5.15 Machtsbehoud (deel 1)

Machtsbehoud is één van de 10 punten in mijn lijstje kenmerken van een dictator. In Het Dictatorvirus schreef ik daarover in de inleiding: ‘Macht is nodig om steeds nieuwe doelen van de dictator mogelijk te maken.’

‘Bovendien is macht verslavend. Aangezien het verlies van macht tot desastreuze gevolgen zou leiden voor hemzelf en zijn clan doet een dictator er alles aan om aan de macht te blijven. Wetten en verkiezingen zijn er om gemanipuleerd te worden.’

‘Het volk moet volgen, niet beslissen.’¹

In 2020 kon het Amerikaanse volk aan den lijve ervaren hoe het voelde om door een dictator gemanipuleerd te worden om opnieuw op hem te stemmen. Daarbij probeerde hun president vrijwel elke truc die hij bij zijn collega-dictators had afgekeken. Maar zou het werken? Dat antwoord zou pas op 3 november volgen, en zal in Deel VI worden geanalyseerd. In dit eerste hoofdstuk over Machtsbehoud bespreek ik een deel van Trumps strategie om aan de macht te blijven, zoals het een goed dictator betaamt.

Vooral op momenten waarin de peilingen duidelijk aangeven dat een meerderheid van de bevolking de dictator van dienst weg wil hebben, krijgt hij een hekel aan het concept ‘democratie’, zelfs als die democratie hem zelf ooit aan de macht heeft geholpen.

Alle mogelijke middelen werden door president Trump ingezet om herkozen te worden en aan de macht te blijven. Eén van die middelen was het benoemen van hem welgezinde rechters, de lessen van zijn mentor Roy Cohn indachtig: Copy Cohn – les 21. Don’t tell me what the law is. Just let me know who the fucking judge is.

Tijdens de laatste fase van de campagne overleed de legendarische progressieve opperrechter Ruth Bader Ginsburg, in Amerika bekend als ‘Notorious RBG’, een rolmodel voor talloze vrouwen. Zij was 87 jaar oud en had er alles aan gedaan om het presidentschap van Trump te overleven, om te voorkomen dat zij zou worden opgevolgd door een conservatieve rechter, maar dat was haar niet gelukt.

Ginsburgs laatste uitgesproken wens, dat niet Trump maar diens opvolger haar vrijgekomen zetel zou opvullen, ging dan ook niet in vervulling. President Trump en diens Republikeinse rechterhand in de Senaat, Mitch McConnell, zorgden in recordtijd dat de ultra-conservatieve Amy Coney Barrett kon plaatsnemen in de U.S. Supreme Court, vlak voor de verkiezingen van 3 november 2020.

De presentator-met-satirische-ondertoon Trevor Noah wijdde er in The Daily Show aandacht aan op 22 september en plaatste het op internet met de titel ‘The Political War Over Justice Ginsburg’s Supreme Court Seat’. Noah: ‘We have to start with the all-out brewing war over her replacement.’² Een koude oorlog zou het worden, maar de uitkomst stond al bij voorbaat vast: alle macht over dit onderwerp lag namelijk bij de president, die de voordracht moest doen, en bij de Senaat, waar de Republikeinen in de meerderheid waren.

Op 24 september voegde Noah er op televisie en internet nog een bijdrage aan toe, waarin hij de wijze waarop Trump zijn tweede termijn probeerde veilig te stellen onder de loep nam. Al vaker had hij Trump met een Afrikaanse dictator vergeleken. Dit keer gaf Trump hem de gelegenheid een schot op open doel af te vuren. Nadat Trump had gezegd dat hij geen vreedzame overdracht van de macht garandeerde, als hij zou verliezen, zei Noah: ‘It’s hard to care too much about [other stuff] when the world’s oldest democracy is about to turn into the world’s newest dictatorship.’³

Trump was er opvallend open over geweest tijdens een persconferentie in Het Witte Huis. Brian Karem, verslaggever voor Playboy,  stelde hem op woensdag 23 september 2020 een eenvoudige vraag: ‘Will you commit to making sure that there is a peaceful transferal of power after the election?’

Maar Trump had niet simpelweg geantwoord met ‘Yes’.

Hij had gezegd: ‘There won’t be a transfer, frankly. There will be a contination.’

Nooit eerder had een Amerikaanse president zo openlijk gezegd dat hij de uitkomst van een democratische verkiezing aan zijn laars zou lappen, als hij zou verliezen.

Een andere journalist, Matt Gertz, wees er in Media Matters op dat de nationale kranten verrassend weinig aandacht hadden besteed aan de opmerkelijke uitspraak van de president. Zo ook Vanity Fair senior editor Michael Calderone, die opmerkte: ‘Unbelievable that some of the nation’s biggest newsrooms don’t consider this front page news.’⁴

Het was alsof iedereen er na vier jaar al helemaal aan gewend was geraakt dat Donald Trump een dictator was en zich daar ongestraft naar kon gedragen, met alle gevolgen vandien voor de Amerikaanse democratie. Vanuit zijn eigen Republikeinse kamp kreeg hij in elk geval nauwelijks enig verweer. Integendeel, de Republikeinen zagen hun kans schoon hem volledig te steunen in zijn poging herkozen te worden, en in zijn voornemen de Supreme Court voor tientallen jaren een conservatief aanzicht te geven. De hele gang van zaken rond de opvolging van Ruth Bader Ginsburg was een schaamteloze vertoning van de Republikeinen.

Tijdens Obama’s laatste regeringsjaar, in 2016, had de Republikeinse leider van de Senaat, Mitch McConnell, geweigerd een door Obama genomineerde rechter voor The Supreme Court zelfs maar in overweging te nemen, met als argument dat dat ongepast zou zijn in een laatste regeringsjaar van een president. Meer dan 9 maanden zou het nog duren voordat de verkiezingen gehouden zouden worden, maar McConnell was destijds onvermurwbaar geweest. Die houding deugde natuurlijk niet en dat wisten de Republikeinen zelf ook wel.

Trump zelf had tijdens zijn eerste presidentscampagne de Senaat in 2016 openlijk opgeroepen om de benoeming van Obama’s voorgedragen rechter bewust te vertragen tot na de verkiezingen. ‘Delay, delay, delay!’ was zijn oproep aan McConnell. Dit was allemaal vergeten in september 2020, met het opportunistische argument dat in 2016 de Senaat en het presidentschap niet in handen waren geweest van dezelfde partij. Nu wel. De benoeming moest in minder dan 42 dagen worden geregeld, wat Trump betreft.

De Republikeinse senator Lindsey Graham had in 2016 voor de camera gezegd, ‘on the record’, dat men hem aan zijn woord zou mogen houden, nadat hij plechtig beloofde bij een volgende gelegenheid geen steun te verlenen aan de benoeming van een opperrechter in het laatste regeringsjaar van een president, ook als die president een Republikein zou zijn. Grahams woord bleek in 2020 echter niets, maar dan ook niets cent waard te zijn. Inmiddels was hij voorzitter van de Senaatscommissie die moest beslissen over dergelijke benoemingen en hij maakte volop gebruik van die machtspositie. Zoals gezegd: iedereen met een greintje integriteit zou op een gegeven moment een punt bereiken waarop hij of zij zou denken: genoeg is genoeg. Graham had dat greintje niet. McConnell had dat greintje niet. En Trump had dat greintje nooit gehad.

Trump en McConnell kregen van Graham alle ruimte om er een nieuwe benoeming doorheen te jagen.

Alle vezels van de Republikeinse machthebbers waren doordrongen van de drang tot machtsbehoud. De Republikeinse partij was op alle fronten in het land actief bezig om Democratische kiezers te weren en Republikeinse kiezers naar de stembus te bewegen. De Amerikaanse minderheid vocht voor zijn leven om haar macht over de Amerikaanse meerderheid te behouden. Republikeinse gouverneurs beperkten in Democratische regio’s het aantal plekken waar uitgebrachte stemmen naartoe gebracht konden worden (dropboxes). Rechtzaken werden aangespannen om kieswetten in het voordeel van de Republikeinen te gebruiken. De federale postverziening werd gekortwiekt om het stemmen per post, in coronatijd vooral door Democratische kiezers benut, te frustreren. Postsorteermachines werden uit produktie gehaald om de verwerking te vertragen. Republikeinse rechters beslisten dat per post uitgebrachte stemmen die na 3 november binnen zouden komen niet meer geteld mochten worden. Op verschillende plekken waar al voor de verkiezingsdag kon worden gestemd werd melding gedaan van intimidatie door Republikeinen. Alles werd uit de kast gehaald.

Zelf beweerde Trump dat hij alleen kon verliezen door fraude van de kant van de Democraten. Een leugen, want er was geen enkel bewijs voor dat kiezersfraude ooit op grote schaal had plaatsgevonden. Maar in tijden van oorlog was alles geoorloofd. En dit was oorlog. Hoe slechter Trump stond in de peilingen, hoe groter en frequenter zijn leugens.

De reden van Trumps haast achter de benoeming van een conservatieve opperrechter in 2020 was voor iedereen overduidelijk. Donald Trump stond ruim achter in de peilingen ten opzichte van Joe Biden. Vuil spel was nodig als hij alsnog wilde winnen. CNN-presentatrice Ana Cabrera zette de Trump-strategie op zaterdag 26 september helder op een rijtje, waarbij zij de beschikbare stukjes van de puzzel op een rijtje legde, in de volle wetenschap dat lang niet alle puzzelstukjes op dat moment bekend waren. Cabrera: ‘He has spent a long time laying the groundwork.’ ⁵

Cabrera: ‘Step One. Attack the integrity of the election.’

Trump, 17 augustus 2020: ‘The only way we’re gonna lose this election is as if the election is rigged. Remember that.’

Trump, 18 augustus: ‘It will end up being a rigged election.’

Trump, 12 september: ‘The Democrats are trying to rig this election, because it’s the only way they can win.’

Cabrera: ‘Step Two. Get your supporters to believe it and spread the message.’

Reporter: ‘Do you think that if we get to election night or the following days and Biden winds up somehow becoming the winner, do you think it’s rigged?’

Vrouwelijke Trump-supporter: ‘Oh, yes, very much so.’

Reporter: ‘What are the chances, do you think, that this election might be rigged?’

Mannelijke Trump-supporter: ‘I tell you. With the mail-in ballots we don’t like. I tell you, there’s a lot of cheating that’s been exposed, especially over the last four, five years. You see, our president brought this to our attention. This stuff was going on, that nobody really knew about.’

Cabrera: ‘There is absolutely no evidence, but they believe it because the president says it.’

Cabrera: ‘Step Three. File lawsuits in battleground states and attack reforms that would make it easier to cast a ballot … So once again, he attacks mail-in ballots.’

Trump: ‘We have to very careful with the ballots. The ballots, that’s a whole big scam. We want to make sure the election is honest, and I’m not sure that it can be.’

Cabrera citeerde het tijdschrift The Atlantic, dat zei dat Trumps systematische voorspellingen van verkiezingsfraude een krachtig effect leken te hebben op de Republikeinse kiezers: ‘In the battleground states of Pennsylvania and North Carolina, hundreds of thousands more Democrats than Republicans have requested mail-in ballots.’ Dat zou tot effect kunnen hebben dat Republikeinse kiezers hun stem bij voorkeur zouden gaan uitbrengen op de dag zelf, 3 november, terwijl een substantieel aantal Democraten hun keuze via de post zouden uitbrengen.

Cabrera: ‘But what about the pandemic, you may ask. That plays into Step Four. Time and time again, the president has held rallies, applauding his supporters for gathering unmasked, some even booing at the idea of wearing a mask.’

Cabrera legde de puzzelstukjes bij elkaar en verwoordde een nachtmerrie-scenario voor de Democraten: ‘Trump supporters, who aren’t as worried about getting sick, go to the poll on Election Day. Then, on Election Night, early results show Trump ahead, until the mail-in votes are all counted. And then, with his lead evaporating, the president claims “It’s a rigged election”.’

En dat, zei Cabrera, ‘brings us to Step Five. The Supreme Court.’

Trump, woensdag 23 september: ‘I think it’s very important that we have 9 justices. I think it’s better if you go before the election because I think this scam that the Democrats are pulling – it’s a scam – the scam will be before The United States Supreme Court. And I think of having a four-four situation is not a good situation.’

Met de komst van Amy Coney Barrett zou het Supreme Court bestaan uit 6 conservatieve en 3 progressieve rechters. Drie conservatieve rechters, Gorsuch, Kavanaugh en Barrett, waren dan door Trump benoemd. Hij rekende er op dat hun beslissingen in de nabije toekomst hem op zijn minst een tweede termijn zouden geven.

Cabrera concludeerde: ‘A president rushing through a Supreme Court pick, because he’s banking on a contested election, decided by a court stacked 6-3 in his favor.’

Klonk logisch. Trumps manoeuvres waren een dictator waardig. Maar met één vijand had hij onvoldoende rekening gehouden. Een onzichtbare vijand.

President Trump maakte op zaterdag 26 september met het nodige gevoel voor theater een passende vertoning van zijn voordracht van de opvolgster van de overleden opperrechter Ginsburg. Alle televisiekanalen zonden het toneelstuk live uit.

Voor de aankleding van het decor, Het Witte Huis, had showman Trump (foto rechts) zich laten inspireren door het decor dat zijn voorganger (en tevens een van zijn rolmodellen) Bill Clinton in 1993 had gebruikt bij de nominatie van Ruth Bader Ginsburg (foto links).

Op zaterdag 26 september 2020 maakte president Trump zijn nominatie voor The Supreme Court bekend, voor een dicht op elkaar gepakt gezelschap in The Rose Garden, waar het coronavirus op dat moment niet leek te bestaan. Althans, als je naar de foto’s keek. Schijn bedroog. Het virus werd niet voor niets ‘invisible enemy’ genoemd.

Nergens was aan te zien dat de Verenigde Staten op dat moment de grootste pandemie sinds 1918 doormaakten, met op dat moment al meer dan 200.000 coronadoden. Geen mondkapjes, geen social distancing, en na afloop allerlei mensen die elkaar handen gaven en omhelsden. Binnenshuis volgde nog een receptie. Alle CDC-richtlijnen werden met voeten getreden. Voor de nietsvermoedende kijker leek het alsof Trumps strategie om het virus doodgewoon weg te ontkennen succesvol was geweest: ‘It will disappear, like a miracle,’ had hij eerder dat jaar gezegd. Was het Amerikaanse volk getuige van een wonder? Was het virus verdwenen?

Een half jaar eerder had Trump zichzelf uitgeroepen tot ‘wartime president’, in de oorlog met het coronavirus. Maar hij negeerde opzichtig het feit dat het virus niet voor niets ‘onzichtbaar’ werd genoemd. Als je de beelden van 26 september mocht geloven had Trump de oorlog inmiddels gewonnen. Niets was echter minder waar. Het was alsof hij het noodlot hoogstpersoonlijk over zich afriep, de goden tartend. Iets wat dictators overigens vaker doen, geleid door hun grootheidswaan. Dit keer hadden de goden besloten Trump zijn plaats te wijzen.

Nog geen week later bleken Donald Trump, Melania en diverse anderen uit Trumps inner circle en uit het publiek van The Rose Garden ceremonie positief getest. Politico had er een foto van de gelegenheid bij gepakt en met rood aangegeven welke deelnemers, afgezien van de president en The First Lady zelf, inmiddels positief waren getest: Senator Thom Tillis, Senator Mike Lee, adviseur Kellyanne Conway en University of Notre Dame President John Jenkins.⁶

Niet op de foto van The Rose Garden stond Trumps naaste assistente Hope Hicks, die op de woensdag erna symptomen van Covid-19 kreeg en flink ziek was geworden. Ook campagnemanager Bill Stepien en de voorzitter van de Republikeinse Partij, Ronna McDaniel, werden positief getest. Drie White House reporters bleken eveneens besmet.

In de daaropvolgende weken zouden ook voormalig gouverneur Chris Christie, senator Ron Johnson, woordvoerster Kayleigh McEnany en adviseur Stephen Miller aan de lijst worden toegevoegd. Het ging maar door. Uiteindelijk bleken meer dan 35 mensen uit de kringen van Trump en Het Witte Huis met het virus besmet te zijn geworden. Waarschijnlijk was het werkelijke aantal nog hoger, maar aangezien Het Witte Huis niet aan contact tracing deed zou het publiek nooit een volledig overzicht te zien krijgen. Trump had zijn eigen ‘superspread event’ georganiseerd, maar liet in de weken daarna op geen enkele manier blijken daarvan te hebben geleerd.

Bovendien had het debat tussen Trump en Biden, op de dinsdag na de ceremonie in The Rose Garden tot minimaal 11 besmettingen te hebben geleid. Tijdens die gelegenheid hadden diverse leden van Trumps gezelschap de door het personeel aangeboden mondkapjes geweigerd op te zetten. Zij hadden als enige aanwezigen in het publiek het hele debat gevolgd zonder mondkapje op. De president en zijn gezelschap waren door hun late aankomst ook niet vooraf getest door de debatorganisatie, zoals wel was afgesproken.

Langzaam maar zeker werd duidelijk dat president Trump en zijn hofhouding waren vervallen in hun vertrouwde cover up-modus. Het Witte Huis had het nieuws van Hicks’ besmetting niet uit eigen beweging gemeld aan de pers, noch had Het Witte Huis de Biden-campagne op de hoogte gesteld. Een soortgelijke situatie deed zich een paar weken later voor toen vijf leden van de staf van Mike Pence positief waren getest, wat aanvankelijk ook geheim had moeten blijven.

Pas nadat het nieuws van Hicks’ infectie was gelekt en door het persagentschap Bloomberg naar buiten was gebracht, kwam er een officiële mededeling van de president.

Een tweet, om 6:54 AM, op vrijdagochtend 2 oktober. Dat was voorlopig alles wat de president kwijt wilde. Trump had naar verluid ‘mild symptoms’ en koorts. Melania had slechts last van een kuchje en hoofdpijn, zo werd gezegd. Alle rallies voor de komende dagen werden afgelast. Later bleek dat hij al veel eerder besmet was geraakt, ofschoon nimmer uitsluitsel werd gegeven op welk moment in die periode de president voor het laatst negatief was getest. Iets klopte er niet. Wat wilde Het Witte Huis verborgen houden? Dat raadsel zou weken later nog steeds niet zijn opgelost.

Urenlang na die eerste tweet zweeg Het Witte Huis over de precieze aard van de symptomen van de 74-jarige president. Er was genoeg reden tot zorg. Trump bevond zich in de hoogste risicogroep, gezien zijn leeftijd, het feit dat hij ‘clinical obese’ was en een onderliggende hartkwaal had. Bovendien had hij medicijnen voor zijn cholesterolgehalte.

Het Amerikaanse volk wist bovendien niet wat het niet wist over de gezondheid van haar president, voordat hij het virus had opgelopen. Zo was er in 2019 een mysterieus, ongepland bezoek geweest aan een ziekenhuis, waar nooit een bevredigende uitleg over was gegeven. Was het een beroerte geweest, een hartprobleem, of iets anders? Niemand die het wist. Wat was er gaande achter de witte pilaren? Het Witte Huis hulde zich in stilzwijgen.

Het toneel verplaatste zich die bewuste vrijdag al snel naar een andere plek. De helikopter van de president, Marine One, landde bij Het Witte Huis, om hem naar het ziekenhuis te brengen. Hoe ernstig was het met hem gesteld? Het land keek toe hoe de president naar de helikopter liep, dit keer met een mondkapje op. Het zou Trump niet gebeuren dat hij als ‘weak’ gezien zou kunnen worden. Laat staan dat hij zich ooit op een brancard zou laten afvoeren naar een ziekenhuis.

Later zou blijken dat Trump op dat moment al vol met experimentele medicijnen zat en een zuurstofbehandeling had ondergaan, omdat zijn zuurstofgehalte in het bloed zorgwekkend laag was geweest, misschien zelfs wel levensbedreigend. Niets daarvan werd op dat moment al gemeld aan de media.

Het was Trump gelukt om zowel zelfstandig naar de klaarstaande helikopter te lopen als van de helikopter naar het hospitaal. Maar dat hij zieker was dan men deed voorkomen bleek wel uit het feit dat hij sinds zijn eerste tweet urenlang niets had getweet. Dat was nog niet eerder voorgekomen tijdens zijn presidentschap en mocht als veeg teken worden opgevat. Pas op vrijdagavond om 11:31 PM, verstuurde hij vanaf zijn ziekbed in Walter Reed Hospital het bericht: ‘Going well, I think! Thank you all. LOVE!!!’

Wederom was alle aandacht van de wereld gevestigd op Donald Trump, maar niet op een manier die hij had gewild. Hij had er de afgelopen maanden juist alles aan gedaan om de campagne niet te laten gaan over zijn desastreuze aanpak van de coronacrisis. In vrijwel alle peilingen stond Trump ruim achter op Biden, vooral doordat een meerderheid van de bevolking zijn aanpak van de crisis afkeurde.

Als er niets zou veranderen zou Donald Trump niet worden herkozen, dat was wel duidelijk. Het eerste verkiezingsdebat met Joe Biden had voor hem geen verandering in gunstige zin opgeleverd. Was zijn infectie met het coronavirus dan misschien de ‘October surprise’ die de historische presidentsverkiezingen van 2020 alsnog op zijn kop zou zetten? Was er na bijna vier jaar Trump űberhaupt een ‘surprise’ te bedenken die als verrassend zou worden ervaren? Niet echt. Iedereen was allang murw van de dagelijkse lawine BREAKING NEWS. Hield het dan nooit op?

De belangrijkste oorlog uit Trumps leven, die tegen het coronavirus, was in elk geval een nieuwe fase ingegaan nu hij zelf besmet was geraakt. Op zaterdagochtend 3 oktober, om 11:04 uur, hield heel Amerika de adem in. De voltallige pers stond in afwachting voor de gesloten deuren van het Walter Reed Medical Center, alsof het de poort van De Verboden Stad was. Wat gebeurde er achter die deuren? Hoe ziek was de machtigste man ter wereld? Stelde het allemaal niets voor of moest gevreesd worden voor zijn leven?

Elk moment kon Dr. Sean Conley, Trumps eigen Navy-dokter, naar buiten komen om te vertellen hoe het met zijn patiënt ging. Zou hij een eerlijk en volledig beeld schetsen van de situatie? Wat waren de verwachtingen voor Trump, voor diens presidentschap, voor de verkiezingen, voor de Verenigde Staten en voor de rest van de wereld?

En als Trump zou herstellen, zou hij er dan lering uit trekken? Zijn aanhangers rekenden op een krachtig herstel, zijn tegenstanders vermoedden een verkiezingstruc en samenzweringsexperts dachten aan een scenario waarin Trump dreigde te worden uitgeschakeld door zijn vijanden in het zicht van de verkiezingsfinish.

Het verloop van Trumps oorlog tegen het coronavirus, zijn wanhopige pogingen om zijn macht te behouden, zijn grootheidswaanzin, zijn rolmodellen die hem daarbij inspireerden en de definitieve neergang van zijn karakter zijn het onderwerp van het volgende, tevens laatste deel van dit boek, The Great American Dictator: Deel VI, The Art of Failing.