3.10 Ronald Reagan (deel 1)

Begin december 2011 had Donald Trump het idee nog niet opgegeven om mee te doen met de race om het presidentschap in 2012, maar om hem heen waren allerlei Republikeinse kandidaten al volop bezig zich te profileren, om het op te mogen nemen tegen de zittende president, Barack Obama. Van de Republikeinen kregen Rick Perry, Herman Cain, Newt Gingrich, Rick Santorum en Mitt Romney de meeste aandacht van de pers. In een statement op 9 december gebruikte Trump voor de eerste keer een term die later zijn slogan zou worden: ‘It is very important to me that the right Republican candidate be chosen to defeat the failed and very destructive Obama administration, but if that Republican, in my opinion, is not the right candidate, I am not willing to give up my right to run as an independent candidate … I must leave all of my options open because, above all else, we must make America great again!’¹

Donald Trump had Ronald Reagan volgens mij als inspiratiebron voor zijn slogan benut. Trump was een typisch produkt van het extreme kapitalisme, met minimaal overheidstoezicht, dat kenmerkend was voor het tijdperk Reagan. De politiek van president Trump was sowieso in tal van opzichten stevig geworteld in de jaren ’60, ’70 en ’80, de jaren die voor de Republikeinen vooral bekend stonden als de jaren van Richard Nixon en Ronald Reagan.

De vraag die ik mezelf stelde was: in welke mate was president Reagan een rolmodel voor Trump geweest? Aanvankelijk vermoedde ik dat Trump alleen Reagans slogan had overgenomen, wat misschien een klein hoofdstuk had gerechtvaardig. Maar bij nader inzien bleek Reagan Trump op tal van punten tot voorbeeld te hebben gestrekt. Vandaar dat ik aan Reagan drie hoofdstukken heb gewijd, waarvan dit het eerste is. Er loopt volgens mij een rechte lijn van president Reagan naar president Trump.

In het jaar waarin de 69-jarige Reagan voor zijn eerste termijn werd gekozen, werd Donald op zijn 34^ste voor het eerst van zijn leven geïnterviewd voor de televisie, door verslaggeefster Rona Barrett. Zij sprak hem op 6 oktober 1980, in zijn appartement op Fifth Avenue, voor het NBC-televisieprogramma ‘Rona Barrett Looks at Today’s Super Rich’. Een maand later zou het land Ronald Reagan met een ruime meerderheid verkiezen boven de zittende president, Jimmy Carter. Trump had geld gedoneerd aan president Carter en tegelijkertijd diens uitdager geholpen geld op te halen,² geheel in lijn met Copy Cohn – les 9. Pay politicians of both parties. Trump had op dat moment nog niets gepresteerd, was allesbehalve ‘super rich’, en werkte nog voor zijn vader. Inmiddels had hij Roy Cohn al jarenlang als mentor en wist hij hoe belangrijk zo’n interview was voor zijn imago.

Rona: ‘For some people the ultimate goal in life has been becoming the president of the United States. Would you like to be the President of the United States?’

Donald: ‘I really don’t believe I would, Rona, but I would like to see somebody as the President who could do the job and there are very capable people in this country.’

Rona: ‘Why wouldn’t someone like yourself run for political office? You have all the money that you possibly need. You’ve accomplished a great deal. You are only 34. I know there’s a lot you can do in the years ahead. Why wouldn’t you dedicate yourself to public service?’

Donald: ‘Because I think it’s a very mean life. I would love and I would dedicate my life to this country, but I see it as being a mean life. And I also see it that somebody with strong views, and somebody with the kind of views that are maybe a little bit unpopular, which may be right, but may be unpopular, wouldn’t necessarily have a chance of getting elected against somebody with no great brain, but a big smile. And that’s a sad commentary for the political process.’³

Rona: ‘Television in a strange way has ruined that process, hasn’t it?’

Donald: ‘It’s hurt the process very much. I mean the Abraham Lincons of the world. Abraham Lincoln would probably not be electable today because of television. He was not a handsome man, and he did not smile at all. He would not be considered to be a prime candidate for the presidency. And that’s a shame, isn’t it?’

De ironie wilde dat hij zijn latere presidentschap juist te danken had aan zijn televisieloopbaan. Kennelijk was hij geen Abraham Lincoln.

Rona: ‘When are we gonna get somebody that might be good?’

Donald: ‘I don’t know … One man could turn this country around. The one proper President could turn this country around. I firmly believe that.’

In 1980 geloofde de Republikeinse kiezer dat Ronald Reagan ‘the one proper President [was who] could turn this country around’. Maar het zou nog 35 jaar duren voordat Donald zelf die ‘one man’ wilde zijn. Pas in 2015 zou hij er vol voor gaan.

Rona’s laatste vraag was: ‘If you lost your fortune today, what would you do tomorrow?’

Donald: ‘Maybe I’d run for president. I don’t know.’⁴

Het bekijken van Trumps interview uit oktober 1980 had op mij persoonlijk het effect van een virtuele tijdmachine. 30 jaar geleden, in oktober 1980, stond ik op het punt om af te reizen naar de Verenigde Staten, voor een betaalde stage van 12 maanden bij vliegtuigfabriek McDonnell Douglas. Ik was 22 jaar en had in Delft mijn bachelor Aerospace Engineering behaald aan de Technische Hogeschool Delft (tegenwoordig de Technische Universiteit Delft), waardoor ik in Amerika als ingenieur aan de slag kon. In Long Beach, Californië, zou ik gaan werken bij de Flight Test-afdeling. Het land waar ik voor het eerst naartoe ging ‘kende’ ik van de televisie en uit talloze films. Op 3 november stapte ik in een koud en regenachtig Brussel op het vliegtuig.

Op 4 november stapte ik uit het vliegtuig in een warm en zonnig Californië, waar het al een half jaar niet had geregend. Het land had de vorige dag een nieuwe president gekozen: Ronald Reagan, een voormalig Hollywood-acteur. In de krant stond een cartoon van Reagan, verkleed als George Washington, die tegen zijn vrouw zei: ‘Nancy, I got the part!’. Ik knipte het uit en bewaarde het tussen alle andere krantenknipsels uit The Los Angeles Times.

De ene westerse democratie is de andere niet, dat werd mij al snel duidelijk. De gemiddelde Amerikaan keek echt anders tegen de wereld aan dan de gemiddelde Nederlander. In Amerika werd ik met mijn eigen onwetendheid en vooroordelen over de Verenigde Staten en zijn nieuwe president geconfronteerd. Door de Democratische helft van het land, en door mij en mijn Engelse collega’s bij McDonnell Douglas, werd Reagan aanvankelijk niet serieus genomen. Moest deze voormalige, niet eens zo heel succesvolle, acteur het machtigste land van de wereld gaan leiden? En was hij niet veel te oud? In Nederland zou iemand van 69 jaar jaar (een record voor een pas gekozen president, dat pas in 2016 gebroken zou worden door de 70-jarige Donald Trump) al met pensioen zijn gegaan.

Ik had, net als vele anderen, Reagan totaal onderschat. Hij werd een van Amerika’s meest populaire presidenten uit de moderne geschiedenis, zeker in de ogen van de Republikeinse helft van de bevolking, waar hij nog steeds een mythische status geniet. Ik heb dat hele jaar nodig gehad om het land beter te leren begrijpen, inclusief het succes van een president zoals Ronald Reagan. Daarvoor moest ik mijn Nederlandse bril afzetten en beter luisteren naar mijn Amerikaanse collega’s die Reagan fantastisch vonden.

Wat ik in 1980 nog niet wist was dat Reagan (1911-2004) na zijn acteursloopbaan een lange tweede carrière had gehad op televisie, als presentator van de televisiedrama-serie General Electric Theater. Als prominent motivational speaker van General Electric had hij bovendien jarenlang alle fabrieken in het land bezocht, waarbij hij honderden speeches had gegeven voor tienduizenden mensen en heel goed wist wat er leefde onder de Amerikaanse bevolking. Ondertussen had hij zijn politieke overtuigingen kunnen checken en zijn boodschap kunnen testen, zoals een cabaretier, die eerst met try-outs begint en na 200 voorstellingen op zijn best is. Door deze ervaringen was Reagan beter vertrouwd met televisie- en filmcamera’s dan de meeste politici, en hij was een alom bekend gezicht op televisie. Door zijn acteursachtergrond kon hij ingestudeerde teksten geloofwaardig brengen. Het zou later een ideale voorbereiding blijken te zijn geweest op een politieke loopbaan, die begon met het gouverneurschap van Californië in 1966.

Reagan was zijn werkende leven in de media ooit begonnen als radiocommentator, voordat hij acteur werd van B-films in Hollywood. Hij leerde acteren door andere acteurs uit die tijd goed te observeren. Reagan schreef in zijn autobiografie: ‘A lot of acting is imitation anyway.’⁵ De titel van zijn boek, ‘Where’s the rest of me’, was een tekst uit een van zijn beste films. Reagan vertelde er ook in dat hij leerde hoe je met je beperkingen om moest gaan en je kwaliteiten het beste kon benutten.

Reagans geheugen zat bijvoorbeeld afgeladen vol met oneliners, afkomstig uit Amerikaanse films, zodat hij altijd wel een passende tekst voorhanden had in elke situatie, totdat de ziekte van Alzheimer dat geheugen aantastte. Net als Trump was Reagan een zelfverklaard ‘movie-fan’.⁶ En hij was zich altijd bewust van het feit dat zijn vak tot doel had het creëren van een illusie: ‘We’ve kept a little stardust in our mundane lives by identifying with make-believe characters in make-believe adventures in the house of illusion – the theatre.’⁷

In de loop van zijn leven had Reagan een hele doos vol met citaten verzameld, die hij te pas en te onpas benutte in zijn speeches. Die doos met notitiekaartjes werd pas zes jaar na zijn dood in 2004 teruggevonden, door medewerkers van de Ronald Reagan Presidential Library. Op de doos stond ‘RR’s desk’.⁸

Hij beschikte overigens niet alleen over een encyclopedie aan scriptteksten en citaten, hij kon zijn teksten ook goed brengen. De conservatieve historicus Lee Edwards merkte op dat Reagans manier van communiceren gebaseerd was op een paar principes. Reagan zei eens: ‘What I said simply made sense to the [man] on the street. Don’t try to talk in a special language of broadcasting or even of politics, just use normal everyday words.’ Bovendien geloofde Reagan in de kracht van herhaling: ‘If you have something you believe in deeply, it’s worth repeating time and again until you achieve it. You always get better at delivering it.’⁹ Dat waren allebei zaken die Trump gemeen had met Reagan.

Lezen was wél een groot probleem voor Reagan. In dat opzicht lijkt Trump ook op hem. Trump heeft een hekel aan het voorlezen van een tekst. Dat is elke keer te zien als hij een verhaal voor moet lezen, meestal van de teleprompter. Hij oogt dan gekunsteld. Trump praat en oogt veel natuurlijker als hij uit de losse pols praat. Reagan had hetzelfde. Hij schreef in zijn autobiografie over de keer dat hij een filmscript voor het eerst moest voorlezen: ‘There I was – faced with  my nemesis, reading. It isn’t that I flubbed the words, or stumbled and mispronounced; I even placed the emphasis on the right syllable. I just lack personality when I read. The words make sense, but the lines don’t sound as if they are coming from a real live character.’¹⁰ Er waren nog meer overeenkomsten tussen Reagan en Trump. De meest in het oog springende is natuurlijk Trumps verkiezingsslogan.

Trump had de slogan ‘Make America Great Again’, MAGA, niet zelf bedacht. De zin had al een hele geschiedenis doorgemaakt en bestond al sinds kandidaat Ronald Reagan er buttons van had laten maken in zijn race van 1980: ‘Let’s Make America Great Again’. Lee Iacocca had er in zijn autobiografie uit 1984 een hoofdstuk aan gewijd met de titel ‘Make America Great Again’. Bill Clinton had de zin zelfs gebruikt in een speech in 1991.¹¹

Tea Party-kandidaat Christine O’Donnell had in 2011 haar boek Troublemaker de ondertitel ‘What It Takes to Make America Great Again’ gegeven. Zij verscheen met haar boek op Sean Hannity’s Fox show in augustus 2011, vier maanden voordat de slogan opgenomen werd in een persbericht van Trump. Fox News-presentatrice Greta Van Susteren zei dat Trump ‘just wrote a new book spelling out his ideas to make America great. It’s called Time to Get Tough.’¹²

In december 2011 deponeerde Trumps advocaat, Michael Cohen, een document in Texas, om de ‘Make America Great Again Party’ op te richten, met als doel om het Trump mogelijk te maken als onafhankelijke presidentskandidaat mee te kunnen doen. Op 2 januari ontkende Trump dat feit overigens tegenover Fox and Friends. Uiteindelijk deed Trump wederom niet mee met de verkiezingen. Mitt Romney stond ver bovenaan in de peilingen. Trump stond laag in de peilingen en zou kansloos zijn geweest. 47% van de onafhankelijke kiezers was geen voorstander van hem en slechts 41% was positief over hem.¹³

Trump had dolgraag een speech gegeven tijdens de Republican National Convention in augustus 2012, dezelfde conventie waar Clint Eastwood ook zou optreden. Hij tweette bijvoorbeeld: ‘Hmmm … Can you imagine me speaking at the RNC Convention in Tampa? That’s a speech everyone would watch.’ Maar Romney wilde hem echter niet op het podium hebben. Een compromis was dat Trump op de eerste dag een video mocht laten zien op de conventie, maar de $100.000 die Trump aan die video had uitgegeven bleek achteraf gezien weggegooid geld. De eerste dag werd afgelast wegens een orkaan en Romney gaf hem geen nieuwe kans op een latere dag.

Donald was teleurgesteld naar huis gevlogen en zon op wraak. Trumps assistent Nunberg herinnerde het zich nog goed: ‘Romney fucks him on the convention. They couldn’t find four fucking minutes to play the video.’¹⁴ Tussen Trump en Romney zou het nooit meer goed komen.

Op 6 november 2012 versloeg Barack Obama zijn uitdager Mitt Romney, met 51% tegen 47%. Hij won in de Electoral College met 332 stemmen tegen Romney’s 226 stemmen. In een golf van tweets klaagde Trump: ‘This election is a total sham and a travesty. We are not a democracy! Our country is now in serious and unprecedented trouble … like never before.’ Het Electoral College noemde hij ‘a disaster for democracy’. De ironie wil dat hij de verkiezingen van vier jaar later won dankzij dat Electoral College, want in totaal had hij minder stemmen gekregen dan Hillary.

De dag na de verkiezingen van 2012 tweette Trump: ‘We have to make America great again’.¹⁵ Op 12 november, zes dagen na die verkiezingen, ondertekende hij een trademark application voor de term ‘Make America Great Again’, met als expliciet doel: ‘promoting public awareness of political issues and fundraising in the field of politics’.¹⁶ Kortom: dit keer had Donald Trump zich serieus voorgenomen om de volgende keer een gooi te wagen naar het presidentschap van de Verenigde Staten. In 2016 moest het gebeuren.

Roger Stone herinnerde zich zijn telefoongesprek met Donald Trump op Nieuwjaarsdag 2013: ‘I called Donald, as I have on every New Year’s Day for 40 years, 39 years at that point, to wish him happy New Year. And we were bullshitting, talking politics, and he said, ‘I’m definitely running in 2016.’ I said, ‘Run this time. Romney was a terrible candidate. The guy has no instinct for the jugular.’

He said, ‘Well, a lot can happen between now and 2016, but I’m really going to do it this time. In fact,’ he said, ‘I’ve trademarked my campaign slogan.’ And I said, ‘Really? What is it?’ And he said, ‘Make America Great Again.’ Now, whether or not he knew that Reagan had used that as one of several slogans – Reagan’s slogan in 1980 kept changing. Reagan had used it, but he had used ‘The Time is Now’ too.’¹⁷

Donald Trump gebruikte de zin als slogan voor het eerst in een rally in 2014 en verscheen voor het eerst met een witte baseballpet met ‘Make America Great Again’ op een rally in Laredo, Texas, in juli 2015. Toen Trump in mei 2016 werd geconfronteerd met een Reagan-button uit 1980 met dezelfde tekst was zijn reactie: ‘Oh, but you see, this is different. It says ‘Let’s Make America Great Again.’ I just say, ‘Make America Great Again.’’ Hij vond ‘Let’s’ te passief, zei hij. De geschiedenis herhaalt zich niet, wij herhalen de geschiedenis. Maar dan net even anders.

Op 17 maart 2015 kondigde Trump aan dat hij een ‘presidential exploratory committee’ ging vormen. Zijn levenslange droom, voor het eerst uitgesproken tegen Roy Cohn in 1976, zou eindelijk bewaarheid worden. Hij was bloedserieus, maar moest ervaren dat niemand zijn voornemen serieus nam, als gevolg van alle voorgaande keren, waarbij hij zich altijd voortijdig had teruggetrokken.

Anthony Scaramucci, destijds een goede vriend van Trump en later een blauwe maandag diens perschef in Het Witte Huis, blikte terug: ‘He invited me to breakfast the day after The Apprentice final [in February 2015]. We were discussing that his career as a television entertainer was over, that he was moving into politics and he was going to announce a run for the presidency. I didn’t believe him. I said, “That’s ridiculous. You’re not going to do it.” He then insisted he was going to do it.’¹⁸

Tucker Carlson, bevriend presentator bij FoxNews, nam Trumps voornemen evenmin serieus: ‘Trump called me in March 2015 as I was in a car from the airport. ‘I’m going to make an announcement, and I think it’s going to surprise you.’ I said, I’ll never forget it, ‘You’re going to have another fake run for president?’ Carlson herinnerde zich Trumps antwoord: ‘He sounded a little wounded, and said, ‘I’m going to surprise you, this time I really mean it. I’m not kidding around.’ I did not believe it. I really didn’t. Shows you what I know.’¹⁹

De heersende mening onder vriend en vijand was dat het Trump wederom om een publiciteitsstunt ging. Niets was minder waar. Dit keer ging hij het écht doen. Er was eigenlijk maar één persoon die volledig in hem geloofde, wist zijn assistent Sam Nunberg: ‘Melania really believed. She thought he was going to win the whole thing. She said, ‘People don’t think you’re serious. When they know you’re serious, you’ll get a lot of support.’’²⁰

De ironie van Melania’s lot was dat Trump haar nu net het meeste vreesde. Nunberg vroeg hem: ‘What’s our biggest problem going to be?’ Waarop Trump antwoordde: ‘You know what our biggest problem’s going to be, and I’m going to get in trouble upstairs.’ Daarmee bedoelde Donald Melania, wetende wat Melania nog niet wist toen zij bovenaan de roltrap stond, maar wat later de hele wereld zou weten. Nunberg: ‘He didn’t specify anything. To me the whole Stormy Daniels thing, I feel bad for Melania; otherwise, it’s fucking funny to me.’²¹

Op 16 juni was het eindelijk zover. Sam Nunberg zei tegen de auteurs van het boek The Method to the Madness: ‘Roger and I spoke to Trump, saying, ‘Dude, you gotta do the escalator.’ Be yourself. Of course he was going to do the escalator. That’s what he always does. The first scene of The Apprentice he’s coming down the escalator. That’s him. That’s his schtick. Trump was going to be himself. It didn’t take much. Like all the music, he picked it himself.’²²

Van The Rolling Stones zocht Trump het nummer ‘You Can’t Always Get What You Want’ uit. Justin McConney, zijn social media director tussen 2011 en 2017, die hem twitter had leren gebruiken, vond het nummer niet passend: ‘That really doesn’t make any sense’. Dat maakte Trump niets uit: ‘I don’t care. I love the chorus to that song’.²³ Daar had Trump natuurlijk wel gelijk in. Het refrein is briljant. En toepasselijker dan je op het eerste gezicht zou denken.

You can’t always get what you want
You can’t always get what you want
You can’t always get what you want
But if you try sometimes, well, you might find
You get what you need.²⁴

Donald Trump ‘needed’ de rol van president in deze fase van zijn leven. Zijn televisiecarrière, die meer dan 10 jaar had geduurd, liep ten einde. Een uur na het begin van zijn announcement speech had hij die carrière definitief afgebroken, door zijn eigen controversiële uitspraken over Mexicaanse immigranten. Daarna kon hij niet meer terug, alleen nog maar vooruit. Alle schepen had hij achter zich verbrand.

Justin McConney herinnerde zich dat zij niet alleen de muziek hadden besproken. Regisseur/hoofdrolspeler Trump had namelijk nog niet definitief besloten hoe hij naar het podium zou lopen.

Trump: ‘I can’t just walk out there. I can’t just walk onstage. I either come out through the elevator, but that’s not much of an entrance. Or there’s the escalator.’

Justin: ‘The escalator, that’s kind of your shot. In The Apprentice, over and over again, they show you coming down an escalator and you’ve done it on news shoots.’

Trump: ‘You know, you’re right. That is my shot. I’m going to come down the escalator.’

Uit de luidsprekers klonk Neil Youngs ‘Rockin’ in the Free World’. De rest is geschiedenis.

Wat het publiek die dag zag was niet Donald Trump, het was zijn TV-personage uit The Apprentice in het decor van de show. Patrick Radden Keefe schreef in The New Yorker: ‘Trump has succeeded in politics, in part, by borrowing the tropes of the show.’ Editor Jonathan Braun vertelde hem dat de choreografie van de wijze waarop Donald Trump zijn kandidatuur aankondigde in het atrium van Trump Tower – ‘making his entrance by descending the gold-colored escalator’ – ontwikkeld was door Mark Burnett en zijn team van The Apprentice, en herhaaldelijk in de show was gebruikt.

Net als bij andere televisieprogramma’s was er een groot aantal figuranten ingehuurd voor $50 per persoon, om het atrium te vullen, te juichen en te applaudiseren. The Hollywood Reporter publiceerde de email die door een casting bureau, Extra Mile, naar acteurs was gestuurd om als Trump-supporter in het atrium te komen staan: ‘We are looking to cast people for the event to wear T-shirts and carry signs and help cheer him in support of his announcement. We understand this is not a traditional “background job,” but we believe acting comes in all forms and this is inclusive of that school of thought.’ Extra Mile was niet bereikbaargeweest voor een reactie van het artikel. Campagnemanager Corey Lewandowski ontkende de inhuur van acteurs en beweerde nog nooit te hebben gehoord van Extra Mile Casting.²⁵

Niets was aan het toeval overgelaten, behalve het feit dat Donald Trump van zijn geprepareerde, en aan de pers uitgedeelde, tekst afweek. Wie de voorbereide, uitgedeelde tekst wil lezen kan terecht op internet.²⁶ Wie de volledige, uitgesproken tekst wil lezen verwijs ik naar het boek Trump Talk van George Beahm.²⁷ Hieronder volgt een reeks representatieve citaten uit het uitgesproken verhaal, dat 45 minuten duurde. Het is van belang, omdat het in een notendop de gehele politieke denkwereld van Trump samenvat.

Om het overzichtelijk en efficiënt door te kunnen nemen heb ik het voor de lezer geordend in de volgende categorieën: correcte observaties (10x), thema’s waarbij we hem op zijn woord moeten geloven (7x), borstklopperij (5x), feitelijke onjuistheden (11x), waargemaakte beloftes (2x), niet waargemaakte beloftes (5x), de meest controversiële uitspraak, die als BREAKING NEWS op alle journaals te zien was, en Trumps centrale verkiezingsthema.

Correcte observaties

‘We spent $2 trillion in Iraq … We lost thousands of lives in Iraq … The enemy took 2,300 sophisticated vehicles … Right now – think of this – we owe China $1.3 trillion … we have people that are controlled by special interests … we’re 26th in the world [op gebied van scholing, FS] … we’re becoming a third-world country because of our infrastructure, our airports, our roads, everything … I’m a private company, so nobody knows what I’m worth … And I come in from China, come in from Qatar, come in from different places, and they have the most incredible airports in the world. You come back to this country and you have LAX, a disaster. You have all of these disastrous airports. We have to rebuild our infrastructure’.

Thema’s waarbij we hem op zijn woord moeten geloven

‘When do we beat Mexico at the border? They’re laughing at us, at our stupidity. They are not our friend, believe me … Politicians are all talk, no action. Nothing’s going to get done. Believe me … Believe me folks, we will do very, very well … I’m not doing that to brag, because you know what? I don’t have to brag. I don’t have to, believe it or not … I would build a great wall – and nobody builds walls better than me, believe me … Believe me, it [rebuild the infrastructure, FS] will be done on time, on budget, way below cost, way below what anyone ever thought … Reduce our $18 trillion in debt, because, believe me, we’re in a bubble’.

Borstklopperij

‘When was the last time anybody saw us beating, let’s say, China in a trade deal? They kill us. I beat China all the time … Our country needs a truly great leader now. We need a leader that wrote The Art of the Deal … Nobody would be tougher on ISIS than Donald Trump. Nobody … infrastructure. Nobody can do that like me … I look at the roads being built all over the country, and I say I can build those things for one-third’.

Feitelijke onjuistheden

• ‘Islamic terrorism is eating up large portions of the Middle East. I’m in competition with them. They just built a hotel in Syria’ – Fact check: ISIS had een hotel veroverd en gebruikte dat voor ISIS-strijders.
• ‘The real [unemployment] number is anywhere from 18 to 19 percent, and maybe even 21 percent’ – Fact check: werkloosheidspercentage was 5,4%; leugenfactor 4.
• ‘We have a disaster called the big lie: Obamacare. Yesterday it came out that costs are going up for people, to 39 percent, 49 percent and even 55 percent’ – Fact check: de prijsstijgingen waren tussen de 15 en 38%, met één verzekeraar die de tarieven met 58,4% had verhoogd.
• ‘And remember the $5 billion [Obama] website?’ – Fact check: het kostte $2,1 billion; leugenfactor 2,5.
• ‘To this day it doesn’t work’ – Fact check: het werkte wel.
• ‘I hire people, they do a website. It costs me $3’ – Fact check: niet nodig; iedereen weet dat een website maken geen $3 kost.
• ‘I don’t need anybody’s money. I’m not using lobbyists. I’m not using donors. I don’t care. I’m really rich’– Fact check: zie eerdere hoofdstukken.
• ‘I am a nice person. I give a lot of money away to charities and other things’– Fact check: zie eerdere hoofdstukken; de Trump Foundation is niet voor niets opgeheven.
• ‘Now I’m building all over the world’ – Fact check: hij bouwde zelf niets meer, maar verleende licenties voor het gebruik van de naam Trump.
• ‘So I have a total net worth, and now with the increase, it’ll be well over $10 billion’ – Fact check: zie hoofdstukken 3.1 en 3.5.
• ‘I will immediately terminate President Obama’s illegal executive order on immigration’ – Fact check: die order was niet illegaal.

Waargemaakte beloftes

‘I will fully support and back up the Second Amendment (recht om wapens te hebben) … I will find within our military [our] General Patton or General MacArthur’.

Niet waargemaakte beloftes

‘We have to repeal Obamacare, and it can be replaced with something much better for everybody … I will be the greatest jobs president that God ever created. I tell you that. I’ll bring back our jobs from China, from Mexico, from Japan, from so many places … they [my accountants, FS] put together a financial statement. It’s a summary, but everything will be filed eventually with the government … and I’ll build them [the wall, FS] very inexpensively – on our southern border. And I will have Mexico pay for that wall. Mark my words … So we have to rebuild our infrastructure, our bridges, our roadways, our airports’.

Meest controversiële uitspraak

‘When Mexico sends its people, they’re not sending their best. They’re bringing drugs. They’re bringing crime. They’re rapists’.

Verkiezingsthema

‘We need somebody that can take the brand of the United States and make it great again. It’s not great … Sadly, the American Dream is dead, but if I get elected president I will bring it back bigger and better and stronger than ever before, and we will make America great again. Thank you very much’.

Donald Trump benadrukte in zijn announcement speech dat hij een outsider was in Washington, en dus absoluut geen politicus. Dat deed hij slim. Op deze manier kon de gemiddelde Amerikaan zich met hem identificeren, want zij waren ook geen politici en politici werden nu eenmaal niet vertrouwd. Trump zei: ‘So I’ve watched the politicians. I’ve dealt with them all my life. If you can’t make a good deal with a politician, then there’s something wrong with you … They will never make America great again. They don’t even have a chance.’²⁸

Trump wist natuurlijk heel goed dat het Ronald Reagan was geweest die als eerste Amerika ‘great again’ had gemaakt, in de jaren ‘80. Reagan was na zijn acteurs- en televisieloopbaan wel degelijk een echte politicus geworden, eerst gouverneur, daarna president. En daar had vastgoed- en casinomagnaatTrump destijds volop van geprofiteerd. Toen Reagan afzwaaide in 1988 hadden Trumps imperium en zijn beroemdheid een voorlopig hoogtepunt bereikt. Zijn mentor Roy Cohn was een goede vriend van de Reagans geweest en Roger Stone werkte voor president Reagan. Reagan had Donalds oudste zus benoemd tot federale rechter. Je zou kunnen zeggen dat Reagan Trump ‘great’ had gemaakt.

Op sommige momenten leek de vastgoedmagnaat Trump zelfs belangrijker dan president Reagan. Toen Trump de Amerikaanse Independence Day van 4 juli 1988 luister bij zette door met zijn nieuwe superjacht Trump Princess de New Yorkse haven binnen te varen, stonden er 11 televisiecrews op de kade klaar om zijn aankomst te filmen. President Reagan had hem een speciaal telegram gestuurd ter felicitatie.

Robin Leach, presentator en producent van het televisieprogramma Lifestyles, zei tegen Trumpbiograaf Tim O’Brien dat de Reagans naar Het Witte Huis kwamen en een leven leidden dat de serie Dynasty op het televisiescherm projecteerde. Leach: ‘Then Lifestyles came along and said that reality was even bigger and more fantastic than what you saw on TV or in the White House. And Donald was the biggest symbol of what all that meant. He made it okay to be rich again, to not be ashamed for being rich and brazen.’²⁹

Ruim drie maanden na de dood van zijn vader, in oktober 1999, kondigde Trump in het TV-programma Larry King Live aan dat hij de Republikeinsen partij zou verlaten, om toe te treden tot de Reform Party. Hij ging een ‘exploratory committee’ formeren om een eventuele run op het presidentschap te onderzoeken. Tot dat moment was hij positief geweest over Bill Clintons presidentschap, maar nu niet meer. Trump zei tegen King: ‘I think there’s a great lack of spirit in this country. You know, what happened over the last four years is disgusting, and I just think there’s a tremendous lack of spirit, and I think the spirit has to be brought back.’³⁰

Donalds tekst in 1999 over de staat van de natie was vergelijkbaar met zijn tekst uit 1980 en zou wederom van pas komen in 2011 en 2015. Natuurlijk ging het altijd slecht met het land als hij zich verkiesbaar wilde stellen, want als het goed zou gaan, waarom zouden de kiezers dan moeten stemmen op Trump? Zijn tekst had nooit een relatie met de feitelijke stand van zaken, maar was altijd gericht op perceptiemanagement.

Trump liet zich tegenover Larry King in 1999 inmiddels zonder reserve lovend uit over de voormalige president Ronald Reagan. Marc Fisher & Michael Kranish schreven in hun boek Trump Revealed: ‘Trump said his role model was Reagan, notwithstanding his criticism 12 years earlier of the former president.’ In het interview zei Trump overigens nog iets anders dat met de kennis van nu interessant was. Trump zei dat zijn toenmalige concurrent voor de nominatie van de Reform Party, Pat Buchanan, ‘too divisive’ was. Trump benadrukte hoe belangrijk hij zelf ‘inclusiveness’ vond.³¹ Eens temeer bleek hoe opportunistisch Trump was als er een wedstrijd gewonnen moest worden.

Trump zei over Reagan: ‘He’ll go down as a great president and not so much for the things he did. It’s just, there was a demeanor to him and spirit that the country had under Ronald Reagan that was really phenomenal.’ Dat Reagan een voorbeeld is geweest voor Donald Trump lijdt geen twijfel. Trump had dan ook goed opgelet tijdens Trumps presidentschap, zoals hij bij elk rolmodel had gedaan, gedurende zijn hele loopbaan. Wat hij zag bij Reagan zou hem nog goed van pas komen zodra hij zelf die rol bekleedde. Trump: ‘There is a certain pomposity and there was a certain ribbon-cutting stature that is important for the president.’

Humor was een belangrijke ingrediënt van Reagans aantrekkingskracht. In een debat voor zijn herverkiezing in 1984 ontmantelde de 73-jarige president de aanzwellende, en achteraf gezien terechte, kritiek dat hij te oud zou zijn, met de vooraf ingestudeerde grap: ‘I will not make age an issue of this campaign. I am not going to exploit for political purposes my opponent’s youth and inexperience.’ Zelfs zijn opponent, de Democraat Walter Mondale, moest er om lachen, waarmee het onderwerp leeftijd gelijk van tafel was geveegd.³²

Trump kon even ad rem zijn. Toen hij in een van de debatten voor de voeten werd geworpen dat hij geen federale belasting had betaald, antwoordde hij: ‘That makes me smart’. Het had een tekst van Reagan geweest kunnen zijn. Reagan was overigens op minimaal één punt beduidend succesvoller dan zijn navolger.

Toen Reagan zijn rol als president na acht jaar beëindigde, was zijn approval rate 68%. Dat van Trump was gedurende de eerste vier jaar nooit hoger geweest dan 45% en daalde gestaag in 2020, in de aanloop naar de verkiezingen. Het was maar zeer de vraag of hij herkozen zou worden. Op dat vlak had Trump nog iets kunnen leren van Reagan. Reagan ging bijvoorbeeld veel handiger om met de pers dan Trump, die vrijwel altijd de aanval zocht.

Reagans positieve imago was mede het gevolg van succesvolle propaganda, in een tijd dat het internet nog niet bestond (ja, die tijd heeft écht bestaan). Geen smartphones, geen Google, geen facebook, geen youtube, geen twitter. Wel televisie. Dat was hét medium in de jaren ’80. En Reagan was er een meester in, net zoals Trump het medium later zou leren bespelen. Zonder televisie geen president Reagan. Zonder televisie geen president Trump. Genoeg reden om dat thema enige aandacht te geven.

President Reagan bleek de ideale hoofdrolspeler in de propaganda-activiteiten van Het Witte Huis. Tijdens zijn presidentschap werd evenveel filmmateriaal verzameld dan tijdens de voorgaande vijf regeringen tesamen. De documentaire The Reagan Show, uitgezonden door de VPRO, maakte haarfijn duidelijk hoe televisie en scriptschrijvers het beeld van president Reagan succesvol hadden gecreëerd.

De opnames van Reagans dagelijkse bezigheden werden White House TV genoemd. Reagans presidentschap wás reality TV, nog voordat het zo werd genoemd. Of beter gezegd: het was The Apprentice  avant la lettre. Net als in Trumps TV-show moest de hoofdrolspeler zo gunstig mogelijk worden afgebeeld als leider.

In Reagans laatste interview als president, gemaakt in december 1988 in Het Witte Huis, werd hem voorgelegd dat hij de enige acteur was die het ooit had geschopt tot het hoogste ambt in Amerika. De interviewer wilde weten: ‘Did you learn anything as an actor, that has been useful to you as a president?’ Reagan antwoordde: ‘There have been times in this office that I wondered how you would have done this job if you hadn’t been an actor?’³³

Als we met die visie in het achterhoofd naar het presidentschap van de Verenigde Staten kijken, blijkt de jarenlange televisie-ervaring van Donald Trump als hoofdrolspeler in The Apprentice de ideale voorbereiding te zijn geweest op zijn rol als president. Een belangrijke overeenkomst tussen Reagan en Trump is dan ook het optrekken van een rooskleurige façade, met de uitdrukkelijke bedoeling de realiteit aan het oog van de kijker te onttrekken. Dergelijke propaganda vergt The Art of Deception. Dat maakte Reagan zo’n goed voorbeeld voor Trump.

‘Trump liked Reagan. He was sour on Jimmy Carter’, herinnerde Rogert Stone zich.³⁴ In Trumps eerste boek uit 1987 stond een foto van Trump, terwijl hij president Reagan de hand schudde. Sinds diens inauguratie was hij meerdere keren te gast geweest op Het Witte Huis. Maar het onderschrift van die foto was neutraal: ‘Being greeted by President and Mrs. Reagan’. In 1997 stond hij opnieuw met Reagan op de foto, nu in zijn boek The Art of the Comeback. Dit keer stond er bij: ‘This is one hand I didn’t mind shaking’. De context waarin hij dat zei werd in 2020 onverwachts actueel. Hij vertelde namelijk in het boek dat hij een grondige hekel had aan het schudden van handen, met name het schudden van de hand van een onbekende: ‘Even walking down the street, as people rush up to shake my hand, I often wonder to myself, why? Why risking catching a cold?’³⁵ Als politicus ontkwam hij niet aan de gewoonte, maar met de opkomst van het coronavirus mocht hij het handen schudden voortaan laten voor wat het was.

Pas in 2011 stond Trump weer met Reagan op de foto in een van zijn boeken, Time to Get Tough: Making America #1 Again. In 2015 werd het opnieuw uitgebracht met een nieuwe titel, om aan te sluiten bij zijn presidentscampagne, Time to Get Tough: Make America Great Again! Het was Reagans oude slogan, maar dat vertelde Trump er niet bij. Wel stond er dit keer bij de foto waarop Trump Reagan de hand schudde, een heel andere tekst dan in vorige boeken: ‘Ronald Reagan is a political hero of mine. He took an America that appeared to be down and out and put us on top again.’ Trump citeerde hem in dat boek maar liefst 13 keer, om zijn politieke standpunten kracht bij te zetten, wetende dat Reagan de meest populaire Republikeinse president was uit de moderne geschiedenis.

Op mijn lijstje van Trumps rolmodellen staat Ronald Reagan ferm naast Richard Nixon, die ik in een van de latere hoofdstukken nog zal bespreken. Trump schreef in zijn eerste twee boeken zeer bewonderend over Nixon, maar juist in Time to Get Tough ontbrak Nixons naam volledig. Nixon was in 2011 namelijk de minst populaire Republikeinse president uit de moderne historie. Didn’t sound good. Didn’t feel good. Didn’t look good.

Afgezien van de eerder vermelde overeenkomsten had Trump ook met Reagan gemeen dat hij pleitte voor een kleinere overheid. Reagan verwoordde het als volgt: ‘The government is not the solution to our problem, government ís the problem’. In Trumps voorbereide announcement speech stond bijna letterlijk hetzelfde: ‘Our country needs and deserves a comeback…but, we are not going to get that comeback with politicians. Politicians are not the solution to our problems –  they are the problem. They are almost completely controlled by lobbyists, donors and the special interests—they do not have the best interests of our people at heart.’³⁶

Trump verhoogde de defensie-uitgaven, net als Reagan. De wapenhandel met Saoedi-Arabië werd onder Trump flink opgeschroefd, ook net als onder Reagan. President Reagan nam echter een andere houding in dan Trump als het ging om de Sovjet-Unie, die toen nog bestond in zijn volledige omvang. Reagan gaf opdracht een ‘raketschild’ te ontwikkelen tegen eventuele Sovjet-raketten. Dit heette het Strategic Defense Initiative (SDI), maar werd beter bekend als het ‘Star Wars’-programma. Trump richtte een nieuwe militaire tak op en noemde dit Space Force, maar dat had niet tot doel het afschrikken van Rusland. Trump stond uitermate positief ten opzichte van Poetins Rusland. Daarover meer in deel V.

Donald Trump heeft veel kunnen afkijken van de acteur-president Reagan. Hij zei in The Art of the Deal, in 1987: ‘Ronald Reagan is so smooth and so effective a performer that he completely won over the American people. Only now, nearly seven years later, are people beginning to question whether there’s anything beneath that smile.’³⁷ Reagans bijnaam was The Great Communicator, maar hij stond inderdaad niet bekend om zijn grote intellectuele capaciteiten. Net als Trump overigens, ofschoon die zichzelf een genie achtte. Beide presidenten hadden een voorkeur voor uiterlijk boven inhoud.

Een andere opvallende overeenkomst was de drang om zo snel mogelijk de belastingen te verlagen. Trump voerde net als Reagan een forse hervorming/verlaging van de belastingen door. Reagan zou overigens later de belastingen weer verhogen, wat Trump niet deed. Daarentegen gebruikte Trump The Oval Office een keer voor een weersvoorspelling, wat Reagan bij mijn weten nog nooit had gedaan.

Op de bovenste foto zien we Reagan, die op zijn bureau zijn belastingplan toelichtte. Op de onderste foto zien we Trump, die in september 2019 op zijn bureau een kaart liet zien met het verwachte pad van Hurricane Dorian.³⁸

Dat was een omstreden presentatie, doordat Trump kennelijk zelf op de kaart, met zijn Sharpie-viltstift, een lijn erbij had getekend, waardoor Alabama ook bedreigd leek. Dat had hij namelijk op een eerder moment getwitterd, maar toen dat niet bleek te kloppen, weigerde hij zijn bewering te corrigeren. Liever ‘corrigeerde’ hij de officiële werkelijkheid met zijn pen, en hield hij in een tweet vast aan zijn eerdere claim: ‘Alabama was going to be hit or grazed, and then Hurricane Dorian took a different path (up along the East Coast). The Fake News knows this very well. That’s why they’re the Fake News!’³⁹

Trump was net als Reagan visueel ingesteld, ofschoon Reagan slechtziend was, maar wegens ijdelheid nooit met een bril op de foto ging. Ik vermoed ook dat ijdelheid Trump weerhield van het opdoen van een mondkapje, ofschoon hij op een gegeven moment beweerde dat hij wel een mondkapje op had gehad en dat hem dat wel goed stond. Een foto daarvan ontbrak.

Een Amerikaanse televisiepresentator concludeerde na het presidentschap van Ronald Reagan: ‘No presidency before this one has been so often judged as if it was a performing art. I shudder when it’s suggested that politicians who come after him are gonna have to succeed first on television.’ Dat gold niet voor ‘every politician’, maar het gold wel degelijk voor Donald Trump.

De film- en televisieverslaafde Donald Trump had Reagan en zijn presidentschap acht jaar lang op alle televisiekanalen nauwkeurig kunnen observeren. Hij kon zien hoe Reagan zich manifesteerde, hij kon bestuderen hoe hij op gebeurtenissen reageerde en hij kon bekijken wat het Amerikaanse publiek wel en niet waardeerde in een president.

Eén van die gebeurtenissen noemde hij specifiek in zijn tweede boek: ‘President Reagan’s mass firing of the air traffic controllers in 1981 comes to mind as an example of standing firm for a principle’.⁴⁰ Reagan had ruim 11.000 stakende verkeersleiders ontslagen in 1981. Zijn ferme daadkracht had Trump aangesproken. De bijbehorende krantenkoppen hadden zich misschien wel in zijn onderbewustzijn genesteld: ‘They’re fired’.  Sounds good. Feels good. Looks good.