5.12 Kim Jong Un

In Noord-Korea is het illegaal om de leider en zijn regime te bekritiseren. Daar droomde Donald Trump wel eens van. Toen de Democraten niet klapten voor zijn State of the Union vond hij dat ‘treasonous’. Ofschoon Kim Jong Un qua leeftijd Trumps zoon had kunnen zijn, was hij in zijn rol als dictator van Noord-Korea een van Trumps rolmodellen. Hij wilde wat Kim al had vanaf diens eerste dag als regeringsleider: absolute macht en absolute gehoorzaamheid.

Tegen Fox News zei president Trump over Kim: ‘He is the head of the country. He is a strong head. Don’t let anyone think different. He speaks and his people sit up in attention. I want my people to do the same.’ Toen een andere verslaggever daar op doorvroeg zei hij: ‘I’m kidding, you don’t understand sarcasm.’¹ Dat was een bekende afleidingsmanoeuvre van Trump: als hij werd geconfronteerd met zijn eigen uitspraken noemde hij het achteraf een ‘joke’ of ‘sarcasm’, maar dat was het nooit. Hij meende zulke dingen. Hij was een dictator. Een jaloerse.

In een rally zei Donald Trump over zijn ontmoeting met Kim Jong Un: ‘I was really being tough and so was he. And we go back and forth. And then we fell in love. No really. He wrote me beautiful letters. They were great letters. And then we fell in love.’² Die bewondering van Trump voor de meedogenloze Noord-Koreaanse dictator kwam pas na enige tijd aan de oppervlakte. De start van hun onderlinge relatie was namelijk moeizaam geweest, met grove beledigingen over en weer. Het had geleid tot een onmiddellijk beruchte tweet van president Trump, na een reeks geslaagde raketlanceringen van Noord-Korea, die in de hele wereld de angst had aangewakkerd voor een eventueel nucleair conflict.

Nog beruchter werd de bijnaam die Trump voor de Noord-Koreaanse dictator had bedacht: ‘Rocket Man’. Dat werd vervolgens al snel ‘Little Rocket Man’.

De persoonlijke relatie tussen de twee staatshoofden had zich na die eerste schermutselingen opmerkelijk vriendschappelijk ontwikkeld. In hoofdstuk 3.12 heb ik reeds verteld hoe de twee regeringsleiders elkaar drie keer persoonlijk hebben ontmoet, telkens aandacht bestedend aan het historische belang en de bijbehorende foto-momenten. Maar het uiteindelijke, tastbare resultaat was uitermate pover geweest. Het bijzondere duo was er niet in geslaagd tot een wederzijds acceptabele deal te komen met concrete voortgang op de essentie van de zaak, de dreigende aanwezigheid van Noord-Korea’s nucleaire arsenaal. The Art of the Deal was kennelijk moeilijker geweest voor de zichzelf graag op de borst kloppende Amerikaanse dealmaker dan het aanvankelijk had geleken.

Kim Jong Un had weliswaar tijd gewonnen om zijn arsenaal verder te testen en uit te bouwen, maar zijn land was nog steeds zwaar getroffen door de economische sancties, opgelegd door de Verenigde Staten. Afgezien van een paar vage toezeggingen en de vriendschap van zijn Amerikaanse collega kon Kim zijn volk weinig goed nieuws brengen.

Aan de Amerikaanse kant was de uitkomst niet veel beter. Donald Trump had weliswaar een paar dierbare herinneringen overgehouden aan zijn ontmoetingen met Kim, maar verder had hij weinig bereikt. De schamele resultaten bracht hij op zijn gebruikelijke wijze natuurlijk als doorslaand succes, maar alleen zijn trouwe achterban was dat met hem eens. Hij had meer toegegeven, zoals het stoppen met militaire oefeningen samen met Zuid-Korea, dan gekregen, zoals de vernietiging van een Noord-Koreaanse fabriek die toch al zou worden afgedankt. Gelukkig hadden ze de foto’s nog.

Een en ander weerhield Trump niet om zonder enig bewijs in een tweet te claimen dat Amerika zonder hem nu al in oorlog zou zijn geweest met Noord Korea.

Dat geloofde niemand. De wereldwijde angst voor een nucleaire oorlog tussen Amerika en Noord-Korea was er onder Obama niet geweest, maar was juist aangewakkerd door Trumps eigen roekeloze gedrag. De ironie wilde dat de rest van de wereld bang was dat zo’n oorlog er nu misschien wel zou komen door de onberekenbare Trump. Dit ontwikkelde zich overigens tot een vertrouwd patroon tijdens zijn presidentschap: Trump creëerde regelmatig eerst zelf een grote chaos en claimde enige tijd later, als het stof weer was neergedaald, dat híj degene was geweest die de chaos had opgelost.

Waar Trump misschien wel het meest trots op was bleek toen hij de befaamde journalist en auteur Bob Woodward op bezoek had in zijn Oval Office. Woodward was samen met Carl Bernstein degene geweest wiens onthullingen in de jaren ’70 over de Watergate-affaire president Richard Nixon ten val hadden gebracht. Hun boek All The President’s Men was verfilmd, met in de hoofdrollen Robert Redford en Dustin Hoffman. Sindsdien had Woodward over alle negen Amerikaanse presidenten boeken geschreven. Altijd kritisch, altijd feitelijk, nooit geromanticeerd. Al zijn boeken waren bestsellers geweest. De man was een levende legende in Washington.

Fear, zijn eerste boek over Trumps presidentschap, had hij geschreven zonder enige medewerking te hebben gekregen van zijn hoofdrolspeler. Dat boek was een vernietigende beschrijving geweest van een chaotisch, disfunctioneel Witte Huis en had Trumps imago geen goed gedaan. Woodwards laatste alinea van Fear was als volgt:

‘But in the man and his presidency Dowd [Trumps advocaat] had seen the tragic flaw. In the policitical back-and-forth, the evasions, the denials, the tweeting, the obscuring, crying “Fake News,” the indignation, Trump had one overriding problem that Dowd knew but could not bring himself to say to the president: “You’re a fucking liar.”’³

Hopend op een betere sequel had Trump besloten Woodward dit keer bij het schrijven van diens tweede boek, Rage, een onbeperkt aantal interviews toe te staan. Het werden maar liefst 17 gesprekken, waarvan de meeste telefonisch plaatsvonden. Voor het eerste gesprek mocht Woodward Trump 74 minuten lang interviewen in Het Witte Huis zelf, op 5 december 2019. Het leidde tot een bijzondere anecdote.⁴

Trump zei: ‘I brought something that I’ve never shown to anybody. I’m going to show it to you. I’ll get you something that’s sort of cool.’

Hij pakte de telefoon en zei: ‘Bring me some pictures with Kim Jong Un and myself, crossing the line. Those nice color ones that I just saw.’

Terwijl zij daarop wachtten zei Woodward dat de CIA had geconcludeerd dat Kim ‘cunning, crafty, but ultimately stupid’ was.

Trump: ‘I disagree. He’s cunning. He’s crafty. And he’s very smart. And he’s very tough. You know.’

Woodward: ‘Why does the CIA say that?’

Trump: ‘Because they don’t know. Okay? Because they don’t know. They have no idea.’

Trump voegde er aan toe: ‘I’m the only one that knows. I’m the only one he deals with. He won’t deal with anybody else.’

Op dat moment had Trump drie ontmoetingen gehad met Kim Jong Un. Woodward schreef in zijn boek dat hij later van een top-CIA-expert op het gebied van Noord-Korea had begrepen dat Kim inderdaad ‘clever, manipulative and also quite smart’ was.

Een assistent bracht vervolgens de foto’s binnen van Trump en Kim, die Woodward overigens al in eerdere publicaties had gezien. Trump, de verkoper, bracht het als uniek fotomateriaal.

Trump: ‘This is me and him. That’s the line, right? Then I walked over the line. Pretty cool. You know? Right? That’s the line between North Korea and South Korea. That’s the line. That’s North Korea and South Korea. That’s the line. That line is a big deal. Nobody has ever stepped across that line. Ever.’

Uit het feit dat Trump ‘the line’ 7 keer achter elkaar noemde, mogen we gevoeglijk aannemen dat ’the line’ in elk geval voor hem een ‘big deal’ was. Woodward merkte in zijn boek droogjes op dat vele anderen over ‘the line’ waren gestapt. Maar Trump was inderdaad wel de eerste Amerikaanse president die over ‘the line’ was gestapt.

Trump raakte er niet over uitgesproken: ‘I said, would you like me to come in? He said, yes, I would like you to come in. Nobody’s ever done that. I mean, they’re cool pictures when you – you know, when you talk about iconic pictures, how about that?’

Volgens de officiële transcriptie van de conversatie tussen Trump en Kim was het belangrijk voor de hele wereld. Trump had op 30 juni tegen Kim gezegd: ‘I want to thank you. Look, I mean the world is watching, and it’s very important for the world.’ Kim had gezegd dat hij verrast was geweest door de brief van Trump waarin die had voorgesteld elkaar te ontmoeten bij de grens tussen Noord- en Zuid-Korea: ‘If it was not for our excellent relation between the two of us, it would nog have been possible to have this kind of opportunity.’

Later die dag schreef Trump aan Kim: ‘Being with you today was truly amazing.’ Als bijlage had hij een kopie van de voorpagina van The New York Times toegevoegd, waarop een grote foto van Trump en Kim stond afgebeeld. Trump had er met een marker bijgeschreven: ‘Chairman, great picture of you, big time.’ ⁵

Daar was het Trump, de eeuwige showman en wannabee filmproducer, regisseur en hoofdrolspeler tegelijk, om te doen. Om de iconische foto’s. Om de Public Relations. Om de marketing. Om de propagandawaarde. En om er vervolgens over op te scheppen tegenover een journalist die al zijn voorgangers had gekend, die geen van allen over de ‘the line’ tussen Noord- en Zuid-Korea waren gestapt.

Op 2 juli schreef Trump opnieuw een brief naar Kim, vergezeld van 22 foto’s: ‘I have tremendous confidence in our ability to strike a big deal that leads to immense prosperity for you and your people, sheds you of your nuclear burden, and inspires generations to come. These images are great memories for me and capture the unique friendship that you and I have developed.’ ⁶

Ruim een maand later, op 5 augustus, ontving Trump een brief van Kim. De toon was beleefd, maar de inhoud leek er op te wijzen dat de relatie tussen Kim en Trump voorgoed was bekoeld. Woodward schreef: ‘It sounded like a disappointed friend and lover.’

Kim schreef: ‘I’m delighted to receive each and every single picture you specifically chose from that day, which holds special meaning and will remain an eternal memory from that momentous and historic day. Those photographs now hang in my office. I express my appreciation to you, and I will remember that moment forever.’

Maar de jonge dictator was verontwaardigd dat de militaire oefeningen door de Amerikaanse-Zuid-Koreaanse alliantie weer waren hervat: ‘I am clearly offended and I do not want to hide this feeling from you. I am really, very offended. Your excellency, I am immensely proud and honored that we have a relationship where I can send and receive such candid thoughts with you.’

Twee dagen later, tijdens een persconferentie op de South Lawn van Het Witte Huis,  sprak Trump spontaan tegen de verzamelde pers over de voor hen onbekende brief alsof het allemaal rozegeur en maneschijn was. Hij repte geen woord over de zorgen en verontwaardiging van zijn geliefde vriend, zoals hij wel vaker slecht nieuws verzweeg. Trump: ‘I got a beautiful letter from Kim Jong Un yesterday. It was a very positive letter.’ ⁷

In het gesprek met Trump in december merkte Woodward op: ‘But it’s still a dangerous relationship. Would you agree?’⁸

Trump: ‘Yeah, but it’s less dangerous than it was. Because he likes me. I like him. We get along. That doesn’t mean I’m naive. That doesn’t mean that I think, oh, it’s going to be wonderful. He’s a very tough cookie. And he is smart, very smart.’

De president probeerde zijn eigen status in de ogen van Woodward te verhogen door de status van Kim te verhogen. Hoe slimmer en ‘tougher’ Kim, hoe groter immers zijn prestatie als hij goed met hem op zou kunnen schieten.

Woodward: ‘You’re convinced he’s smart?’

Trump: ‘Beyond smart. Look, he took over, when he was 27 years old, a volatile place where the people are very smart. Same as South Korea. They’re the same. Okay? Same people. Very smart.’

‘Smart’ was Kim Jong Un zeker. En meedogenloos, net als zijn vader en zijn grootvader. In een unieke, live uitgezonden Noord-Koreaanse variant op reality TV was Jang in december 2013 uit een vergadering van het politbureau gehaald, waarna hij een paar dagen later veroordeeld was wegens verraad.

De nationale propagandazender KCNA had destijds gemeld: ‘Jang and his followers committed criminal acts baffling imagination.’⁹ De Chinese Straits Times wist te melden dat Jang als diplomaat diverse handelsovereenkomsten met China had gesloten, ‘that were favourable to the Chinese’. De Chinese regering was dan ook boos dat Jang uit zijn macht was gezet. De Straits Times schreef: ‘China was widely considered to be able to rein in the unruly Kim regime, thus acting as a force for peace in the region. But it now appears China’s influence over its neighbour is close to zero.’ ¹⁰

Kennelijk had Kim zich door het uitschakelen van zijn oom losgemaakt van de invloed van China, maar volgens The New York Times had Kims beslissing meer te maken gehad met een dispuut tussen het leger en Jang Song Thaek en de zijnen over visserijgebieden aan de westkust. Hoe het allemaal precies zat zal wellicht nooit helemaal duidelijk worden. De Noord-Koreaanse staatstelevisie had het destijds gehad over ‘despicable human scum Jang, who was worse than a dog’ en had een lange lijst misdaden opgesomd van de voormalige nummer Twee. Het zal vast toeval zijn geweest dat Donald Trump zijn opponenten ook geregeld ‘human scum’ of ‘a dog’ noemde.

Eén van de vele beschuldigingen aan Jangs adres hield in het ondermijnen van ‘the Kim personality cult’. Een ander punt was het ‘halfhartig applaudiseren’ toen één van Kims promoties was aangekondigd. Maar de kern was volgens waarnemers dat hij nog steeds de feitelijke macht in handen had proberen te houden, die hij na de dood van Kims vader had bemachtigd, en dat Kim daar een einde aan had willen maken. Volgens de staatsmedia was Jang geëxecuteerd middels een vuurpeloton.¹¹ Dat was decennialang de gebruikelijke wijze in Noord-Korea om politieke opponenten uit de weg te ruimen.

In zijn eerste gesprek met Bob Woodward had president Trump erkend dat Kim gewelddadig en ‘vicious’ was. Kim had hem alles verteld, verzekerde hij Woodward.

Trump: ‘Told me everything. I know everything about him. He killed his uncle and he put the body right on the steps where the senators walked out. And the head was cut, sitting on the chest. Think that’s tough? You know, they think politics in this country’s tough. Nancy Pelosi said, oh, let’s impeach him. You think that’s tough? This is tough.’ ¹²

Na dat mini-college over Kim, diens ‘toughness’ en maffiatactieken, richtte president Trump Woodwards aandacht weer naar de foto’s, alsof het blije vakantiekiekjes waren. Je zou bijna vergeten dat Kim een gewetenloze dictator was van een moorddadig regime, met een gruwelijk track record.

Trump: ‘Look, did you ever see him smile? Did you ever see him smile before?’

Diverse keren benadrukte Trump in het gesprek met Woodward ‘I have a great relationship’. Kennelijk vond hij dat het grootste succes van zijn beleid aangaande de Noord-Koreaanse dictator: het hebben van een ‘great relationship’. Woodward kreeg zelfs van Trump inzage in 25 persoonlijke brieven die Kim en Trump elkaar hadden geschreven. Trump bewaarde ze in een speciale map. Kim beschreef de band tussen de beide leiders in één van de brieven als was het een ‘fantasy film’.¹³

De president benadrukte in zijn gesprek met de journalist dat hij geen duimbreed had toegegeven. Het enige dat hij Kim had bezorgd was een meeting. Meer niet. En hij had Kim kennelijk ook een mooie tijd bezorgd.

Trump: ‘You look, look at the good picture. He’s having a good time. You know? Nobody’s ever seen him smile. Look. Look at him smiling. He’s happy. He feels happy.’

Het onderwerp Korea werd afgerond in het interview met een leugen. Trump claimde dat het Amerika $10 miljard kostte om Zuid-Korea te beschermen tegen Noord-Korea. Woodward zocht het uit en kwam uit op $4,5 miljard, waarvan $0,9 miljard door Zuid-Korea wordt betaald. Netto kosten voor Amerika: $3,6 miljard.¹⁴ Leugenfactor 3. Valt mee.

De president bood Woodward kopieën van de foto’s aan. De auteur merkte in zijn boek op, voor de volledigheid, dat het Noord-Koreaanse staatspropagandabureau al veel eerder regelmatig foto’s had vrijgegeven waarop Kim lachtte. Trump was bezig geweest zichzelf aan Woodward te verkopen als een buitengewoon succesvol president, in de hoop dat de auteur positief over hem zou schrijven.

Overigens zonder al te veel illusies, zijn vorige ervaringen met biografen indachtig. Toen een medewerker kwam melden dat de tijd bijna om was, zei Trump: ‘Oh, that’s okay. Go ahead. I find it interesting. I love this guy [Woodward]. Even though he writes shit about me. That’s okay.’¹⁵ Die inschatting was correct, want Woodward hield zich ook in zijn tweede boek over Trump bepaald niet in. Woodward besloot Rage met de woorden: ‘When his performance as president is taken in its entirety, I can only reach one conclusion: Trump is the wrong man for the job.’¹⁶

Nooit eerder had Bob Woodward een dergelijke conclusie over een president opgeschreven. In interviews over zijn boek vertelde hij dat de woorden simpelweg bij hem waren opgekomen en dat hij ze niet had kunnen negeren. Hij móest ze opschrijven. Trump is the wrong man for the job.

Trump was niet alleen ‘the wrong man for the job’,  hij was ook een dictator die meer gemeen had met Kim Jong Un dan de gemiddelde Amerikaan zich realiseerde. Elke dictator weet bijvoorbeeld hoe belangrijk propaganda is. Kims eerste slimme actie richting Trump had de Amerikaanse president een mooi propagandamoment opgeleverd. De Noord-Koreaanse leider had drie gevangen Amerikanen vrijgelaten, vooruitlopend op zijn persoonlijke ontmoeting met Trump.

De drie gevangenen waren in 2015 en 2017 gearresteerd door Kims regime op beschuldiging van spionage. Trump had hun vrijlating in een tweet aangekondigd. In die tweet noemde hen overigens geen gevangenen, maar gijzelaars, ‘hostages’, een aantal uren voor hun aankomst. Dat had volgens mij een propagandareden. Het was namelijk een niet te missen kans om de iconische foto van de door Iran vrijgelaten Amerikaanse ‘hostages’, uit 1981, na te doen, met zichzelf erbij.

President Trump kwam daarom hoogstpersoonlijk midden in de nacht opdagen voor de unieke photo-opportunity, toen de drie Amerikanen aankwamen op Andrews Air Force Base bij Washington, rechtstreeks uit Noord-Korea. Over John McCain had Trump tijdens zijn campagne opgemerkt dat hij niet hield van mensen die zich gevangen lieten nemen, maar daar maakte hij dit keer graag een uitzondering op.

De linkerfoto was gemaakt in januari 1980, kort na de inauguratie van de door showman Trump bewonderde president Ronald Reagan. De rechterfoto met Trump zelf is gemaakt op 10 mei 2018, om 02:45 uur.

De vrijlating was een teken van goodwill geweest van de Noord-Koreaanse dictator. Trumps minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo mocht het goede nieuws hoogstpersoonlijk vernemen tijdens zijn bezoek aan Pyongyang, ter voorbereiding van de eerste, nog te plannen ontmoeting tussen de Amerikaanse president en de Noord-Koreaanse leider.

De drie Amerikanen, Kim Hak-song, Tony Kim en Kim Dong-chui, waren dolgelukkig om voet te zetten op Amerikaanse bodem. Pompeo genoot zichtbaar mee van de historische gebeurtenis. Breed lachend liep hij met Trump en de vrijgelaten gevangenen van het vliegtuig naar de verzamelde verslaggevers, de fotografen en de televisiecamera’s. Pompeo wist dat hij met zijn actie punten had gescoord bij zijn president. Het waren mooie beelden, als in een film, en Trump was zich dat volledig bewust.

De drie mannen werden daarna naar Walter Reed National Military Medical Center gebracht voor nader medisch onderzoek.

Voor Kim Jong Un was de amnestie van de drie gevangenen een kleine prijs voor de eerste ontmoeting van een Noord-Koreaanse regeringsleider met een Amerikaanse president. Het zou Kim de zo gewenste wereldwijde erkenning bezorgen, een onbetaalbare legitimitatie van zijn meedogenloze regime.

Een jaar eerder had Noord-Korea ook een Amerikaanse gevangene vrijgelaten, de missionaris Otto Warmbier. Hij was gearresteerd wegens het stelen van een hotelteken, was veroordeeld tot zware arbeid in een werkkamp en overleed kort na zijn vrijlating. Volgens het Committee for Human Rights zaten er in North Korea naar schatting 120.000 mensen in Noord-Korea gevangen zonder enige vorm van proces, om redenen die konden variëren van het kijken naar een Zuid-Koreaanse DVD tot pogingen het land te ontvluchten.¹⁷

Mensenrechten zijn echter nooit een overweging geweest in het brein van Donald Trump. Spectaculaire fotomomenten wel, zeker als zij hem een goede PR zouden kunnen bezorgen. Tijdens de uren voorafgaand aan de ontvangst van de gevangenen was Trump in een exceptioneel goede stemming.

In een kabinetsvergadering die dag schepte de president op dat ‘everyone thinks’ dat hij de Nobelprijs voor de Vrede verdiende voor het regelen van de vrijlating van de gevangenen. Trump: ‘But I would never say it. The prize I want is victory for the world.’ Bij die opmerking paste een flinke korrel zout, aangezien hij in dezelfde week uit het nucleaire verdrag stapte dat de Verenigde Staten onder Obama had gesloten met Iran.

Trump keek ook uit naar zijn ontmoeting met Kim zelf, waarvan hij verwachtte dat hij hoogstpersoonlijk gedaan zou krijgen dat Noord-Korea afstand zou doen van zijn nucleaire wapens. Trump: ‘My proudest achievement will be – this is a part of it, but – will be when we denuclearize that entire peninsula. This is what people have been waiting for, for a long time. Noboby thought we could be on this track, in terms of speed, so, “I’m honored to have helped the three folks.”¹⁸

De hieropvolgende scène in Trumps Noord-Korea-epos zou de eerste meeting tussen Trump en Kim moeten worden, later dat jaar in Singapore. Trump blikte daar alvast op vooruit op 10 mei. Op het vliegveld zei hij tegen de journalisten: ‘Hopefully everything is going to work out at the highest level … Some great things can happen.’ Toen Obama in diens laatste jaar de banden had aangehaald met de Cubaanse dictator Raúl Castro had Trump daar geen goed woord voor over gehad, maar nu was hij van plan exact hetzelfde te doen met de Noord-Koreaanse Kim Jong Un. Hypocrisie was voor hem nog nooit een beletsel geweest.

Trump voegde er aan toe: ‘We’re starting off on a new footing. That was a big thing, very important to me and I really think we have a very good chance of doing something very meaningful’. Staand op het vliegveld na de ontvangst van de drie gevangenen, bedankte Trump zijn collega, voor het oog van de televisiecamera’s: ‘We want to thank Kim Jong-Un, who really was excellent to these three incredible people.’ Excellent? Really?

De president keerde zich voordat hij vertrok met zijn helikopter nog één keer om naar de media, precies zoals hij het in zijn eigen, imaginaire filmscript had beschreven. Verslaafd als hij was aan de spotlights, richtte Trump zich tot de verzamelde pers om afscheid te nemen met de woorden: ‘I think you probably broke the all-time in history television rating for 3 o’clock in the morning’.

Television ratings kregen in Trumps brein altijd prioriteit boven mensenrechten en democratie, en soms zelfs boven geld. President Trump verliet het vliegveld in Marine One, en vloog de nacht tegemoet, om een paar minuten later te landen op de South Lawn van Het Witte Huis.¹⁹ Kim Jong Un had gelijk in zijn brief aan Trump: het was als in een ‘fantasy film’.

CUT!