2.7 De Confronterende Antagonist

‘There’s a lot of bad people out there who are gunning for you. You gotta let them know that it’s going to be awfully rough for them’, zei Donald Trump tegen de Nederlandse TV-presentator Ivo Niehe toen hij nog pas een dertiger was.¹ Trump had niet alleen de manieren van zijn vader en van Roy Cohn gekopieerd, maar ook hun wereldbeeld onverkort overgenomen: we leven in een spijkerharde wereld, met zwakkelingen (‘losers’) en slechte mensen (‘bad people’), die uit zijn op jou en jouw bezit. Daarom moet je hard en meedogenloos zijn, terugvechten en die strijd winnen. Altijd.

Na jarenlang, dag in dag uit, strijd te hebben geleverd was Enneagramtype Acht, de Baas, in Donalds karakter in de jaren ’80 afgedaald naar gezondheidsniveau 6, in de terminologie van Don Riso & Russ Hudson. In hun Enneagram Basisboek noemden zij de Baas op dit niveau ‘De Confronterende Antagonist’ en schreven daarover: ‘Meer in het algemeen acht de Acht het noodzakelijk om hard te zijn tegenover iedereen met wie hij te maken krijgt.’²

‘If people are fair to me, I’m fair to them. If people screw me, I screw back in spades,’ zei de 41-jarige Trump tegen Newsweek in 1987.² In die zin week de vastgoedjungle van Manhattan niet af van het gezin waar Trump in was opgegroeid of de militaire academie waar hij als teenager was gedrild. Zoals altijd ging het om overleven. Trumps tweede boek heette in de hardcover-versie nog Trump: Surviving at the Top. In de paperback-versie was de titel Trump: The Art of Survival.

Trumps agressieve aard was het fundament onder zijn stijl van onderhandelen en zakendoen. In The Art of the Deal schreef hij: ‘My style of deal-making is quite simple and straightforward. I aim very high, and then I just keep pushing and pushing and pushing to get what I’m after. Sometimes I settle for less than I sought, but in most cases I still end up with what I want.’⁴ Riso & Hudson beschreven het gedrag van de Baas met bijna letterlijk dezelfde tekst.

Riso & Hudson: De Acht begint druk op mensen uit te oefenen, hen niet langer alleen dominerend, maar dreigend en intimiderend, net zo lang tot er gebeurt wat hij wil. Voordat hij tot handelen overgaat, zoekt hij naar zwakte bij zijn opponent, en vervolgens slaat hij toe op diens kwetsbare punt.

In dit hoofdstuk belicht ik met name Trumps strijdlustige kant, de kant die hem triomfen bezorgde als bouwer en in reactie daarop ook een aantal geduchte tegenstanders.

In 1974 was zijn oog gevallen op een braakliggend spoorwegterrein aan de westkant van Manhattan. Wayne Barrett beschreef het in een artikel van The Village Voice als volgt:

‘It is a November day in Philadelphia, 1974. On sale in a federal bankruptcy court are the largest undeveloped tracts of land left in Manhattan – the West Side rail yards, stretching along the waterfront from 30th to 39th streets and 59th to 72nd streets. The seller is the bankrupt Penn Central Transportation Company (PCTC). The buyer is Donald Trump, then 28 years old, the son ot Brooklyn’s largest apartment builder.’⁵

Op de luchtfoto staat het bewuste deel van Manhattan met rood gemarkeerd.⁶ Het project werd Trumps grote obsessie en het zou 25 jaar duren voordat er ook maar iets gebouwd zou worden (zie ook hoofdstuk 2.2). Maar dat was in 1974 nog allemaal toekomstmuziek. Na het bemachtigen van de optie om het terrein te kopen, begon Donald met maken van plannen. Bij de verwezenlijking daarvan zou hij een krachtige vrouw ontmoeten, zoals hij wel vaker in zijn leven een krachtige vrouw op zijn pad zou tegenkomen. Als president zou hij te maken krijgen met vrouwen als Nancy Pelosi en Angela Merkel, als jonge projectontwikkelaar had hij te maken met vrouwen als Leona Helmsley. Donald had respect voor krachtige vrouwen. Hij gaf de projectleiding voor de bouw van zijn prestigieuze Trump Tower aan een krachtige vrouw, Barbara Res. Bij zijn plannen voor de West Side Yards kreeg hij eerst te maken met buurtactiviste Sally Goodgold en jaren later met verslaggeefster Roberta Gratz.

Sally Goodgold (1929-2011) was een sterke, joodse vrouw die je niet moest onderschatten. Goodgold woonde in New York en was actief als organisator van bewoners van de West Side van Manhattan. De foto van Sally dateert uit 1992, toen zij op televisie werd geïnterviewd. Haar rol was, naar eigen zeggen, ‘to fill the potholes of government’. Lang geleden had ze al besloten dat ‘somebody had to stay out of politics, but in government’. In het interview legde zij dat uit: ‘I always thought that everybody in politics was always interested in the next election. I was always interested in the next generation.’

De activiste had in de jaren ’60 en ‘70 de gewoonte ontwikkeld om in haar eigen huis aan de eettafel te vergaderen met buurtbewoners, projectontwikkelaars, aannemers en politici en was daardoor een informele machtsfactor geworden in ieder project in ‘haar’ deel van New York, The West Side. Zij nodigde hen uit voor een gratis ontbijt, standaard om 8:00 uur. In de daaropvolgende anderhalf uur werd alles besproken wat besproken moest worden, zonder notulen. Sally noemde haar methode ‘bagel diplomacy’. Als The New York Times wilde weten wat het échte verhaal achter een beladen stadszaak was, was zij één van de mensen die door de krant werden gebeld.

Sally was geboren en getogen in Manhattan, had zich nooit verbonden aan een politieke partij, tekende geen petities, ging niet naar fundraisers en had nooit een politicus ‘endorsed’, wat haar een betrouwbare gesprekspartner maakte in de ogen van haar stadsgenoten. Goodgold deed haar achternaam eer aan: ‘People get to trust you when you’re not running for anything and if you’re not after their job.’ Zij was betrouwbaar, eerlijk, slim en niet zozeer gericht op confrontatie, maar op oplossingen: ‘I believe in creative solutions. I’ve been doing that all of my life.’⁷

Sally was in 1984 de eerste vrouwelijke president geworden van de City Club van New York en had de bijnaam ‘Mayor of 79th Street’ verdiend. Toen zij op 82-jarige leeftijd overleed, sprak politiecommissaris Kelly lovende woorden. Hij noemde haar ‘the most omnipresent activist’ en ‘the best urbanist I’ve ever encountered – someone who understood the cosmic implications’. Kelly bewonderde haar, omdat zij er altijd voor zorgde dat projecten eerlijk verliepen. Hij noemde haar ‘The Unsinkable Sally Goodgold’. Kelly verduidelijkte: ‘Had she been on the Titanic, it would not have sunk’.⁸

Een mooi voorbeeld van Sally’s manier om complexe problemen creatief op te lossen was het overtuigen van de federale regering dat de langzaam afbrokkelende West Side Highway eigenlijk een brug was, omdat hij verhoogd was. Dat was een slim argument, want daardoor kon er aanspraak worden gemaakt op fondsen van de Federal Bridge Repair Fund. Het stadsbestuur had er geen geld voor. Op een mooie dag in 1975 liep Sally Goodgold dan ook triomfantelijk de City Hall van New York binnen met een check van $13 miljoen, bedoeld om de snelweg te repareren. Sally noemde die actie een van haar ‘shining moments’. Met Sally kon je zaken doen, mits in het algemene belang, maar je kon haar niet intimideren. ‘Nothing and no one intimidated her’, zei politiecommissaris Kelly tijdens haar begrafenis in 2011.⁹

Dát was de vrouw die Donald Trump in 1974 wilde ontmoeten. De ene Baas maakte kennis met de andere Baas. When Donald met Sally.

Donald was 28 en Sally was 45 toen de twee elkaar voor het eerst ontmoetten in 1974. Sally kon zich die eerste ontmoeting met Donald nog goed herinneren, schreef biograaf Wayne Barrett in Trump, The Deals and the Downfall.¹⁰ Donald had zijn kastanjebruine pak met kastanjebruine schoenen aangetrokken, was in zijn Cadillac gestapt en was op bezoek gegaan naar de West Side.

Donald stapte het huis van Sally binnen en keek om zich heen: ‘Sally, your living room is bigger than mine’.

Sally reageerde droog: ‘Well, Donald, build yourself a bigger living room.’

Donald liep de kamer door en pakte een museumstuk op: ‘You even have taste’. Hij liep door naar de bibliotheek en vervolgde: ‘You have your own library?’

Sally antwoordde nuchter: ‘You know, we read.’

Donald ging nog even door: ‘I can’t believe this is on the West Side’, terwijl hij doorliep naar de eetkamer. ‘You also have a separate dining room?’

Sally was niet onder de indruk: ‘You know, we eat.’

Donald trok aan zijn stropdas en zei: ‘I’m usually so uncomfortable on the West Side.’

Waarop Sally besloot haar vriendelijkheid te laten varen: ‘Why, because you come from Queens?’ Dat was een steek onder water: Queens had als wijk beduidend minder aanzien dan Manhattan.

Donald: ‘I come from the Upper East Side’. Daar woonde hij sinds zijn verhuizing naar Manhattan.

Sally: ‘I understand. New money. Let’s get something straight. I know you’ve had money for one generation. When you’ve had it for three, four, or five generations, you’ll be comfortable anywhere. Even on the West Side.’

Trump pakte haar bij de schouders, keek haar recht in de ogen en zei: ‘You and I will get along just fine. You don’t get intimidated.’

Barrett schreef over die eerste ontmoeting tussen Goodgold en Trump: ‘Sally had decided that morning of his first visit to make it clear that megamillionaires did not impress her.’¹¹ Dat was een verstandig besluit geweest. Het was de start van een lange, curieuze en vaak strijdbare relatie. Enneagramauteurs Riso & Hudson schreven over de Baas en zijn neiging mensen te intimideren of intimiderend over te komen.

Riso & Hudson: Hier is echter een zekere ironie in het spel: een gemiddelde Acht intimideert gewoonlijk alleen de personen van wie hij zeker weet dat hij hen kan verslaan.

Om daar achter te komen probeert Trump mensen zo snel mogelijk ‘te lezen’ en te testen: ‘I like to test people’. Als president hebben we hem dit regelmatig zien doen door middel van een ferme, eerste handdruk. Zodra andere regeringsleiders dit doorkregen gaven zij hem ook een stevige handdruk. Denk aan Emmanuel Macron. Pas toen Trump Sally had ‘getest’, en had ‘gelezen’ dat Sally niet geïntimideerd was door hem, kon hij haar serieus nemen. Als zij niet voor die test was geslaagd had hij geen respect voor haar gehad. Nu wel. Jaren later zou Trump Sally Goodgold introduceren bij Malcom Forbes, uitgever van het blad Forbes, met de woorden: ‘Whether you want it or not, you will get her advice, so you might as well seek it. A good part of the time, she’s right.’

Na vijf jaar liet Donald Trump zijn optie op de West Side Yard in 1979 verlopen, maar zijn droom bleef bestaan en zou in 1984 nieuw leven ingeblazen krijgen. Journalist Michael Kruse van Politico wijdde er in 2018 een artikel aan met de titel ‘The Lost City of Trump’ , met onderstaande illustratie. Kruse schreef: ‘It was supposed to be his legacy. Today it’s a mere shadow of his dream – but he declared victory anyway.’¹³

Om 14:00 uur op een zondagmiddag in de herfst van 1984, 10 jaar na haar eerste ontmoeting met Donald Trump, zag Sally Goodgold hem toevallig staan op een verhoogd deel van de West Side Highway. Zijn limousine stond geparkeerd langs de snelweg. Hij stond in zijn wat Sally noemde ‘Fountainhead pose’ – voeten gespreid, handen op zijn heupen, kaak doortastend naar voren (The Fountainhead is een beroemde roman van Ayn Rand over een succesvolle entrepeneur). Sally reed ademloos door naar huis en verkondigde aan iedereen die zij telefonisch te pakken kreeg: ‘Donald Trump is going to buy the West Side Yards’.¹² Ze had het goed gezien. Op 15 januari 1985 kocht Trump de West Side Yard voor $95 miljoen. Daar wilde hij zijn grote droom verwezenlijken: Television City.

Riso & Hudson: Hun ego heeft zo’n belang bij het verkrijgen van wat ze willen, dat ze tegenover niemand water bij de wijn wensen te doen.

Een jaar later presenteerde Trump zijn plan. Het was een megalomaan plan en daarmee een goede weergave van zijn enorme, immer groeiende ego.

Trump wilde een 20 meter hoge muur bouwen langs de Hudson rivier, een garage voor 9.000 parkeerplaatsen onder een gigantisch winkelcentrum van 185.000 m2, een enorm televisiecomplex en daarboven de hoogste wolkenkrabber ter wereld, met 150 verdiepingen. De toren, die deed denken aan het Empire State Building, zou worden geflankeerd door zes andere wolkenkrabbers. Het plan was gedoemd vanaf het begin. Een vrouwelijke opponent zou er voor zorgen dat Trumps megalomane plan zo snel mogelijk in de prullenbak zou verdwijnen.

Er was in het leven van straatvechter Donald Trump in de jaren ’80 geen tekort aan confrontaties. Dat was geheel in lijn met zijn karakter, met name met de Baas in hem. Een rode draad in het leven van Donald Trump is altijd geweest dat hij continu zijn eigen tegenstand creëerde. Dan ging het om zijn uitspraken, zijn houding, zijn besluiten of zijn plannen. Op die manier activeerde hij vaak de Baas in andermans persoonlijkheid en mobiliseerde hij bij zijn opponenten een enorme weerstand en strijdvaardigheid, die hij vervolgens weer moest zien te overwinnen. Wat niet altijd lukte.

Riso & Hudson: Hij probeert anderen te laten inbinden, nooit zal hij zelf een stapje terug doen. Hij ziet zichzelf als een vechtjas en schept doelbewust conflicten.

Toen Trump in 1986 zijn plannen voor de West Side Yard presenteerde kreeg hij opnieuw te maken met een krachtige vrouw. Roberta Gratz, een voormalig verslaggever van de New York Post, en criticus van stedelijke planningszaken, blikte er jaren later met gepaste trots op terug: ‘He came to the West Side and he met his Waterloo.’¹⁴

De foto van Gratz, auteur van boeken met veelzeggende titels als We’re Here Ya Bastards en The Battle For Gotham, komt uit de documentaire Megamall.¹⁵ Roberta Gratz herinnerde zich nog alle details van de epische strijd die zij en haar medestanders hadden uitgevochten met de New Yorkse projectontwikkelaar: ‘The effort to fight Trump started at my dining room table, in the way local fights often start’.¹⁶ Zij hoorde van Trumps plannen voor de West Side Yard en kwam onmiddellijk in actie.

Net als Sally Goodgold was Roberta Gratz een tegenstander om niet te onderschatten en net als bij Goodgold vonden veel van haar gesprekken met bezorgde buurtgenoten plaats aan haar eigen eettafel. Gratzs oordeel over Trumps plan was vernietigend: ‘It totally would have decimated everything from miles around, not just the Westside’.¹⁷ Trumpbiograaf Gwenda Blair schreef in The Trumps dat Gratz koos voor ‘total defeat’.¹⁸

Riso & Hudson: Als de Acht doorgaat met zich tegenover anderen te laten gelden, de mensen om zich heen dominerend en zijn wil doordrijvend, kan het haast niet anders of het komt hem op klachten en protesten te staan.

Roberta zei tegen haar medestanders: ‘There is nothing right about this project that you can fix with a change in scale. Everything is wrong.’ Aan het einde van de eerste avond aan haar eettafel hadden de tegenstanders van Trump een naam voor hun initiatief: ‘Westpride’.¹⁹ In korte tijd verwierf Westpride 7000 leden, een budget van $200.000, betaalde advocaten, een milieuexpert en een public relations adviseur.

Onder de Westpride-leden bevonden zich tientallen beroemdheden, die de door Roberta Gratz opgezette protestactie actief steunden. Gratz: ‘We were not intimidated by him. We were not overwhelmed by his bluster. We had a mission, we knew what we were doing. We sued the City. This included meetings with The Donald, who was as arrogant as one can imagine.’²⁰

Ondanks de felle tegenstand sprak Trump zijn vertrouwen uit in zijn plannen voor de West Side Yard en zijn manier van deal-making: ‘I think it is a level of confidence. And we drive, and we push and we get things done.’²¹

Riso & Hudson: Hij moet doordrukken en forceren om dingen te laten gebeuren. Met alles komt de gemiddelde Acht in een verhouding van vijandigheid en tegenstand te staan.

De beschrijving van Riso & Hudson in hun Enneagram Basisboek komt soms bijna letterlijk overeen met Trumps eigen teksten. Hij drong er bijvoorbeeld bij een van zijn medewerkers op aan om letterlijk door te drukken: ‘You gonna have to start pushing these people now a little bit, because it’s getting a little ridiculous, as far as I’m concerned.’ ²² Het is kenmerkend voor de Baas in zijn karakter, die destijds al was afgedaald naar het niveau van De Confronterende Antagonist.

Trumps vijanden en tegenstanders ontwikkelden, tegen zijn zin, een alternatief, beter plan. Geen hoogste wolkenkrabber ter wereld, geen andere wolkenkrabbers, maar 20 lagere gebouwen, met voldoende mogelijkheden en een park en een passende skyline. Criticus Paul Goldberger noemde het nieuwe ontwerp in The New York Times van 1 juli 1999 een ‘eminently civilized design’.²³ De tegenstand van Gratz en haar protestbeweging had het gewenste effect gehad. Zij won de strijd. Gratz: ‘Trump accepted our alternative vision for the site, which is essentially what got built. He understood what was emerging was a much more reasonable, doable project. I love this moment.’²⁴

Riso & Hudson: De Acht zegeviert gewoonlijk, omdat hij in staat is meer druk op zijn opponenten uit te oefenen dan andersom. Hij kan langer en harder schreeuwen en overtuigender dreigen, net zo lang doorrazend tot anderen toegeven. Dat is waarom geen ander persoonlijkheidstype beter in psychologische oorlogsvoering is dan de gemiddelde Acht.

Daarom heeft de Baas in Trumps karakter andere Bazen nodig, die de strijd met hem durven aan te gaan. Dat zijn de types waar hij respect voor heeft. Op onverwachte momenten kon hij dat zelfs wel eens uitspreken, mits er geen camera in de buurt was. Roberta Gratz herinnerde zich: ‘At one point he actually conceded “Yeah, I know you guys made this project better”.’ Daarop keek Gratz hem in de ogen en zei: ‘Donald, someday I want you tot say that in public’. In een interview voor de documentaire Facing Trump toonde Gratz zich trots op wat zij het bereikt: ‘Donald Trump called me a ballbuster of which I am proud’. Zo ‘proud’, dat ze zich had voorgenomen die tekst op haar grafsteen te laten zetten.²⁵

Zoals ik eerder heb opgemerkt heeft Donald Trump zowel de Baas als de Winnaar tot zijn beschikking ‘voor in de bus’ van zijn persoonlijkheid. Welk type achter het stuur zit hangt af van de situatie, zijn rol en zijn stemming op dat moment. Zonder publiek kan de Baas in hem zijn respect voor een waardige tegenstander tonen, maar dergelijk potentieel gezichtsverlies vermijdt hij als er publiek bij is. De imagobewuste Winnaar in hem zou dat al helemaal niet doen, tenzij het hem publicitair iets op zou leveren. Dat was hier niet het geval. Wie dan ook in zijn boeken op zoek gaat naar de namen Sally Goodgold of Roberta Gratz komt bedrogen uit. Geen van hun verhalen heeft een plek gevonden in Trumps zelfgeschreven mythische levensverhaal. Voor hun versies zijn we aangewezen op andere informatiebronnen.

Riso & Hudson: Alles in zijn leven wordt een gevecht. Iedereen wordt een opponent.

The West Side Yard Story van Donald Trump kende een uitgebreide cast, die ik hier niet verder zal bespreken. Maar één speler noem ik wel, omdat deze persoon nog altijd een rol in het leven van Trump speelt. Deze man is een New Yorker, die Trump al dwarszat in de jaren ’80, en die hem nog steeds dwarszat vanaf het eerste moment dat Trump president was geworden. Zijn naam is Jerry Nadler. Hij was een van Trumps meest hardnekkige opponenten, gemobiliseerd door Trumps eigen daden, en is dat nog steeds. Donald Trump zei ooit: ‘I like having friends, but I like having enemies more.’²⁶ Jerry Nadler, die een jaar jonger is dan Trump, is zo’n vijand.

Jerrold ‘Jerry’ Nadler was in de jaren ’80 een volksvertegenwoordiger in New York City. In 1992 werd hij lid van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden in Washington. Bovenstaande foto stamt uit 1993. Op de stoel naast het gangpad herkennen we Chuck Schumer, vier jaar jonger dan Trump en sinds 1999 lid van de Amerikaanse Senaat in Washington. President Trump zou zowel Nadler als Schumer op zijn pad vinden toen de Democraten hem eind 2019 probeerden af te zetten. Trumps impeachment door het Huis van Afgevaardigden, gevolgd door zijn impeachment trial in de Senaat, gaven nieuwe brandstof aan een oude vijandschap.

‘Jerry  was on him from Day One’, herinnerde een medewerker van Nadler zich. De vete tussen Trump en Nadler begon in 1985, toen Trump zijn Television City-project aankondigde, waarna Nadler er alles aan deed om dat project te torpederen. Hij pleitte juist voor het renoveren van het treinenstelsel om duizenden banen in de transportsector te behouden. Trump nodigde Nadler uit om zijn maquette van de enorme wolkenkrabbers te komen bekijken die hij wilde bouwen.

Toen Nadler aan Trump vroeg wat eigenlijk het doel was van de ‘skyscraper’, die ’s-werelds hoogste wolkenkrabber zou moeten worden, zei Trump dat hij in het penthouse wilde gaan wonen, ‘so high in the sky that he would have to call the concierge to find out what the weather was below’.²⁸ Nadler vond de vertoning ‘grotesque’ en ging nauw samenwerken met de buurtbewoners om het project te saboteren. Trump heeft het hem nooit vergeven.

Riso & Hudson: Confronterende Achten worden hoe langer hoe trotser op hun strijdlust.

Die strijdlust heeft Trump altijd behouden, tot in Het Witte Huis. Tegen Ivo Niehe zei Trump in de jaren ‘80: ‘If somebody is against you, you have to fight and you have to fight really hard.’ Eén van zijn favoriete gevechtstaktieken was en is het uitschelden van en het geven van bijnamen aan zijn vijanden.

Hij noemde Nadler ‘Fat Jerry’, ‘garbage’ en ‘dumb’, maar dat leek zijn opponent eerder te motiveren dan af te schrikken. Jerry Nadler bleek een stugge tegenstander die nooit opgaf en trots was dat hij in Trumps boek The America We Deserve (2000) werd genoemd als een van de drie ‘worst politicians’ in the United States. Nadler: ‘Senator Bill Bradley, Lowell Weicker, and Jerry Nadler. That was some pretty good company.’²⁸

25 jaar later was de mening van Trump, inmiddels president geworden, over Nadler niet veranderd. ‘I’ve been battling Nadler for years’, zei hij in april 2019 tegen een groep Republikeinse volksvertegenwoordigers in Het Witte Huis. Hij noemde Nadler nog steeds ‘Fat Jerry’. De Republikeinse president Trump vond het Democratische Congreslid Nadler weer tegenover zich, dit keer in diens rol als voorzitter van de Judiciary Committee van het Amerikaanse Congres. Die rol had hij gekregen nadat de Democraten tijdens de tussentijdse verkiezingen van november 2018 opnieuw de meerderheid hadden veroverd in het Congres.

Nadler eiste het volledige Mueller-rapport op en stuurde brieven naar 81 mensen uit Trumps omgeving om te getuigen voor zijn commissie. Trump voerde ook dat gevecht zoals hij altijd al zijn gevechten had uitgevochten: zo hard mogelijk. Toen onmiddellijk na het Rusland-onderzoek ook nog eens de Oekraïne-affaire uitbrak, blokkeerde Trump alle medewerking van getuigen en weigerde hij documenten op te leveren voor het onderzoek door het Huis van Afgevaardigden.

Tegen de tijd dat Trump streed voor het behoud van zijn presidentschap, eind 2019, was de Baas in hem nog verder afgedaald naar ongezondere niveau’s. Zijn strijdlust was daardoor alleen nog maar toegenomen. Tijdens zijn impeachment trial in de Senaat was Nadler een van de zogeheten ‘impeachment managers’, onder leiding van zijn collega Adam Schiff. President Trump had geen goed woord over voor zijn vijanden: ‘These two guys [Nadler en Schiff] are major sleazebags, they’re very dishonest people.’ Over zijn eigen ‘stonewall’-tactiek was Trump daarentegen zeer tevreden: ‘We have all the material. They don’t have all the material.’²⁹

Boosheid is de basisemotie van de Baas. Het maakt zijn agressiviteit mogelijk, zijn vermogen om zich te verdedigen en aan te vallen wanneer hij dat nodig acht. Woede is voor een Baas  een veelgebruikt middel om zijn troepen in het gelid te brengen en te houden. De woede-aanvallen van president Trump, waarin hij kon ontsteken als hij het gevoel had dat zijn manschappen onvoldoende strijdlust aan de dag legden of de strijd leken te verliezen, veroorzaakten telkens weer een siddering bij iedereen die er getuige van was. Dat temperament heeft Donald Trump altijd al gehad en hij heeft er altijd gebruik en misbruik van gemaakt.

Riso & Hudson: De generaal trekt ten strijde, maar de troepen volgen niet. Wanneer dit gebeurt, breekt zijn woede snel door naar het oppervlak. Hij voelt zich uitgedaagd in de competitieve wereld, en hij voelt zich uitgedaagd aan het thuisfront.

Iedereen kon het slachtoffer zijn van Trumps woede. Zijn woordvoerder, zijn advocaat, een van zijn generaals, zijn minister van Justitie, zijn minister van Buitenlandse Zaken, de directeur van de FBI, ‘zijn’ verdedigers op Fox News of een van ‘zijn’ Republikeinen in het Congres of in de Senaat. In zo’n geval liet een vernietigende tweet nooit lang op zich wachten.

Voor president Trump telde maar één ding: het winnen van een tweede termijn. En de strijd tegen de Democraten was in zijn ogen niets minder dan een verkapte burgeroorlog, die werd uitgevochten met alle benodigde middelen. Nog altijd was het adagium dat hij leerde tijdens zijn NYMA-schooltijd van toepassing: winning isn’t everything, it’s the only thing. Biograaf Timothy O’Brien merkte vlak voor de verkiezingen van 2016 al op: ‘Anyone who thinks Donald Trump is going away is sorely mistaken.’³⁰ Hetzelfde geldt voor zijn vijanden. Waar Trump is, is strijd. Een eeuwige strijd om het bestaan.