4.15 Citizen Kane (deel 2)

In hoofdstuk 4.2 hebben we gezien dat Trump geregeld in rally’s claimde dat de bijbel zijn favoriete boek was en dat verslaggevers van Bloomberg hem hadden gevraagd naar zijn favoriete passage.

Verslaggever A: ‘You mentioned the Bible. You’ve been talking about how it’s your favorite book. And you said, I think it was last night in Iowa, you said “Some people are surprised that you say that”. I’m wondering what one or two of your most favorite Bible verses are and why.’

Trump liet hem nauwelijks zijn vraag afmaken en zei: ‘I wouldn’t want to get into it because to me that’s very personal, you know.  When I talk about the Bible, it’s very personal, so I don’t want to get into it.’

Verslaggever A deed een tweede poging: ‘Maybe a verse that means a lot to you, that you think about or cite?

Trump onderbrak hem: ‘The Bible means a lot to me, but I don’t want to get into specifics.’

Verslaggever A deed nog een laatste verwoede poging: ‘Not even to cite a verse that you like?’

Trump: ‘No, I don’t want to get into it.’

Terwijl verslaggever A verslagen naar zijn aantekeningen keek, nam verslaggever B het interview over. Maar de vraag die in mijn hoofd bleef hangen was: loog Donald Trump of loog hij niet toen hij zei ‘The Bible means a lot to me’?¹

Ik heb nergens in alle documentatie over hem enige aanwijzing gevonden dat hij ooit ook maar één bladzijde van de bijbel heeft gelezen. Hij leest sowieso niet graag een boek. Hij is nauwelijks geïnteresseerd in de geschiedenis. Hij is niet religieus, ofschoon hij wel doet alsof. Hij bezoekt zelden kerkdiensten. Hij heeft bij mijn weten nog nooit een bijbeltekst aangehaald, noch tegenover zijn biografen noch in interviews of rallies. Ik was dan ook niet verbaasd over het rookgordijn dat Trump in het interview met de verslaggevers van Bloomberg optrok. Hij kent simpelweg geen bijbelteksten en wil er dan ook niet op doorgevraagd worden, was mijn conclusie.

Rest de vraag: was zijn zelfverklaarde liefde voor de bijbel slechts één van zijn valse claims, louter gericht op zijn christelijke aanhang, of was er ook een andere verklaring mogelijk?

In hoofdstuk 4.2, over Sunset Boulevard, en hoofdstuk 4.5, over Citizen Kane, had ik al aangegeven dat de verslaggevers beter naar een citaat uit een van zijn favoriete films hadden kunnen vragen. Trump had al eens gezegd: ‘maybe Citizen Kane could be the best. Sunset Boulevard could be, I don’t know.’ ² In dit laatste hoofstuk van dit deel staat Citizen Kane opnieuw centraal. Ik denk dat die klassieke film namelijk een essentieel puzzelstukje bevat om Donald Trump te doorgronden. Hij heeft ooit wel eens iets gezegd over de film dat volgens mij een kijkje in zijn ziel bood, maar dat door zijn biografen over het hoofd is gezien. In hoofdstuk 4.5 had ik al het een en ander verteld over de gelijkenissen tussen de hoofdpersoon Charles Foster Kane en Donald Trump.

Maar ik had het nog niet gehad over het sleutelwoord van de film.

Over dat woord heeft filmliefhebber Trump ooit zelf gezegd: ‘The word ‘Rosebud’ is maybe the most significant word in film, in what we all watch.’

Orson Welles had in Citizen Kane een woord geïntroduceerd dat een prominente plek in zou gaan nemen in de Amerikaanse filmgeschiedenis: ‘Rosebud’. De hoofdpersoon in de film Citizen Kane, Charles Foster Kane, spreekt het woord ‘Rosebud’ uit in de openingsscène, terwijl hij op zijn sterfbed ligt, in een mysterieus kasteel. Hij houdt een kristallen bal in zijn rechterhand, waarin een huisje met nepsneeuw zit.³

Na het uitspreken van ‘Rosebud’ rolt de bal uit zijn hand en valt kapot op de grond. Kane is dood. Tijdens de rest van de film krijgt de kijker in fragmenten, nieuwsflitsen, flashbacks en interviews met ooggetuigen het leven te zien van Kane.

De rode draad is de zoektocht van een verslaggever, Mr. Thompson, naar de betekenis van het woord ‘Rosebud’. Wie of wat was dat? Pas in de laatste scène wordt dat aan de kijker onthuld.

Een producent in Hollywood had het wonderkind Orson Welles verleidt om een contract te tekenen om twee films voor hem te maken. De tegenstribbelende Welles wilde eigenlijk niet. Hij eiste en kreeg echter carte blanche en de volledige controle over diens eerste film, wat in die tijd uitzonderlijk was. Toen kon hij niet meer terug. De producent hoopte een uitzonderlijk goede film te krijgen, hetgeen lukte, maar het zou 15 jaar duren vanaf de eerste release in 1941 voordat de film in Amerika de waardering kreeg die het verdiende. De film bleek zijn tijd ver vooruit.

De cameraman, Gregg Toland, die bekend stond als de beste van Hollywood, had zich vrijwillig bij Welles aangemeld, in de hoop dat hij met de innovatieve filmdebutant zelf ook de vrijheid zou genieten om volop de kunnen experimenteren. Ook de muziek, gecomponeerd door Bernard Herrmann was fenomenaal. Maar dat alles zou nog niet voldoende zijn geweest, als het script, dat later de enige Oscar voor de film zou opleveren, niet mede was geschreven door Herman Mankiewicz (1897-1953). Mankiewicz, op de foto rechts met een hoed op, naast Orson Welles, was verantwoordelijk voor een groot deel van het verhaal en de dialogen.

Mankiewicz nam als uitgangspunt voor het verhaal het leven van de puissant rijke krantenmagnaat William Randolph Hearst en diens buitengewone landhuis, Hearst Castle, dat de zakenman had laten bouwen bovenop een berg bij San Simeon in Californië, compleet met een exotische dierentuin. Welles had in het verhaal ook andere voorbeelden van legendarische magnaten verwerkt, want het was niet zijn doel een biografie van een bestaand persoon te filmen.

Het idee van ‘Rosebud’ was afkomstig van Mankiewitz.⁴

In hoofdstuk 3.5 heb ik al het een en ander verteld over het verhaal van Citizen Kane, maar een deel heb ik toen bewust onderbelicht gelaten, met name de jeugd van Charles Foster Kane (‘foster’ betekent pleegkind). Hij wordt geboren in een klein plaatsje in Colorado, als zoon van Mrs. en Mr. Kane. Breed hebben ze het niet. Mrs. Kane runt er een ‘boarding house’, een pension. Op een dag betaalt een van de gasten haar, bij gebrek aan geld, met de op dat moment waardeloos lijkende eigendomsrechten van een stuk land met een mijn, de Colorado Lode.

Zodra blijkt dat de mijn een rijke goudader blijkt te bevatten, besteedt Mrs. Kane het management van de mijn uit aan een bank in Chicago voor $50.000 per jaar. De bank krijgt tevens de voogdij over haar zoon Charlie en zal zorgen voor een degelijke opleiding en opvoeding door Mr. Walter Parks Thatcher. Mr. Kane, de vader van Charlie maakt bezwaar, maar Mrs. Kane wint de discussie, want zij is de alleeneigenaar van de mijn. Eén van haar redenen is om het kind te redden uit de de losse handjes van zijn vader. Als Mr. Kane opmerkt ’What the kid needs is a good thrashing!’ antwoordt Mrs. Kane: ‘That’s why he’s going to be brought up where you can’t get at him’.⁵

Onderdeel van de deal is dat het eigendomsrecht van de mijn en het tot dan toe verdiende geld zal worden overgedragen aan de jongen op zijn 25^ste verjaardag. Mr. Thatcher, manager van de bank, komt Charlie ophalen als hij vijf jaar oud is.

Het is een winterse dag in 1870 als Charlie wordt opgehaald. Hij speelt in de sneeuw met zijn slee, bij een sneeuwpop en gooit met sneeuwballen, nietsvermoedend van zijn lot.

Binnenshuis tekent zijn moeder de overeenkomst die zijn toekomst zal bepalen, hem schatrijk zal maken, maar zal beroven van zijn moeder en vader.

Als Charlie hoort wat zijn lot is stribbelt hij fel tegen en slaat met zijn slee tegen Mr. Thatcher. Maar zijn verzet levert niets op.

Charlie moet direct mee, weg van zijn geboortehuis. Het is een hartverscheurend tafereel.

In de trein naar Chicago huilt de jongen met zijn hoofd begraven in zijn kussen, en roept hij om zijn moeder: ‘Mom! Mom!’⁶

Als in de laatste scène van de film alle ‘rotzooi’ uit de enorme verzameling van de overleden Charles Foster Kane wordt verbrand, blijkt eindelijk waar de naam ‘Rosebud’ vandaan komt. ‘Rosebud’ is de merknaam van de slee waar Charlie mee aan het spelen was geweest in de sneeuw, op de dag dat hij zijn ouderlijk huis moest verlaten. De camera zoemt in op het woord, terwijl de slee door de vlammen wordt verteerd.

Het idee van de slee met de naam ‘Rosebud’ was afkomstig van scriptschrijver Herman Mankiewicz, die hierbij putte uit zijn eigen, traumatische jeugd. Hét symbool van zijn jeugd was zijn dierbare fiets, die was gestolen tijdens zijn bezoek aan de bibliotheek. Van zijn ouders had hij voor straf, wegens het kwijtraken van zijn fiets, geen nieuwe gekregen. De fiets diende daarna voor Mankiewicz als prototype voor de kinderslee van Charlie Kane.

De merknaam van de slee had Mankiewicz afgeleid van de naam van een racepaard, ‘Old Rosebud’, waarop hij in de Kentucky Derby van 1914 had gewed en mee had gewonnen. Welles-biograaf Patrick McGilligan schreef over Mankiewicz dat ‘Old Rosebud symbolized his lost youth, and the break with his family’.

Mankiewicz verklaarde ooit: ‘I had undergone psycho-analysis, and Rosebud, under circumstances slightly resembling the circumstances in [Citizen Kane], played a prominent part’.⁷

Aan het einde van de film blijkt dus dat Charles Foster Kane de slee altijd heeft bewaard, tesamen met een ingelijste foto van zijn ouders en een versleten knuffel, als herinneringen aan zijn verloren jeugd.

De film, de filmmaker en het woord ‘Rosebud’ werden iconen in Hollywood. Dat bleek maar weer eens toen regisseur Steven Spielberg, geboren in hetzelfde jaar als Donald Trump, werd geïnterviewd voor het BBC-programma Movies that Made Me.

Interviewer: ‘What would you say is the best momento you kept over your career?’

Spielberg: ‘The sled from  “Rosebud”.’

Interviewer: ‘Wow, so not even a momento from your own films?’

Spielberg: ‘No, the greatest momento I possess is the actual sled from “Rosebud”. The balsawood sled. There were three made to burn at the end. Welles directed all the insert photography and Welles was happy with the second sled they burned. And so the third sled was not needed and that was put in storage at RKO. And I purchased the sled at a Sotheby’s auction in the mid-80’s.’⁸

Laat dit even tot je doordringen. Steven Spielberg, misschien wel Hollywoods meest succesvolle regisseur, met films als Jaws, E.T., Indiana Jones, Schindler’s List en Jurassic Park, vond de slee ‘Rosebud’ het meest waardevolle filmattribuut uit de Amerikaanse filmhistorie dat hij in zijn bezit had.  En dat was niet omdat hij er miljoenen voor had moeten betalen. In 1982 had hij $60.500 betaald voor de slee.⁹

Mankiewicz en Welles hadden in hun film een verslaggever, Mr. Thompson, een rol in het verhaal gegeven, zodat de gemiddelde bioscoopganger iemand had om zich mee te kunnen identificeren, een anonieme waarnemer, om mee te leven met diens zoektocht naar de drijfveren van de hoofdpersoon. Donald Trump daarentegen identificeerde zich niet met de verslaggever, maar met Charlie Kane. Al op jonge leeftijd herkende Donald voldoende aanknopingspunten in Charlie’s jeugd om diens volwassen leven in de film als voorbeeld te nemen.

Welles had bewust een mengeling van meerdere puissant rijke en machtige Amerikanen als uitgangspunt voor zijn film genomen. In 1960 zei hij in een BBC Monitor-interview van 11 minuten: ‘I must admit that it was intended consciously as a sort of social document, as an attack on the acquisitive society – and indeed on acquisition in general.’

Tegen het einde van zijn leven voegde Welles daar in een ander interview aan toe: ‘I wished to make a picture which might be called a “failure story”… My story was not, therefore, about how a man gets money, but what he does with his money – not when he gets old – but throughout his entire career.’

Daarom, vertelde hij, was de kamer van Kane in zijn kasteel Xanadu zo enorm groot in de film, met een enorme open haard: ‘I do feel that a man like Kane is very close to farce, and very close to parody, very close to burlesque.’ Hij had overigens wel op allerlei manieren geprobeerd de hoofdpersoon menselijk te houden, ‘but of course, anybody who build a place of that kind is very close to a little comedy.’¹⁰

Dergelijke bedoelingen van de filmmaker waren Donald Trump ontgaan. Hij zag het levensverhaal van Charles Foster Kane bijvoorbeeld helemaal niet als een ‘failure story’. Maar je kon er wel een paar lessen uit leren. Tegen Errol Mark Morris zei Donald in 2002: ‘There was a great rise in Citizen Kane. And there was a modest fall.’ Trump verduidelijkte: ‘The fall wasn’t a financial fall. The fall was a personal fall. But it was a fall nevertheless. So you had the highs and you had the lows’.¹¹

Ik begrijp wel waarom Trump het zo kwalificeerde. Een expliciete ‘failure story’, met een grote, definitieve neergang, zou nooit Trumps favoriete film hebben kunnen zijn. In 2002 was hij bovendien volop bezig met zijn comeback. In 1997 had hij daar in zijn derde boek Trump, The Art of the Comeback zijn versie voor geschreven die wat hem betreft de geschiedenisboeken in zou mogen. Op de cover stond hij met zelfverzekerde blik.

Mij viel een detail op: Donald had in zijn hand een kristallen bol met nepsneeuw, zoals hij in Citizen Kane had gezien.

Trumps kristallen bol bevatte twee wolkenkrabbers, een kerk en een gebouw dat een theater zou kunnen voorstellen. Nergens heb ik gelezen of dit detail een link had met de kristallen bol in Kane’s hand. In zijn boek zei Trump er niets over, maar ik vond het opvallend en vermoedde dat het geen toeval was. Daarom vroeg ik Andy Carpenter, de naam die in het boek werd vermeld als ontwerper van de cover, of dit detail was geïnspireerd door de kristallen bol in Citizen Kane. Zijn antwoord was: ‘A very interesting question to which I have no definitive answer. I was not directly involved in the cover design. If I had to guess the answer of course is yes.’ 

Mijn verdere onderzoek naar dit detail liep dood.

Twee jaar later kwam The Apprentice op Trumps pad en was zijn comeback geslaagd.

In de film interviewt verslaggever Mr. Thompson, op zoek naar de betekenis van het woord ‘Rosebud’, ene Mr. Bernstein, een van Kane’s eerste medewerkers en inmiddels bestuursvoorzitter van The Inquirer. Bernstein zegt over de overleden Kane: ‘He knew what he wanted, Mr. Kane did, and he got it! … He was hard to figure sometimes, even for me. Mr. Kane was a genius like he said.’¹² Donald Trump, die zichzelf ook een ‘genius’ heeft genoemd, net als Kane, heeft wel eens over zichzelf gezegd, sprekend in de derde persoon, alsof hij het over Kane’s alter ego had: ‘Love him or hate him, Trump is a man who is certain about what he wants and sets out to get it, no holds barred.’¹³

In de film wordt ook Mr. Leland, Kane’s oudste en lange tijd beste vriend, opgezocht door Mr. Thompson. Hij zit inmiddels in een verzorgingstehuis. Leland beschrijft Kane op een manier die een-op-een op Trump van toepassing lijkt: ‘He never – gave himself away – He never gave anything away. He just – left you a tip. He had a generous mind. I don’t suppose anybody ever had so many opinions. That was because he had the power to express them, and Charlie lived power and the excitement of using it – But he never believed in anything except Charlie Kane. He never had a conviction in his life’.

Leland voegt er nog iets aan toe: ‘Charlie was a bad newspaper man even then. He entertained his readers, but he never told them the truth … As far as I was concerned, he behaved like swine. Maybe I wasn’t his friend. If I wasn’t, he never had one.’¹⁴

Trump heeft Orson Welles noch Citizen Kane ooit in een van zijn boeken genoemd. Van al zijn biografen had alleen Timothy O’Brien er bij hem op doorgevraagd, in 2005. Maar O’Brien was niet Trumps eerste interviewer die Trump vragen had gesteld over de context van de film. Die eer komt documentairemaker Errol Mark Morris toe.

Morris had in 2002 het idee opgevat dat Trump in een hedendaagse versie van Citizen Kane een rol zou hebben gehad en zocht naar een creatieve uitwerking van dat idee. Dat is er nooit van gekomen. Het enige wat resteerde was een gefilmd gesprek dat slechts 4:25 minuten duurt. Maar het zijn waardevolle minuten, die Trump laten zien in een soort semi-psycho-analyse. Trump reflecteerde op Charles Foster Kane, op de film, en op het woord ‘Rosebud’.

Trump zei onder andere: ‘A lot of people don’t really understand the significance of it. I’m not sure if anybody understands the significance … The word ‘Rosebud’ is maybe the most significant word in film, in what we all watch.’¹⁵

In het filmscript eindigt verslaggever Thompson zijn zoektocht naar de betekenis van ‘Rosebud’ zonder resultaat. Tegen het einde van de film geeft Thompson op de vraag ‘What about Rosebud? Don’t you think that explains anything?’ het volgende antwoord, terwijl zijn jas notabene op de slee rust: ‘No, I don’t. Not much anyway. Charles Foster Kane was a man who got everything he wanted, and then lost it. Maybe Rosebud was something he couldn’t get or lost. No, I don’t think it explains anything. I don’t think any word explains a man’s life. No – I guess Rosebud is just a piece in a jigsaw puzzle – a missing piece.’¹⁶

In het leven van Donald Trump is ‘Rosebud’ een intrigerend stukje van de puzzel. Los van alle speculaties over de mate waarin Donald Trump zijn favoriete film als bewuste of onbewuste inspiratiebron heeft gebruikt, rest de vraag of het woord ‘Rosebud’ nog enige betekenis voor hem persoonlijk had. Nergens heb ik een analyse aangetroffen welk voorwerp in het leven van Trump zou kunnen worden geduid als het equivalent van de ‘Rosebud’-slee in de film. Wel speculeerde biograaf Harry Hurt III over een mogelijk ‘Rosebud’–moment, in het voorwoord van de heruitgave in 2016 van zijn biografie Lost Tycoon.

Hurt schreef over Trump: ‘In Hollywood terms, he has literally been the producer and director of his own biopic, a real life “Citizen Kane”. By his own account, Donald J. Trump’s “rosebud” moment occurred at age 18, in November 1964, when his father took him to the opening ceremony of the Verrazano-Narrows Bridge.’¹⁷ Wat was dat voor moment geweest?

Trump had ooit in een interview gezegd dat niemand de naam had genoemd van de ontwerper van de brug, Othmar Ammann, en dat dat hem een belangrijk inzicht had gegeven: ‘I realized then and there that if you let people treat you how they want, you’ll be made a fool. I don’t want to be anyone’s sucker.’

Er kleeft een aantal problemen aan Hurts duiding. Het eerste probleem is dat ‘by his own account’ niet van toepassing is op het woord ‘Rosebud’ in relatie tot Trumps versie van de opening van de Verrazzano Bridge. Trump heeft die link zelf nooit gelegd. De eerste keer dat hij het Verrazzano-brug-verhaal vertelde was in 1980, tijdens een interview met The New York Times-journalist Howard Blum. De eerste, en enige keer dat hij het woord ‘Rosebud’ in een interview heeft genoemd was in het filmpje van Errol Morris in 2002, 22 jaar later, zonder enige vermelding van de Verrazzano-brug-anecdote. In geen van zijn boeken heeft Trump de Verrazzano-brug-anecdote vermeld.

Gegeven de neiging van Trump om over alles te liegen, te overdrijven en dingen erbij te verzinnen leiden de woorden ‘by his own account’ bij mij inmiddels tot de behoefte tot enige ‘fact-checking’. Met andere woorden: klopte Trumps versie, en zo ja, was dat dan een ‘rosebud-moment’?

Hurts stelling leek namelijk op het eerste gezicht een verleidelijke theorie, ware het niet dat het Verrazzano-brug-verhaal bij nader inzien aan alle kanten bleek te rammelen. De anecdote was inmiddels een vast onderdeel geworden van Trumps levensverhaal, zoals verteld door minimaal zeven biografen (TrumpNation, p40, The Truth about Trump, p50 en p329, The Trumps, p240, Trump, The Saga of America’s Most Powerful Real Estate Baron, p16-17, No Such Thing as Over-Exposure, p50, Trump Revealed, p45, Donald Trump, The Man who would be King, p54). Maar telkens weer blijkt de enige bron van de anecdote Trumps eigen versie, zoals verteld aan journalist Howard Blum in 1980. Niemand leek de moeite te hebben genomen om te checken of dat verhaal eigenlijk wel klopte.

Anno 2020 weten we dat  er naast elk sterk verhaal van Donald Trump minimaal één alternatieve, objectievere versie bestaat. In dit geval beschouw ik het nauwkeurige verslag door The New York Times van de feestelijke opening van de brug op 21 november 1964 als objectief. Ik vergeleek die versie met die van Donald.

Eerst de objectieve versie van 22 november 1964.¹⁸ The New York Times, daags na de opening:

‘The sun shone, the sky was cloudless, bands played … The bridge … was officially opened to traffic at 3 P.M. … The Mayor also read a congratulatory message from President Johnson hailing the bridge: as “a structure of breath-taking beauty and super engineering” and “a brilliant example of how several levels of government can work in cooperation for the common good.” … At 11 A.M., on the Brooklyn side of the bridge, 1,500 official guests gathered to witness the ribbon-cutting ceremony. They arrived in 52 black limousines … In the first car was Robert Moses … Mr. Wagner, Mr. Stark, Mr. Maniscalo and Mr. Moses held their scissors out and, on signal, snapped down. Governor Rockefeller was first.

Het artikel in The New York Times ging als volgt verder (de foto van Ammann is van een andere gelegenheid, die van de brug is gemaakt op de bewuste openingsdag).

Then they all went back to the cars for the motorcade across the bridge to Staten Island. It was a perfect day for crossing a bridge … In one limousine in the motorcade – the 18th car behind Mr. Moses’ limousine – sat the 85-year-old designer of the bridge, O. H. Ammann. A quiet and modest man, he was barely recognized by the politicians and other dignitaries at the ribbon-cutting ceremonies.

He stood in the crowd without saying a word, although occassionally, as inconspiciously as he could, he sneaked a look at the bridge looming in the distance, sharply outlined in the cloudless sky. “How do you feel, Mr. Ammann?” somebody asked, almost startling the lean engineer who wore a blue coat and blue muffler aroung his neck. “Oh,” he said, slowly, a little self-consciously, “as I feel every day.”  When the official motorcade arrived in Staten Island, Mr. Amman got out of the car and slipped quietly up into the grandstand and did not say another word the rest of the day.

Mr. Moses was the master of ceremonies. He introduced Cardinal Spellman, who delivered the invocation, and then introduced George V. McLaughlin and William J. Tracy, officials with the Triborough Bridge and Tunnel Authority.

Then he introduced Mr. Ammann. “I now ask that one of the significant great men of our time – modest, unassuming and too often overlooked on such grandiose occasions – stand and be recognized.”

Mr. Ammann, removing his hat, his brown hair blowing back in the breeze, stood and looked at the crowd of about 1,000 guests seated and standing before him.

“It may be that in the midst of so many celebrities, you don’t even know who he is,” Mr. Moses continued, as the crowds applauded. “My friends, I ask that you now look upon the greatest living bridge engineer, perhaps the greatest of all time. A Swiss who has lived and labored magnificently 60 years in this country and is still active, the designer of the Verrazano-Narrows Bridge, respected throughout the world and regarded here with deep affection.”

There was more applause, but Mr. Moses forgot to mention his name.

Mr. Ammann sat quietly down, again lost in the second row of the grandstand.’¹⁹

Vergelijk zelf de objectieve versie met Trumps versie, 16 jaar na de opening, zoals hij die vertelde aan Howard Blum, gepubliceerd in The New York Times, op 26 augustus, 1980: ‘Mr. Trump’s success in making the Trump Tower a reality is the culmination of the nearly two decades he has spent trying to realize his ambitions that had their roots, he says now, in an experience 16 years ago.

On a November afternoon in 1964, in a cold, relentless rain, 18-year old Donald Trump attended the ceremonies for the opening of the Verrazano-Narrows Bridge. There, standing in the midst of this foul weather, he had a sudden realization, an epiphany that, he says now, always remained with him, shaping the way he made his fortune in real estate in New York City. “The rain was coming down for hours while all these jerks were being introduced and praised, “ recalled Mr. Trump, who had gone to the festivities as a college-freshman with his father, a real estate developer.’

“But all I’m thinking about is that all these politicians who opposed the bridge are being applauded. Yet, in a corner, just standing there in the rain, is this man, this 85-year-old engineer who came from Sweden and designed this bridge, who poured his heart into it, and nobody even mentioned his name. I realized then and there,” Mr. Trump concluded, “that if you let people treat you how they want, you’ll be made a fool. I realized then and there something I would never forget: I don’t want to be made anybody’s sucker.”

Slechts één element van Trumps versie blijkt te kloppen: Mr. Moses had de naam van ontwerper Othmar Amman inderdaad niet genoemd. De rest klopte niet. Een wolkenloze zon werd in Trumps versie veranderd in een urenlange regenbui. De Zwitser was in zijn versie een Zweed. De tweede rij op de hoofdtribune was in zijn versie een hoekje. Het uitgebreide, door de belangrijkste man, Mr. Moses, uitgesproken compliment dat Amman de grootste bruggenbouwer ooit was en het daaropvolgende applaus van de menigte was door Trump allemaal weggelaten uit zijn verhaal. Dit kan zelfs betekenen dat Trump misschien niet eens ter plekke was geweest (een zonnige dag zou je onthouden). Misschien had hij het verhaal van zijn vader gehoord of in de krant gelezen.

Dat Moses Ammans naam niet had genoemd was overigens een detail dat de nuchtere, bescheiden 85-jarige ontwerper, die overduidelijk liever niet in het middelpunt van de belangstelling stond en zelf zo min mogelijk woorden uitsprak, misschien zelfs wel op prijs had gesteld. Wie zal het weten?

Voor Trump was zoiets echter onbegrijpelijk. Zijn eigen achternaam was álles voor hem. Maar inmiddels is wel gebleken dat de oorzaak daarvan niet lag in het niet noemen van Othmar Ammans naam op 21 november 1964. Dat verhaal had weinig meer betekenis voor Trump dan een mooie anecdote, één keer aan een journalist verteld met gevoel voor theater en de nodige overdrijving.

Elders in het artikel over Trump citeerde journalist Howard Blum een uitspraak van Deputy Mayor Robert F. Wagner Jr., die als voormalig hoofd van de City Planning Commission vaak te maken had gehad met Trump: ‘It wasn’t political connections that made Donald Trump successful. He tends to exaggerate a bit, but it’s a salesman’s exaggerations. And Donald could be very convincing when he’s selling a project to the city.’

Dat lijkt mij een understatement.

Een ander citaat over Trump in Blums artikel kwam van Mr. George Peabody, senior vice president for real estate of Equitable Life Assurance Company, eigenaar van de grond onder Trump Tower: ‘Having his name on the building was one [of] the things Donald wanted very badly. We were able to use that to our advantage in our negotiations with him.’²⁰

Trumps verleidelijke, theatrale en selectieve anecdote over de niet bij naam genoemde Othmar Amman op een zonnige dag in november 1964 was naar mijn mening niet Trumps ‘Rosebud’, nog los van het feit dat het een moment en geen voorwerp was.

Bestond er in het leven van Donald Trump eigenlijk wel zoiets als ‘Rosebud’?

Ik stond inmiddels op het punt mijn zoektocht op te geven, net zoals verslaggever Thompson in Citizen Kane.

Leland, Kane’s vriend, zegt in de film Citizen Kane nog iets tegen verslaggever Thompson, wat mij misschien toch nog op weg kon helpen om Trumps échte ‘Rosebud’ te vinden.

Leland: ‘He married for love. That’s why he did everything. That’s why he went into politics. It seems we weren’t enough. He wanted all the voters to love him, too. All he really wanted out of life was love.’ Een frappante tekst, die overeenkomt met de eensluidende mening van drie Trumpbiografen, die tientallen uren met Trump hadden doorgebracht, tijdens hun historische bijeenkomst tijdens de campagne, in april 2016 (zie hoofdstuk 1.6).

Politico-verslaggevers Glasser en Kruse hadden hen de vraag gesteld welk spreekwoordelijke gat Trump in zijn psyche probeerde te vullen. O’Brien: ‘Love’. Barrett: Love’. D’Antonio: ‘Love’ .²¹ En Trump had in 2005, in antwoord op de vraag van Tim O’Brien wat zijn favoriete herinnering was, gezegd: ‘Always my parents’.²² De ouders van Trump waren overleden in 1999 en 2000.

Moest ik Trumps ‘Rosebud’ misschien dan toch in die hoek zoeken?

Leland besluit zijn herinneringen aan Charles Foster Kane met de volgende zin: ‘That’s Charlie’s story – it’s the story of how he lost it. You see, he just didn’t have any to give. He loved Charlie Kane, of course, very dearly – and his mother,  I guess he always loved her.’

Stel dat die zin, in het script opgeschreven door Herman Mankiewicz en Orson Welles in 1940, ook van toepassing is op Donald Trump?²³

‘Most importantly, I brought my Bible. Okay?’ Dat zei presidentskandidaat Donald Trump tijdens een verkiezingsrally in Washington, gedurende zijn campagne, op 25 september 2015, ruim 13 maanden voor de verkiezingen. Hij had zijn persoonlijke exemplaar van de bijbel meegebracht naar de Values Voter Summit, volgens CNN ‘in an attempt to sway religious voters while he looks to shore up his sizable support among conservatives’.²⁴

Donald had die bijbel als jochie gekregen van zijn zeer gelovige moeder en liet met zichtbare trots zien wat zij er destijds in had geschreven: ‘And, you know, it’s First Presbytarian Church Jamaica, and this was written by my Mother, with my name – it’s a long time ago – with my name, with my address, with everything, in case I lost it, somebody would return it. You know, in the old days, if you lost something, they would return it. Today, a little bit less so.’ Het publiek moest lachen, onwetend van de diepere betekenis van Trumps woorden. Trump: ‘But I saw this and I said, I have to bring it and just show it, because it brings back so many memories.’²⁵

Dr. Justin Frank had het nog zo duidelijk opgeschreven in zijn boek Trump on the Couch: ‘It all begins with the mother’ (zie hoofdstuk 1.6) Tijdens de hele film hadden de puzzelstukjes voor mij op tafel gelegen, maar nu pas zag ik hun onderlinge verband. Eindelijk viel bij mij het kwartje. Ik was als een soort Thompson al een hele film lang op zoek geweest naar Trumps ‘Rosebud’ en niemand die ik had geraadpleegd wist het antwoord.

Tot ik eindelijk het hele plaatje zag dat alle puzzelstukjes met elkaar verbond. De bijbel. De bijbel die Donald ooit had gekregen van zijn moeder was zijn ‘Rosebud’. Zijn persoonlijke bijbel was voor hem wat de slee met de naam ‘Rosebud’ was geweest voor Charles Foster Kane in Trumps favoriete film Citizen Kane.

De moeder van Charlie Kane had haar zoontje tegen zijn wil uit huis geplaatst, om hem elders een goede opleiding te laten krijgen, een betere toekomst te geven, en te beschermen tegen zijn vader, Mr. Kane, die vond dat het kind ‘a good thrashing’ verdiende als hij opstandig was. Maar daardoor had zij hem haar dagelijkse liefde onthouden toen hij die nodig had.  De rest van zijn leven had Kane geprobeerd dat gemis te compenseren, met vrouwen, geld en publiekelijk succes.

De moeder van Donald Trump, Mary, had toegestaan dat zijn vader, Fred, hem tegen zijn wil uit huis had geplaatst, om hem elders een goede opleiding te laten krijgen en een betere toekomst te geven, buiten het bereik van zijn autoritaire vader. Maar daardoor had zij hem haar dagelijkse liefde onthouden toen hij die nodig had. De rest van zijn leven had hij geprobeerd dat gemis te compenseren, met vrouwen, geld en publiekelijk succes. Donald was Charlie. Trump was Kane. Zijn bijbel was zijn slee, die hij de rest van zijn leven met zich mee had genomen en die al die tijd zo’n bijzondere betekenis had gehad.

Wat de verslaggevers van Bloomberg in 2015 niet hadden begrepen, en ik eerst ook niet, was dat Trumps favoriete passage uit de bijbel niet een of andere gedrukte passage uit het Oude of Nieuwe Testament was geweest, maar de handgeschreven tekst van zijn moeder. Dát was de passage die hij had voorgelezen tijdens een rally met zijn fans, de mensen die (wel) van hem hielden. Dát was het bewijs van zijn afkomst, wie hij was, waar hij vandaan kwam en het bewijs dat zijn moeder van hem hield, ook op de momenten dat niemand anders in de hele wereld van hem houdt en iedereen zich tegen hem heeft gekeerd. Hij had dus niet gelogen toen hij zei: ‘When I talk about the Bible, it’s very personal, so I don’t want to get into it.’

Tussen al het materiaal dat er over Trump bestaat bevind zich een nooit officieel uitgezonden video van vijf minuten, waarin Donald zich letterlijk uitspreekt over ‘Rosebud’. Documentairemaker Errol Mark Morris had Donald in 2002 ondervraagt over Citizen Kane, voor een nooit afgerond documentaireproject. Het gesprek is gelukkig wel te zien op YouTube. In dat gesprek had Trump zijn diepere, emotionele band met Charley Kane in bedekte termen al onthuld, maar het was door iedereen over het hoofd gezien, inclusief mijzelf. Het was namelijk zo verleidelijk om de verklaring te zoeken in alle andere overeenkomsten tussen Kane en Trump.

Trump zei zelf over ‘Rosebud’ het volgende tegen Morris: ‘A lot of people don’t really understand the significance of it. I’m not sure if anybody understands the significance, but I think the significance is bringing a lonely, rather sad figure back into his childhood. The word ‘Rosebud’, for whatever reason, has captivated moviegoers and moviewatchers for so many years and to this day is perhaps the single word. And perhaps, if they came up with another word that meant the same thing, it wouldn’t have worked. But ‘Rosebud’ works, for whatever reason. The word ‘Rosebud’ is maybe the most significant word in film, in what we all watch.’²⁶

Trump zei in 2002 over Kane’s ‘Rosebud’: ‘I think the significance is bringing a lonely, rather sad figure back into his childhood.’ Trump zei in 2015 over zijn bijbel: ‘I saw this and I said, I have to bring it and just show it, because it brings back so many memories.’

Soms liegt Donald Trump dus niet. Zijn eigen bijbel, met de handgeschreven tekst van zijn moeder voorin, is écht zijn meest favoriete boek. Niet dé bijbel, maar die ene bijbel. De bijbel, die hij meenam naar zijn rally en waar hij zijn hand op legde toen hij ingezworen werd als president, is volgens mij zijn ‘Rosebud’.

In de laatste week van mei 2020 lag Trumps presidentschap zwaar onder vuur, door een ‘perfect storm’ van een onbeheersbare coronapandemie, een dramatische economische crisis en historische protestdemonstraties in het hele land. Op maandag 1 juni, de dag nadat hij zich noodgedwongen had teruggetrokken in de bunker diep onder in Het Witte Huis, kwam Donald Trump, lijdend onder dramatisch slechte kiezerspeilingen, en al maanden verstoken van zijn geliefde supportersrally’s, naar buiten, liep langs de ordetroepen naar de dichtsbijzijnde kerk en riep zonder iets te zeggen de hulp in van een hogere macht: zijn moeder Mary, die in de hemel zijt. Hij sprak geen speech uit, hij las niets voor. Het enige dat hij deed was poseren voor een foto, met een bijbel, die hij omhoog hield met zijn rechterhand.

Een verslaggever riep: ‘Is it your Bible?’

Trump zei alleen: ‘It’s a Bible’.

Zonder verdere toelichting keerde de president terug naar zijn paleis, Het Witte Huis.

It’s very personal. I don’t want to get into it.