorige winnaars van The Apprentice: ‘Trump was explaining his back-and-forth about not picking Jackson. He said, “There’s no way I can let this black fag win”’.¹⁹

In seizoen 4 was de 34-jarige zwarte Randal Pinkett met afstand de beste kandidaat. Trump had, voordat hij Pinkett uitriep tot winnaar, nog geprobeerd om mede-finalist, de 23-jarige witte Rebecca Jarvis ook tot winnaar te benoemen, maar daar had Pinkett tegen geprotesteerd. Pinkett: ‘The only thing that happened during the taping of the show that gave me additional evidence [naast birtherism, FS] that Donald was racist was my finale. Seven seasons of The Apprentice, you’ve got seven winners, six white, one Randal. And the only person he asks, across all seven seasons the only person he ever asked to share the title was me … So to ask me to share the title is insulting.’

Toen Pinkett eenmaal bij de Trump Organization werkte  viel hem wel iets op: ‘I was not aware until I joined the Trump Organization that there were absolutely no ethnic minorities in any executive capacity for any of his companies.’ Hij ontmoette zo’n beetje alle hooggeplaatste managers. Pinkett: ‘All white.’ Pinkett concludeerde: ‘So when I look at the Central Park Five, I look at housing discrimination, I look at his leadership team, I look at his treatment of me on the show – and that’s all before he ran for president, right? If I layer on top of that his campaign and his administration, to me, there’s no room for ambiguity. It’s chrystal clear, at least to me.’²⁰

Tja, als je het zo allemaal samenvat, is er inderdaad geen ruimte voor twijfel. Of zou Michael Cohen, die 10 jaar voor Trump had gewerkt, misschien nog iets verzachtends te melden hebben?

Nee.

Een recent bewijs van Trumps racisme was de getuigenis, onder ede, voor een commissie van het Amerikaanse Congres, van Trumps voormalige advocaat Michael Cohen. In 2020 werkte hij in de gevangenis aan zijn boek over Trump, met ‘virulently rascist remarks against such Black leaders as President Barack Obama and Nelson Mandela’.²¹

In zijn verklaring onder ede in 2019 tegenover het Congres had hij gezegd: ‘Mr. Trump is a racist. The country has seen Mr. Trump court white supremacists and bigots. You have heard him call poorer countries “shitholes.” In private, he is even worse. He once asked me if I could name a country run by a black person that wasn’t a “shithole,” This was when Barack Obama was President of the United States.’

Cohen gaf ook een ander voorbeeld: ‘While we were once driving through a struggling neigborhood in Chicago, he commented that only black people could live that way. And, he told me that black people would never vote for him because they were too stupid.’ Cohen had er in zijn verklaring aan toegevoegd: ‘And yet I continued to work for him.’²²

Die anecdote kreeg een nieuwe lading toen president Trump in juli 2020 een maatregel van zijn voorganger Obama buiten werking stelde, die tot doel had gehad om de feitelijke segregatie in de Amerikaanse voorsteden te verminderen. Michael Persson, Amerika-correspondent voor de Volkskrant, beschreef in een artikel op 31 juli 2020 hoe de segregatie in de Verenigde Staten decennialang in vrijwel alle staten nog op tal van officiële manieren in stand was gehouden. Na de burgerrechtenstrijd in de jaren ’60 was de wetgeving aangepast, zodat zwarte Amerikanen overal naar school mochten, overal aan de bar of in de bus mochten zitten, en konden ze vrijuit stemmen. Persson: ‘maar het wonen bleef gescheiden.’²³

Wat Persson vertelde was ik mij nooit zo bewust: ‘Die segregatie was historisch gegroeid, als gevolg van bewust, door de overheid en hypotheekverstrekkers eendrachtig uitgevoerd racisme. Mensen in zwarte binnensteden kregen door de zogeheten ‘redlining’ … geen hypotheek, en mensen in de witte buitenwijken hielden die wit met zogeheten convenanten, een verbod op bewoning door zwarten. De getto’s van Amerika zijn niet ontstaan, maar gemaakt.’ Die scheiding had volgens Persson grote maatschappelijke gevolgen.

‘Eén: zwarte Amerikanen hebben, mede doordat ze geen huizen konden kopen, gemiddeld 10 keer zo weinig vermogen als witte Amerikanen. Twee: zwarte Amerikanen krijgen, doordat de openbare scholen meestal worden gefinancierd met de plaatselijke onroerendgoedbelasting, gemiddeld veel slechter onderwijs dan witte Amerikanen. Die twee versterken elkaar vervolgens in vermoeiende vicieuze cirkels, met armoede, criminaliteit, slechte wegen, weinig winkels en een lagere levensverwachting als uitkomsten. In sommige zwarte buurten leef je gemiddeld al gauw een jaar of 15 minder dan in de witte wijken even verderop.’

De AFFH (‘Affirmatively Furthering Fair Housing’), een provisie uit de federale Fair Housing Act, die door president Lyndon Johnson in 1968 was getekend, ²⁴ had daar verandering in moeten brengen. Weliswaar werd discriminatie bij het huren of kopen van huizen voortaan verboden (iets wat de Trump Organization aan zijn laars had gelapt), maar van het doel dat gemeenten voortaan hun best moesten doen om arm en rijk (lees: zwart en wit) te mengen was niets terechtgekomen. Persson: ‘Tot Obama er in juli 2015 echt werk van maakte. De federale overheid eiste voortaan concrete plannen van gemeenten om de segregatie tegen te gaan. Belangrijk onderdeel daarvan: het bouwen van (goedkope) appartementen in suburbia, om zo een betere mix te krijgen van arm en rijk, en dus ook zwart en wit.’

Eind juli 2020 werd duidelijk dat Donald Trump juist in de peilingen onder de bewoners van ‘suburbia’ steeds slechter scoorde ten opzichte van Joe Biden. Die kiezers waren essentieel voor zijn herverkiezing. Dus wat deed hij, in de hoop ‘suburbia’ weer terug te halen naar zijn kamp?

Hij draaide wederom een initiatief van Barack Obama de nek om en kondigde dat triomfantelijk aan in een tweet en tijdens een rally.

Deze actie van Trump om de ‘Suburban Lifestyle Dream’ van zijn witte aanhangers van de Amerikaanse middenklasse te redden van de ‘low income housing’ rampspoed haalde in Nederland het NOS Journaal van 30 juli 2020.²⁵ Of de zorgen van zijn toehoorders, zoals het oprukkende coronavirus en de kelderende economie, hierdoor verlicht werden viel te betwijfelen. De sporadische zwarte fan in het publiek zal er niet enthousiaster door zijn geworden, vermoed ik.

Michael Persson concludeerde: ‘De AFFH was expliciet bedacht om raciale segregatie tegen te gaan. Met het verwerpen van Obama’s poging daar handen en voeten aan te geven probeert Trump de segregatie dus te bestendigen. Een halve eeuw na de burgerrechtenstrijd van de jaren ’60, probeert Trump, die deze week de overleden zwarte burgerrechtenactivist en Congresman John Lewis niet de laatste eer bewees, Amerika terug te brengen naar de jaren ’50. De Suburban Lifestyle Dream.’ Dat had Persson volgens mij goed gezien. MAKE AMERICA GREAT AGAIN, jeweetwel, zoals in de jaren ’50.

Het overleden congreslid John Lewis, waar Persson aan refereerde, was een Amerikaans icoon, een zwarte strijder voor gelijke burgerrechten in de jaren ’50 en ’60, die samen met Martin Luther King had meegedaan aan diens demonstratiemarsen. Op 31 juli 2020 werd hij begraven in Atlanta, nadat Amerika dagenlang had gerouwd.

Om zijn sympathisanten postuum een hart onder de riem te steken had Lewis een gloedvolle tekst achtergelaten. Hier volgt alleen de eerste alinea: ‘While my time here has now come to an end, I want you to know that in the last days and hours of my life you inspired me. You filled me with hope about the next chapter of the great American story when you used your power to make a difference in our society. Millions of people motivated simply by human compassion laid down the burdens of division. Around the country and the world you set aside race, class, age, language and nationality. That is why I had to visit Black Lives Matter Plaza in Washington, though I was admitted to the hospital the following day. I just had to see and feel it for myself that, after many years of silent witness the truth is still marching on.’²⁶

John Lewis had een totaal ander Amerika voor ogen gehad dan Donald Trump. Hij was daarom weggebleven bij de inauguratie van Trump en had als een van de eerste Democraten gepleit voor diens afzetting in september 2019. ‘Ons land daalt af in het duister’, had hij gezegd.²⁷ Zijn ‘ons’ was een ander deel van Amerika dan Trumps ‘ons’.

Trump was dan ook niet aanwezig op de begrafenis van Lewis. In een interview met Jonathan Swan van Axios on HBO zei hij zelfs: ‘I don’t know John Lewis. He chose not to come to my inauguration.’ Op de vraag van Swan of hij Lewis ‘impressive’ vond, antwoordde hij: ‘I can’t say one way or another. Nobody had done more for Black Americans than I have. He should have come. I think he made a big mistake.’ ²⁸

Het vooruitzicht van een begrafenis met zijn voormalige collega’s zal ook niet hebben geholpen. Bill Clinton, George H. Bush en Barack Obama waren er wel. Zij spraken lovend over Lewis, en Obama sprak in nauwelijks verholen termen kritisch over Trumps pogingen de komende verkiezingen te saboteren. The New York Times schreef dat Trump andere zaken aan zijn hoofd had gehad op die dag, zoals de door hem verzonnen postfraude bij de komende verkiezingen en Italiaans eten. Daar had hij op de dag van Lewis’ begrafenis een tweet aan gewijd: ‘Support Patio Pizza, and its wonderful owner, Guy Caligiuri. Great Pizza!!!’²⁹ Echt waar. Ik verzin deze dingen niet.

Obama had Lewis in 2011 de Presidential Medal of Freedom omgehangen. Trump gaf in 2020 Limbaugh de Presidential Medal of Freedom. Een groter contrast is nauwelijks mogelijk.

Tijdens het bewind van Amerika’s eerste zwarte president was het land steeds verder gepolariseerd in twee kampen, die nauwelijks nog met elkaar overweg konden en allebei in termen van ‘wij’ en ‘zij’ dachten. ‘Wij’ zijn goed. ‘Zij’ zijn slecht. ‘Zij’ zijn de vijand. En ‘onze’ grootste vijand heeft net acht jaar lang ‘ons land’ geregeerd: Barack Hussein Obama. Trump trok alles uit de kast om Obama te bespotten, daarbij geholpen door sommige rechtse cartoonisten.

Donald Trump heeft nooit de intentie gehad de president te worden van alle Amerikanen. Hij haatte de aanhang van Obama en de Black Lives Matter-beweging, waar hij federale troepen op af stuurde. In het Amerika dat Donald Trump en zijn sekte voor ogen hadden, behoorden zwarte Amerikanen en Latino’s hun plaats te kennen, en hadden zij niet dezelfde woon- en opleidingsrechten als witte Amerikanen, wier rijkdom en status bedreigd werden door de lager betaalde klassen en door immigranten uit ‘shithole countries’.

Tijdens Obama’s gehele presidentschap klaagde Trump steen en been over hem en zijn beleid. Zo klaagde hij ook over Obama’s vakanties en golftrips op kosten van de overheid.

Fact check: Carter speelde geen golf.

Als ik word gekozen, beloofde Trump, ‘I would rarely leave the White House, because there’s so much work to be done’.³⁰ In  februari 2016 zei hij tegen een menigte supporters in Portsmouth, New Hampshire: ‘I love golf, but if I were in the White House, I don’t think I’d ever see Turnberry again. I don’t think I’d ever see Doral again… I don’t think I’d ever see many of the places that I have.’

Kandidaat Trump had er aan toegevoegd: ‘I don’t ever think I’d see anything – I just wanna stay in the White House and work my ass off, make great deals, right? Who’s gonna leave?’ Auteur Rick Reilly merkte in zijn boek Commander in Cheat droog op: ‘Who? Him. According to NBC News, in his first 579 days in office, he’d spent exactly one-third at one of his properties.’³¹ Geen enkele president voor hem nam zoveel vakantiedagen op in het eerste jaar als Trump. Eenmaal president geworden, was hij zijn beloftes gemakshalve vergeten.

Trump vloog om de haverklap heen en weer tussen Washington en zijn buitenverblijf in Florida, met Air Force One. De kosten van de speciale 747, $142.000 per uur, waren voor de Amerikaanse belastingbetaler. Elke trip kostte $3.6 miljoen. Obama daarentegen speelde 61% van zijn golfpartijen op nabije militaire bases. Trump speelde vrijwel nooit op militaire bases of op openbare golfbanen.

Trumps belofte was natuurlijk een leugen geweest, de zoveelste. Alleen al in de eerste drie maanden als president overschreden Trumps vluchten naar zijn privéverblijven al $20 miljoen, bijna net zoveel als alle reiskosten van Obama in 8 jaar. Trump speelde drie keer zo veel golf als zijn voorganger.³² Hij bezocht in zijn eerste kwartaal als president zijn eigen golfbanen al ruim 90 keer.³³ Niet alleen was golfen voor Trump een eerste levensbehoefte, het leverde hem ook een welkome geldstroom op, rechtstreeks van de Amerikaanse schatkist naar zijn persoonlijke bankrekening, want hij ging uitsluitend naar zijn eigen golfclubs. Tijdens de eerste 19 maanden van zijn presidentschap kostten Trumps verre golfuitstapjes in totaal $77 miljoen aan belastinggeld.

Twee dagen na de verkiezingen kwam Donald Trump voor het eerst op bezoek bij de man die hij ‘the worst president in history’ had genoemd. De gastheer op zijn beurt had Donald ‘unfit for the office’ genoemd. De witte man had de zwarte man er jarenlang van beschuldigd dat hij niet in Amerika zou zijn geboren, maar in Afrika. De zwarte man had de witte man belachelijk gemaakt ten overstaan van de gehele elite in Washington. Het was begrijpelijk dat de ontmoeting een beetje stroef verliep. Dat kon iedereen duidelijk aan beider gezichten zien.

De heren probeerden zich goed te houden, dat moet gezegd, maar het lukte slechts ten dele. Ze spraken anderhalf uur met elkaar in Het Witte Huis en na afloop zeiden ze in aanwezigheid van de pers mooie woorden over eenheid en een vreedzame transitie. Obama noemde de conversatie ‘excellent’ en zei tegen Trump: ‘my number one priority in the coming two months is to try to facilitate a transition that ensures our president-elect is successful’.³⁴ Hij voegde er aan toe: ‘Mr. President-elect, we now are going to want to do everything we can to help you succeed, because if you succeed, then the country succeeds.’

En Trump zei: ‘I have great respect.’ En hij voegde er aan toe: ‘So, Mr. President, it was a great honor being with you and I look forward to being with you many, many more times in the future.’ Geen van beiden meende wat hij zei. AP-verslaggeefster Julie Pace merkte terecht op: ‘If Trump makes good on his campaign promises, he’ll wipe away much of what Obama has done during his eight years in office’.³⁵

Dat zouden profetische woorden blijken te zijn. Vrijwel alle voorbereidingen van Obama en zijn team om een gemakkelijke transitie te garanderen werden door Trump en zijn team genegeerd of in de prullenbak gegooid. Daarentegen strooide hij de eerste maanden met ‘executive orders’ om de acties van zijn voorganger ongedaan te maken. De foto’s spraken dan ook boekdelen over hun werkelijke gevoelens over elkaar. Pas op het einde brak er een opgeluchte, brede lach door op het gezicht van president Barack Obama, en lukte het Donald Trump om hem aan te kijken. Dat was toen Obama een einde aan de bijeenkomst maakte.³⁶

Obama: ‘Thanks, everybody. We’re not – we are not going to be taking any questions. Thank you, guys. Thank you … Come on, guys. Come on, guys. Let’s go.’

Trump: ‘Very good man.’

Obama: ‘Thank you, guys. Appreciate it. Thank you, guys.’³⁷

Zo, dat zat er op.