7.12 Repressie

Eerder in dit boek is het racisme van president Trump aan de orde geweest. In 2020 werd dit thema actueler dan ooit sinds de jaren ’60, door een brute moord. Tijdens zijn presidentschap waren oude raciale wonden opengereten en kwamen lang geleden opgelopen littekens aan de oppervlakte.

De vroegere slavernij, een eeuwenlange vorm van staatsterreur, was sinds het einde van de Civil War in 1865 gemuteerd tot een geïnstitutionaliseerde vorm van repressie, die om de zoveel jaar tot nieuwe protestbewegingen leidde. De strijd in deze cultural war was telkens opgelaaid als er zichtbaar politiegeweld was gebruikt jegens zwarte Amerikanen.

Eind mei 2020 trokken wederom in heel Amerika duizenden demonstranten door de straten, met dien verstande dat er dit keer uit solidariteit ook miljoenen witte Amerikanen meeliepen. De aanleiding was de moord op een zwarte Amerikaan, George Floyd, door een politie-agent in Minneapolis, op 25 mei 2020.

Er was een coronapandemie gaande, maar die werd een paar weken lang vrijwel geheel verdrongen door deze nieuwe crisis in Amerika. Een omstander had de gebeurtenis gefilmd, waarna de video dezelfde dag nog de hele wereld rond was gegaan. Het was een afgrijselijk filmpje van een doelbewuste moord. De politie-agent had zijn knie 9 minuten op de nek van Floyd gehouden, waardoor deze al na een paar minuten was gestikt. Uit video- en geluidsopnames bleek dat hij zeker 16 keer had gezegd dat hij stikte: ‘I can’t breathe’.¹

George Floyd stierf op Memorial Day nadat een winkelbediende de politie had gebeld omdat hij sigaretten betaald zou hebben met een vals biljet van $20. Politie-agent Derek Chauvin was uitgerukt met drie collega’s, waarvan er twee net een paar dagen in functie waren. Omstanders hadden hem tevergeefs gesmeekt Floyd’s leven te sparen, en de gebeurtenis gefilmd. Het mocht allemaal niet baten. Chauvin was onverbiddelijk.

De 16 keer herhaalde smeekbede van een stervende zwarte man werd de ‘battle cry’ van miljoenen Amerikanen. Geen zin bleek de eeuwenlange repressie van de zwarte bevolking beter weer te geven dan Floyd’s laatste woorden, ‘I can’t breathe’. We can’t breathe.

‘I can’t breathe’ werd een miljoenen keren herhaalde tekst door demonstranten, niet alleen in Amerika, maar in de hele wereld. In hun ogen was de moord het zoveelste voorbeeld van het structurele racisme in de samenleving en het systematische, onrechtvaardige geweld tegen zwarte Amerikanen door de overwegend witte politiemacht.

Het filmpje van de moord was dermate schokkend dat het over de hele wereld een golf van solidariteitsuitingen veroorzaakte, ook onder zwarte politie-agenten.²

Geconfronteerd met een uitzichtloze zaak accepteerde politie-agent Derek Chauvin kort na de moord een ‘plea deal’, waarin hij schuld bekende aan third-degree murder. Hij was bereid om meer dan 10 jaar een federale gevangenis in te gaan en een persconferentie werd al aangekondigd. Maar op het laatste moment intervenieerde Trump’s Attorney General Bill Barr. Barr verwierp de deal achter de schermen, naar verluidt uit angst dat de miljoenen demonstranten het zouden zien als een te snelle deal. Of dat ook de echte reden was bleef gehuld in het duister.³

Chauvin’s rechtzaak werd vervolgens gepland om te beginnen in maart 2021. Professor Paul Butler, een voormalige aanklager en expert op het gebied van police brutality, merkte op: ‘This is the most famous police brutality prosecution in the history of the United States.’ ⁴

De relevante vraag in het tijdperk Trump was: wat vond de president hiervan? Het antwoord op die vraag was even voorspelbaar als schokkend. Hij weigerde het politiegeweld te veroordelen. President Trump had al in juli 2017 in een speech voor politie-agenten in Brentwood, New York, gezegd dat zij harder moesten optreden tegen arrestanten: ‘When you see these towns and when you see these thugs being thrown into the back of a paddy wagon, you just see ’em thrown in rough. I said please don’t be too nice’.

Zijn publiek had vervolgens hard gejuicht en geapplaudiseerd, nadat hij had voorgedaan (zie foto) en gezegd hoe de politie een arrestant in een politieauto moest zetten, wat hem betreft: ‘Like when you guys put somebody into the car and you’re protecting their head, you know, the way you put your hand, like, don’t hit their head, and they just killed somebody, don’t hit their head. I said, you can take the hand away, okay?’. Er kon geen twijfel over bestaan dat Trump het geweld door de politie van harte had aangemoedigd.⁵

Na de moord op George Floyd weigerde Trump dan ook om de moord, gepleegd door één van zijn mensen, te veroordelen. In plaats daarvan gooide hij olie op het vuur door de Black Lives Matter-demonstranten ‘thugs’ en ‘terrorists’ te noemen, een veelgebruikte taktiek van dictators. Trump wilde zelfs het leger inroepen om de orde op straat te herstellen.

Hij twitterde ‘LAW AND ORDER’. Deze president was niet uit op het verenigen van het land, hij was niet uit op structurele hervormingen van het politie-apparaat, hij was uit op oorlog. Oorlog tussen Kamp Zuid en Kamp Noord.

In de aanloop naar 3 november werd de strijd tussen de twee kampen in Amerika steeds grimmiger, terwijl het land had te lijden onder een pandemie en een gehandicapte economie. Was het land op weg naar een totale ineenstorting? Was er een nieuwe burgeroorlog gaande? In zekere zin wel.

Generaal Martin E. Dempsey, net als Colin Powell een voormalig voorzitter van the Joint Chiefs of Staff, twitterde: ‘America is not a battleground. Our fellow citizens are not the enemy.’ Steeds vaker sprak men in bezorgde artikelen van The Divided States of America. Het tijdschrift The New European sprak spitsvondig van The Ignited States.

De Amerikaanse politie, en dan met name de Trump-aanhangers onder hen, had het niet zo op de demonstranten van Black Lives Matter. In Minneapolis, waar politie-agent Derek Chauvin George Floyd had vermoord, ontdekten demonstranten die terugkeerden naar hun auto dat hun banden waren doorgeprikt. Omstanders hadden het gezien en met hun mobieltjes vastgelegd dat de politie dit had gedaan.⁶ Op één parkeerplaats had de politie zelfs álle banden vernield, zodat de Black Live Matters-demonstranten op zoek moesten gaan naar ander vervoer. Het gedrag van een groot deel van de Amerikaanse politie jegens de demonstranten was in feite een uiting van precies datgene waar de demonstranten tegen ageerden: systemic racism.

Systemic racism was de kern van het hele probleem, een structureel probleem met een lange historie die terug ging tot vóór 1776. Het racisme in Amerika had zijn wortels in de koloniale tijd en de eerste 90 jaar van de republiek. De slavernij was in die tijd een gegeven dat aanvankelijk niet ter discussie stond. Presidenten en andere politici waren bovendien allemaal witte mannen, sommigen van hen waren zelf slavenhouder.

Het denken vanuit de suprematie van het blanke ras, naar Amerika gebracht vanuit het witte Europa, zat daardoor van meet af aan in het DNA van deze nieuwe natie. Door die bril werd gekeken naar zwarte Afro-Amerikanen, daar tegen hun wil naartoe gebracht door Europeanen. Door die bril werd ook gekeken naar autochtone Amerikanen, de indianen die ‘roodhuiden’ werden genoemd, overwonnen en verdreven moesten worden om op hun grondgebied een nieuw land op te kunnen bouwen. Chinezen waren er ook al vroeg. Die werden ‘spleetogen’ genoemd.

Racisme werd lange tijd normaal gevonden in de witte, westerse wereld, tot ver in de 20^ste eeuw, waar Europese landen weliswaar hun kolonieën kwijtraakten, maar nog niet hun ingesleten denkbeelden.

Ik ben zelf geboren in 1958 in Nederland, in een wit, katholiek gezin dat elk weekend naar de kerk ging. Als kind verzamelde ik melkdoppen voor de missie in Afrika. Als kind sprak ik op zondag een gebed uit zonder door te hebben hoe racistisch het was: ‘Bid voor de gelen en de zwarten, geef hen alle blanke harten.’ Een tenenkrommende tekst, waar destijds echter niemand bij stil stond. Ik ben inmiddels al 35 jaar getrouwd met een Surinaamse vrouw, weet nu beter waar ik over praat en was dan ook niet verbaasd dat de Amerikaanse Black Lives Matter-beweging ook in Nederland resoneerde.

Er zijn veel verschillen tussen Amerika en Nederland, maar er zijn ook overeenkomsten. Anno 2020 bracht de moord op George Floyd en de daaropvolgende demonstraties ook in Nederland het nodige teweeg in termen van bewustwording: ‘ook in Nederland is er racisme’.

Ook in Nederland was er inderdaad sprake van raciale profilering. Ook in Nederland was de politie bepaald niet kleurenblind en waren er doden gevallen door politiegeweld. Ook in Nederland waren witte mensen oververtegenwoordigd in de politiek, in bestuursfuncties en in de rechtspraak. Ook in Nederland viel dus nog veel te verbeteren. Ook in Nederland was er behoefte aan bewustwording. In Amsterdam hield een demonstrant de tekst omhoog: ‘Open your eyes’.

‘Open your eyes’ was een goed advies voor witte mensen. Het Rijksmuseum in Amsterdam wijdde in 2021 voor het eerst in zijn bestaan een tentoonstelling aan de slavernij. Een witte conservator vertelde in de bijbehorende documentaire dat zij voor het eerst op een schutterstuk waar zij al jaren langs had gelopen de afbeelding had gezien van een zwarte jongen, die door Bartholomeus van der Helst in het midden van het doek met een rood kledingstuk was geschilderd. Haar ogen waren letterlijk geopend.

Een andere medewerker van het museum, hoofd geschiedenis Martine Gosselink (zie onderstaande foto), vertelde over de ervaring van Jennifer Tosh, een van oorsprong Amerikaanse vrouw die in Amsterdam regelmatig Black Heritage Tours organiseerde.

Gosselink: ‘Tosh zei me dat alle zwarte bezoekers die ze rondleidt, het zwarte jongetje op het schilderij meteen opmerken. En dat de witte bezoekers hem pas zien als ze erop gewezen worden.’ ⁷

Structureel racisme zat vanaf dag 1 in het DNA van de Verenigde Staten, was stevig verankerd in allerlei wetten en institutioneel gedrag en werd bewust en onbewust overgedragen van generatie op generatie. Het zich ontdoen van die erfenis werd een eeuwenlange strijd, waarvoor de rechtvaardiging al was opgenomen in de Amerikaanse Declaration of Independence uit 4 juli 1776, geschreven door een aantal witte mannen: ‘We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal.’ Die verklaring zat óók in Amerika’s DNA.⁸

De Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring sprak ook over ‘certain unalienable Rights, that among these are Life, Liberty and the Pursuit of Happiness.’ Kortom: alle mensen zijn gelijkwaardig en iedereen heeft recht op leven, vrijheid en het nastreven van geluk.

De Civil War in 1862-1865 had weliswaar een einde gemaakt aan de formele slavernij, maar niet aan de gedachtewereld die daar het fundament van was geweest. Die verandering zou generaties vergen, en in meerdere golven worden doorgevoerd, waarbij telkens op twee stappen naar voren een flinke stap terug in de tijd was gevolgd, een backlash.

De afschaffing van de slavernij door de Republikeinse president Lincoln had geleid tot een backlash in de vorm van de rassenscheiding in het zuiden en de bloei van racistische organisaties zoals de beruchte Ku Klux Klan, die in de eerste helft van de 20^ste eeuw nog steeds openlijk op straat kon demonstreren in een grote menigte, met teksten zoals ‘Race Mixing is Communism’, ‘stop the race mixing’, ‘America First, One God’, ‘America For Whites’.

Donald Trump was opgevoed door een witte vader van Duitse afkomst, die was opgepakt tijdens een demonstratie van de Ku Klux Klan. Hij had zijn ‘white supremacist’-gedachtes niet van een vreemde.

Wat was ook alweer de oorspronkelijke betekenis van de slogan ‘America First’? Professor Sarah Churchwell, auteur van het boek uit 2018, getiteld Behold, America, A History of America First and the American Dream, zei daarover in een interview: ‘America First represents a strain of American thinking that goes back a long, long way, and the debate we’re having now about what kind of country we want to live in, and who has the right to be here, is hardly new.’

Vox-verslaggever Sean Illing vroeg aan Churchwell: ‘In the book, you talk about how these two phrases, “America First” and the “American dream,” naturally collided and came to represent the struggle between liberal democracy and authoritarian fascism.’

Sarah Churchwell: ‘Well, the collision was inevitable, especially when America First shifted from an isolationist slogan to an explicitly nativist, white nationalist slogan. Early on, the American dream was being used all the way up to WWII as a way to describe … the rights of everybody within a democratic society, and the dreams of America for fairness and self-government. Those ideas were bound to collide with the America First movement.’¹⁰

Churchwell maakte hier een belangrijk punt, namelijk dat het concept van ‘The American Dream’ symbool stond voor de vrijheid en rechten van iedereen in een democratische samenleving, en dat dat dus haaks stond op het concept van een autoritaire fascistische staat waar de tekst ‘America First’ symbool voor stond.

Wat Churchwell had ontdekt in haar onderzoek was dat de jaren ’30 nog steeds relevant waren: ‘What I found so interesting was that people were speaking of the American dream as a concept that had racial equality built into it, that was inimical to anti-Semitism and other kinds of bigotries or racial prejudices, as early as the 1930s.’

De meeste mensen, constateerde zij, dachten dat het gesprek over ‘social justice’ in relatie tot The American Dream pas begon met Martin Luther King in 1963. Churchwell legde uit dat die discussie al veel ouder was: ‘But people were arguing this from at least as early as the 1930s, and saying if this anti-Semitic America First thing starts to take hold, it will be the death of the American dream. Racial injustice would be the death of the American dream.’

Anno 2020 was er nog volop sprake van racial injustice, met alle risico’s vandien voor The American Dream.

De jongere broer van George, Philonise Floyd, vertegenwoordigde de slachtoffers van de raciale repressie in Amerika, waaronder zijn vermoorde broer. George Floyd stond symbool voor alle door de politie vermoorde zwarte mannen. Philonise hield op 11 juni voor een Congres-commissie een aangrijpend pleidooi om er voor te zorgen dat zijn broers dood niet voor niets zou zijn geweest.

Hij droeg zijn mondkapje met een foto van zijn oudere broer George als een ereteken en zei: ‘I couldn’t take care of George that day he was killed, but maybe by speaking with you today, I can make sure that his death would not be in vain. To make sure that he is more than another face on a t-shirt. More than another name on a list that won’t stop growing.’ ¹¹

Philonise: ‘He called all of the officers “sir”. He was mild mannered; he didn’t fight back. He listened to all the officers. The men who took his life, who suffocated him for 8 minutes and 46 seconds – he still called them “sir” as he begged for his life.’

Philonise riep de volksvertegenwoordigers op te doen wat nodig was om het sociale onrecht te verhelpen: ‘I’m tired! I’m tired of pain, the pain you feel when you watch something like that. I’m here today to ask you to make it stop. Stop the pain. Stop us from being tired. George called for help and he was ignored. Please listen to the calls I’m making to you now … Honor them, honor George, and make the necessary changes that make law enforcement the solution – and not the problem … This is 2020. Enough is enough.’¹²

Maar om ‘law enforcement’ de oplossing te maken in plaats van het probleem moest de hoogst verantwoordelijke man bij het Ministerie van Justitie dat probleem wel herkennen en erkennen. Dat was helaas niet het geval, getuige de uitspraken van Trump’s Attorney General, William ‘Bill’ Barr.

Op 3 september werd Barr in een interview met CNN gevraagd naar de raciale ongelijkheid in het justitiesysteem. Hij ontkende dat er ‘two justice systems’ waren voor zwarte en witte mensen in de Verenigde Staten. Hij beweerde dat het idee dat er een ‘epidemic’ zou zijn van politie-agenten die op ongewapende zwarte mannen schieten ‘simply a false narrative’ was.¹³

Hij erkende schoorvoetend wel dat er sprake was van een ‘widespread phenomenon’ dat zwarte mannen met ‘extra suspicion’ werden behandeld en ‘maybe not be given the benefit of the doubt’ door politie-agenten, maar hij ontkende dat dat een produkt was van ‘systemic racism’.

Barr zei letterlijk: ‘I don’t think that that necessarily reflects some deep-seated racism in police departments or in most police officers … I think there are stereotypes. I think people operate very frequently according to stereotypes … I think there are some situations where statistics would suggest that they are treated differently. But I don’t think that that’s necessarily racism.’ Andere leden van Trump’s kabinet hielden ook eensgezind vol dat er echt geen sprake was van ‘systemic racism’.¹⁴

Tja, met al die ontkenningen van de Republikeinse overheidsfunctionarissen resteerde natuurlijk de hamvraag of zij gelijk hadden. Barr was weliswaar een uiterst onbetrouwbare handlanger van Donald Trump, maar dat hoefde nog niet te betekenen dat hij ook in deze kwestie loog. De hamvraag was dus: in welke mate was er sprake van systemic racism in de Verenigde Staten van Amerika?

Die vraag werd overtuigend beantwoord door Radley Balko, een onderzoeksjournalist van The Washington Post en auteur van meerdere boeken. Balko had vrijwel alle wetenschappelijke studies over dit onderwerp bij elkaar had gezocht en geanalyseerd. Hij publiceerde zijn 20 pagina’s lange artikel op 10 juni 2020, een update van zijn oorspronkelijke artikel uit september 2018.

De door hem bij elkaar verzamelde bewijzen gaven helder uitsluitsel wat de waarheid was. Balko gaf zijn artikel een heldere titel, die niets aan duidelijkheid te wensen overliet: ‘There’s overwhelming evidence that the criminal justice system is racist. Here’s the proof.’ ¹⁵

In zijn inleiding maakte Balko duidelijk dat men in conservatieve kringen niet zozeer tegensprak dat zwarte Amerikanen regelmatig anders behandeld werden door de politie, maar wel uitermate skeptisch stonden tegenover elke suggestie dat het ‘criminal justice system’ ‘racially biased’ zou zijn.

Balko schreef: ‘Of particular concern to some on the right is the term “systemic racism,” often wrongly interpreted as an accusation that everyone in the system is racist. In fact, systemic racism means almost the opposite. It means that we have systems and institutions that produce racially disparate outcomes, regardless of the intentions of the people who work within them.’ Met andere woorden: dat het systeem racistisch onrecht creëerde betekende nog niet dat iedereen racistisch was.

Radley Balko legde uit dat de ontstane situatie allesbehalve toeval was: ‘When you consider that much of the criminal justice system was built, honed and firmly established during the Jim Crow era – an era almost everyone, conservatives included, will concede rife with racism – this is pretty intuitive.’

De zogeheten Jim Crow-wetten, genoemd naar een stereotypische Afro-Amerikaanse karikatuur uit het lied Jump Jim Crow, waren de Amerikaanse wetten die na 1880 de segregatie tussen de rassen in diverse staten hadden opgelegd. Afschaffing van de slavernij had zwarte mensen ‘gepromoveerd’ van andermans eigendom naar tweederangs burger. De Jim Crow-wetgeving moest voorkomen dat zij ooit van tweederangs naar gelijkwaardige burgers zouden worden gepromoveerd. Dat zou de ‘natuurlijke’ orde verstoren.

Balko: ‘The modern criminal justice system helped preserve racial order – it kept black people in their place. For much of the early 20th century, in some parts of the country, that was its primary function. That it might retain some of those proclivities today shouldn’t be all that surprising.’¹⁶

Balko’s zette alle wetenschappelijke onderzoeken die hij in 10 jaar tijd had verzameld op een catalogisch geordende rij. Voor de volledigheid voegde de onderzoeksjournalist nog twee kanttekeningen toe. Ook heel veel witte mensen waren slachtoffer van onrechtvaardigheden in het Amerikaanse justitie-systeem, en hij had ook een klein aantal onderzoeken gevonden die de algemene conclusies niet onderschreven.

Balko concludeerde: ‘In any case, after more than a decade covering these issues, it’s pretty clear to me that the evidence of racial bias in our criminal justice system isn’t just convincing – it’s overwhelming.’ Ik vond het overzicht niet alleen overtuigend, maar ook treurigmakend.

Wie meer wil weten kan het hele artikel lezen of zich verdiepen in de meer dan 150 onderzoeken die hij in zijn artikel heeft aangehaald.¹⁷ Bovendien heeft Radley Balko een aantal interessante boeken geschreven over raciale kwesties en over de Amerikaanse politie.

Dit is niet de plek voor een al te uitgebreide samenvatting van Balko’s bevindingen, maar wel voor een aantal statistieken, bijvoorbeeld uit één van zijn categorieën: Policing and profiling (44 van de 150 onderzoeken). Uit talloze onderzoeken bleek dat zwarte en latino Amerikanen veel vaker door politie op straat werden aangehouden en lastiggevallen dan witte Amerikanen, zonder dat ze iets verkeerds hadden gedaan.

Balko: ‘Stop-and-frisk data, for example, consistently show that about 3 percent of these encounters produce any evidence of a crime. So 97 percent-plus of these people are getting punished solely because they belong to a group that statistically commits some crimes at a higher rate.’

Een onderzoek uit 2020 van 95 miljoen aanhoudingen door 56 politiekorpsen liet zien dat zwarte Amerikanen veel vaker werden gefouilleerd, terwijl witte verdachten notabene vaker illegale drugs op zak hadden. Een onderzoek in Kansas City gaf aan dat zwarte weggebruikers 2,7 keer zo vaak naar de kant werden gehaald en 5 keer zo vaak werden gefouilleerd. Dergelijke bevindingen waren consistent met andere delen van het land.

Een ander onderzoek uit 2019 liet zien dat een zwarte man een 2,5 keer zo grote kans maakte om te worden gedood door politie dan een witte man. Uit een onderzoek uit 2019 in Ohio bleek dat 50% van het politiegeweld gericht was tegen zwarte inwoners, die slechts 28% van de bevolking uitmaakten. Uit een ander onderzoek bleek dat in Charleston 61% van politiegeweld jegens zwarte inwoners plaatsvond, terwijl slechts 22% van de bevolking uit zwarte Amerikanen bestond. Ofschoon minder dan 12% van de Texaanse bevolking zwart was, maakten zwarte Texanen 29% uit van het aantal overlijdensgevallen onder politietoezicht en 27% van het aantal burgers dat door politie was doodgeschoten.

Balko: ‘A 2015 county-level study of police shootings from 2011 to 2014 found “a significant bias in the killing of unarmed black Americans relative to unarmed white Americans, in that the probability of being black, unarmed, and shot by police is about 3.49 times the probability of being white, unarmed, and shot by police on average.’

In een tijd waarin iedere Amerikaan een smartphone had met een camera gebeurde het steeds vaker dat dergelijke incidenten werden vastgelegd. Michael Slager, een politie-agent in South Carolina, schoot Walter Scott, een ongewapende zwarte man, dood in 2015. Slager had Scott aangehouden in het verkeer, was zelf niet in gevaar, maar schoot Scott desondanks 8 keer in de rug. Het was gefilmd door een toeschouwer.

Nadat de video openbaar werd werd hij gearresteerd, ontslagen en aangeklaagd wegens moord. Of dat ook zou zijn gebeurd als zijn actie niet was gefilmd is maar de vraag.¹⁸

Een ongewapende zwarte Amerikaan had dus een 3,5 keer zo grote kans te worden doodgeschoten door de politie dan een ongewapende witte Amerikaan. Bovendien vond het door Balko aangehaalde onderzoek ‘no relationship between county-level racial bias in police shootings and crime rates, meaning that the racial bias observed in police shootings in this data set is not explainable as a response to local-level crime rates.’

Uit een ander onderzoek bleek dat moorden met witte slachtoffers vaker werden opgelost dan moorden met zwarte slachtoffers.

Klachten met betrekking tot de ongelijke politiebehandeling werden bovendien zelden serieus genomen. Balko: ‘Between 2012 and 2014, the Los Angeles Police Department received more than 1,350 citizen complaints of racial profiling. The department didn’t uphold a single complaint.’ Met andere woorden: elke politie-agent die racial profiling toepaste wist vooraf en achteraf dat hij er mee weg zou komen.

Dit was een kleine selectie van Balko’s bevindingen, uit slechts één categorie in zijn overzicht. De andere categorieën, onderbouwd met onderzoeksresultaten uit meer dan 100 andere studies, waren: ‘Misdemeanors, petty crimes and driver’s license suspensions, the drug war, juries and jury selection, the death penalty, prosecutors, discretion and plea bargaining, judges and sentencing, school suspensions and the school-to-prison pipeline, prison, incarceration and solitary confinement, bail, pretrial detention, commutations and pardons, gangs and other issues’.

Kortom: in álle onderdelen van het Amerikaanse justitie-systeem speelde dit thema.

Op elke plek die je maar kon bedenken werden onomstotelijke bewijzen gevonden van discriminatie en onrecht op basis van ras en huidskleur. Onderzoeken naar het thema ‘judges and sentencing’ leverden conclusies op zoals ‘the darker the skin of a black person, the greater the disparity in arrests, charges, conviction rates and sentencing’ en ‘while white, non-Hispanics make up about 60% of the US population, they comprise 83% of state trial court judges and 80% of state appellate court judges’.

Een ander onderzoek concludeerde ‘when black men and white men commit the same crime, black men on average receive a sentence almost 20 percent longer.’ Geen wonder dat zwarte mensen waren oververtegenwoordigd in de gevangenispopulatie.

Een onderzoek uit 2017 van 48.000 strafzaken in Wisconsin liet zien dat witte beklaagden een 25% hogere kans maakten dat hun ergste beschuldiging werd geschrapt in een plea bargain. Andere onderzoeken toonden aan dat witte beklaagden vaker deals zonder gevangenisstraf kregen aangeboden dan zwarte beklaagden en dat ‘blacks are less likely than whites to receive reduced pleas.’

Een paar laatste voorbeelden over een ander onderdeel van het strafsysteem: de doodstraf. Balko schreef: ‘The racial bias when it comes to the death penalty pertains to the race of the victim. Killers of black people rarely get death sentences. White killers of black people get death sentences even less frequently. And far and away, the type of murder most likely to bring a death sentence is a black man who kills a white woman.’

Een onderzoek uit 2014 liet zien: ‘Jurors in Washington state were 4,5 times more likely to impose the death penalty on black defendants accused of aggravated murder than on white ones. Black people are also more likely to be wrongly convicted of murder when the victim was white. More generally, black people convicted of murder are 50 percent more likely to be innocent than white people convicted of murder.’

Een onderzoek uit 2016 toonde aan dat in Louisiana moordenaars van witte slachtoffers een 14 keer hogere kans liepen te worden geëxecuteerd dan moordenaars van zwarte slachtoffers. Balko: ‘Black men who killed white women were 30 times more likely to get the death penalty than black men who killed black men.’

De volgende video, gemaakt door Robin ‘Captain Data’ Schaper, geeft in minder dan 8 minuten weer hoe de doodstraf zich in de Verenigde Staten heeft ontwikkeld, vanaf de allereerste dag dat de Britten in Amerika voet aan de grond zetten. Het is een fascinerend verloop, met een hoofdrol voor raciale verschillen.¹⁹

Schokkend vind ik het inzicht dat tijdens de eerste 88 jaar sinds de geboorte van de Verenigde Staten de doodstraf vooral werd toegepast op slaven, zwarte mensen die als objecten en eigendom werden behandeld door overwegend witte mensen. Maar liefst 45% van de 3.046 ter dood gebrachte mensen waren ‘tot slaaf gemaakten’ (zie onderstaande grafiek, ontleend aan de video). Bijna 90 jaar lang was die verhouding de norm.

In de laatste kaartafbeeldingen in de video zien we een kaart van de Amerikaanse staten, ingekleurd conform hun doodstrafbeleid. Ook dat is relevant als het gaat om ‘systemic racism’. Gegeven de link tussen de doodstraf, tijdens de slavernij vooral bedoeld om slaven te straffen en opstanden af te schrikken, en tegenwoordig nog altijd een indicatie van een raciale onbalans, is die staalkaart van Amerika veelzeggend actueel. Vergelijk de uitkomst van de presidentsverkiezingen in 2016 op de linkerkaart eens met de rechterkaart van het death penalty info centre.

We zien niet alleen overeenkomsten op hoofdlijnen, maar als we goed kijken vallen ook een paar verschillen op.²⁰ Kijk bijvoorbeeld naar de blauwgekleurde staten in het noorden, en dan met name naar Wisconsin, Michigan en Pennsylvanië, waar de doodstraf is afgeschaft of niet meer wordt toegepast. Dat waren staten waar Donald Trump nipt had gewonnen in 2016, maar die hij in 2020 weer verloor.

Een doorslaggevende rol daarbij speelden de honderduizenden zwarte kiezers in de grote steden van deze staten, zoals Detroit en Philadelphia. Dat waren de stemmen die Trump ongeldig wilde laten verklaren, wat niet lukte. Hieronder zien we in het kaartje rechts welke staten op 3 november 2020 naar Biden gingen en welke naar Trump, nadat hij 4 jaar had geregeerd.

Een Gallup-peiling uit november 2019 concludeerde dat, voor het eerst in de geschiedenis,  60% van de Amerikaanse bevolking een levenslange gevangenisstraf beter vonden dan de doodstraf.²¹ Als je met dat gegeven in het achterhoofd de ‘doodstraf-kaart’ aan de linkerkant vergelijkt met de verkiezingsuitslag zou je kunnen vermoeden dat de Democraat Biden, een tegenstander van de doodstraf, de tijdgeest beter vertegenwoordigde dan de Republikein Trump, een voorstander van de doodstraf.

Donald Trump stond met zijn partij anno 2020 simpelweg aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Op het gebied van de death penalty. Op het gebied van systemic racism. En op het gebied van police brutality.

Professor Sarah Churchwell plaatste de cultural wars van 2020 in een historisch perspectief: ‘You have to remember, too, that there was this notion at the time of “100 percent American,” which meant 100 percent Anglo Saxon blood.’ Dat uitgangspunt van raszuiverheid was na de Civil War strikt doorgevoerd.

Churchwell: ‘And that coincided with the so-called one-drop rule, which was an old racist rule in America in which one drop of black blood made someone legally black and therefore subject to slavery or Jim Crow or miscegenation laws. So all of these ideas were used interchangeably, and they folded neatly into the America First movement.’ De ‘one-drop rule’ bleek later zelfs een inspiratiebron te zijn geweest voor Hitlers rassenwetten.

Churchwell: ‘We’ve always been divided and we’ve also been divided along exactly these lines. And at that moment, the side that wants America to go backward, to include fewer people, is in the ascendancy, and it’s important that we recognize that and realize that we’ve been here before, and that nothing is inevitable.’

De strijd die in 2020 opnieuw was opgelaaid was dus in feite de zoveelste veldslag in een eeuwenlange oorlog. Churchwell: ‘Knowing history also has a way of clarifying the fight you’re in. It’s important to know what America First means and what it represents, because that’s what we’re up against right now, and it’s a very old fight. So in a way, it’s liberating to know that, to know that the struggle is ongoing and has to be continually waged.’²²

Anno 2020 kon er, gezien alle bewijzen, geen enkel misverstand over bestaan: systemic racism tierde nog immer welig in de Verenigde Staten. Social justice was een essentieel onderdeel van The American Dream dat overduidelijk nog niet was voltooid. America First daarentegen betekende sociaal raciaal onrecht, dat nog volop bestond. President Trump stond met zijn America First pal voor het in stand houden van sociaal onrecht.

De essentie van zijn presidentschap was de facto gebouwd op ‘white supremacy’ en ‘white victimhood’. Uit kiezersonderzoek van het Pew Research Center bleek dat slechts 9% van de Trump-kiezers vond dat het ‘a lot more difficult’ is om een zwart persoon te zijn in Amerika dan een wit persoon. Bij de Biden-kiezers was dit percentage realistischer en begripvoller: 74%.²³

De analyse van professor Sarah Churchwell legde helder bloot waar het Donald Trump en zijn aanhangers om ging: het behoud van dominantie voor het segment van wit Amerika dat die dominantie dreigde kwijt te raken en zich het slachtoffer voelde van de emancipatie van gekleurde minderheden en de komst van nieuwe immigranten. Churchwell: ‘America First spoke directly and powerfully to that segment of white America that felt they were losing their power, their dominance.’

De moord op George Floyd door een witte politie-agent zorgde er in de zomer van 2020 voor dat systemic racism opnieuw centraal was komen te staan, waardoor de president van de hernieuwde America First-beweging definitief kleur moest bekennen. Die kleur was wit.

Volgens Sarah Churchwell was de oorspronkelijke betekenis van de slogan America First doodeenvoudig een raciale betekenis: ‘It was a way of saying me first, only my version of America should be allowed to have any sway here.’

President Donald Trump was het white supremacist-opperhoofd in een tijd dat bij een Amerikaanse meerderheid eindelijk de ogen waren open gegaan. Die groeiende meerderheid wilde afscheid nemen van racistisch gedachtegoed en van onrechtvaardig beleid dat racisme in stand hield. Trump en zijn miljoenenaanhang wilden dat niet. In reactie op de voortgaande demografische ontwikkelingen werd zijn sekte steeds radicaler en door zijn steun ook steeds openlijker.

‘Systemic racism’ was de kern van de zaak in de zomer van 2020, met Donald Trump als de trotse leider van dat racisme. Hij vertegenwoordigde de onderdrukker, die verantwoordelijk was voor de repressie. Hij vertegenwoordigde de witte moordenaar van de zwarte George Floyd. En die oorlogsleider bleef hij tot zijn laatste dag in Het Witte Huis (en daarna).

Open your eyes.

Hoeveel zwarte Amerikanen bevonden zich tussen de duizenden demonstranten die op 6 januari 2021 naar Trump’s SAVE AMERICA-rally waren gekomen en door hem naar het Capitool waren gestuurd om de verkiezing ongedaan te maken? Hoeveel van de 800 Amerikanen die na de bestorming het Capitool waren binnengedrongen waren zwart?

Ik bestudeerde onderstaande foto met een vergrootglas en kwam niet verder dan een handjevol zwarte mensen tussen de duizenden sekteleden met rode MAGA-petjes.²⁴

De Trump-sekte was een overwegend witte sekte. Betekende Make America Great Again eigenlijk Make America White Again? MAGA = MAWA?

Mocht je geen vergrootglas bij de hand hebben, kijk dan even naar alle handen op onderstaande foto. Wat valt je op?

En wat was ook alweer zijn boodschap bij die bewuste rally op 6 januari 2021?

Trump: ‘If you don’t fight like hell, you’re not gonna have a country anymore.’

‘Save America’ was in de ogen van de aanwezige white supremacists codetaal voor ‘Save America for the white Americans’.

President Trump liet sinds juli 2020 maar liefst 13 ter dood veroordeelde gevangenen daadwerkelijk executeren. Zo’n groot aantal had geen enkele moderne president op zijn conto gezet. Federale executies waren uiterst zeldzaam. Tot 2020 waren er slechts 3 federale executies geweest sinds 1988, toen de US Supreme Court de doodstraf opnieuw invoerde. Ngozi Ndulue, director of research van de non-partisan Death Penalty Information Center, merkte op: ‘We’d have to go back to 1896 to find another year where there were 10 or more [federal] executions.’ ²⁵

Ook in termen van wreedheid wist Donald Trump zich kennelijk te onderscheiden van zijn voorgangers.

Aan de uitvoering van president Trump’s besluit door Attorney General Barr kleefde ook nog raciale kant. De eerste serie executies werd uitgevoerd tijdens de zomer, toen in het hele land de Black Lives Matter-protesten woedden. Die eerste reeks betrof alleen witte Amerikanen. Was dat toeval? Ndulue dacht van niet, in een tijd van ‘enhanced awareness of the racial disparities around the federal death penalty’.

De laatste serie van 5 executies vond plaats in de laatste maanden van Trump’s presidentschap. 4 van hen waren zwarte Amerikanen.²⁶ In totaal liet Trump dus 4 zwarte en 9 witte Amerikanen executeren: 30% zwart, 70% wit. Gegeven het feit dat slechts 13% van de Amerikaanse bevolking zwart is, gaf Trump hiermee het zoveelste signaal af aan zijn miljoenensekte aan welke kant van de geschiedenis hij stond.

Halverwege zijn laatste presidentsjaar werd duidelijk zichtbaar dat president Trump, een groot deel van zijn politiemensen en zijn fanatieke white supremacy-aanhang zich aan de verkeerde kant van de geschiedenis bevonden. Je zou zijn verkiezing in 2016 als een uiting kunnen beschouwen van een witte backlash na de 8 jaar lange regeerperiode van America’s eerste zwarte president.

Niet voor niets waren de militante white supremacist groepen allemaal in grote getale op 6 januari 2021 komen dagen om het Capitool te bestormen, en waren er zelfs politie-agenten die aan de kant stonden van de bestormers. De fanatieke Trump-aanhang was gekomen om voor hún land, hún president te vechten. Hun president was tot alles in staat. Ook als dat tot dodelijke slachtoffers zou leiden. Ook als dat zou betekenen dat de Amerikaanse democratie plaats zou maken voor een dictatuur.

Trump kreeg zelf al na één termijn als president te maken met een door hemzelf veroorzaakte multi-culturele backlash, een soort contra-revolutie als reactie op zijn eigen wit-nationalistische revolutie. Het kabinet van zijn opvolger Joe Biden was multi-racialer dan alle kabinetten voor hem, met een zwarte Amerikaan als Minister van Defensie. Dat zou ondenkbaar zijn geweest als Trump was herkozen. ‘Save America’ was achteraf gezien eigenlijk wel een goede slogan.

Save America from Donald Trump.