6.5 Grootheidswaan (deel 3)

Donald Trump was in 2016 gekozen op basis van een dure belofte aan zijn kiezers: ‘I alone can fix it.’¹ Als de geest uit Aladdins wonderlamp zou hij alle wensen van zijn kiezers in vervulling laten gaan: ‘I’m the chosen one.’ In augustus 2020 zei hij tijdens een rally: ‘I didn’t back down from my promises. I kept every single one.’ Een Trump-supporter geloofde het, en velen met hem: ‘Everything he said he’s going to do, he’s done.’ Maar klopte dat eigenlijk wel?

Het onafhankelijke Politifact berekende dat Trump 49% van de 100 verkiezingsbeloften had gebroken en slechts 44% geheel of gedeeltelijk had vervuld.² Trumps wonderlamp was maar al te vaak een neplamp gebleken, net als de enorme lamp bij de opening van zijn megalomane Taj Mahal-casino (zie hoofdstuk 2.14).

Trumps grootheidswaan had in 1990 grote gevolgen gehad voor de inwoners van Atlantic City. In het Taj Mahal-casino had bij de opening bijna niets naar behoren gefunctioneerd. De schuldenlast was bovendien veel te hoog, waardoor het casino in recordtijd failliet was gegaan. Trump was namelijk een uitstekende verkoper, maar een incompetente manager. In 2020 had zijn grootheidswaan grote gevolgen voor de inwoners van heel Amerika. Trump was namelijk ook een incompetente president. He couldn’t fix it.

In dit eerste hoofdstuk van een drieluik over de megalomanie van Donald J. Trump, de 45^ste president van de Verenigde Staten, staat zijn imago in de rest van de wereld centraal. In het tweede hoofdstuk bespreek ik zijn meest megalomane rolmodellen en in het derde hoofdstuk analyseer ik zijn megalomane karakter.

President Donald J. Trump gaf het begrip ‘overpromising’ in 2020 een geheel nieuwe dimensie. Zo zou het coronavirus al in april uit zichzelf verdwijnen, ‘like a miracle’. Het tegendeel bleek waar. Hij beloofde dat er een vaccin zou zijn voor de verkiezingen van 3 november. Dat was te optimistisch. In oktober, aan de vooravond van de verkiezingen, beloofde hij dat er 100 miljoen vaccinaties voor het einde van het kalenderjaar uitgevoerd zouden zijn, als resultaat van het ambitieuze Operation Warp Speed. Dat was een loze belofte.

Op 31 december waren er ‘slechts’ 2,5 miljoen Amerikanen ingeënt. Dat aantal behoorde internationaal gezien overigens tot de beste scores (in Nederland was nog niemand ingeënt). Op 31 december waren er daarentegen 350.000 Amerikanen aan het virus overleden, on Trump’s watch. Dat aantal behoorde internationaal gezien tot de slechtste scores.

Anno 1990 was hij als zakenman mislukt. Anno 2020 was hij ook mislukt als president. Maar dat nuchtere feit drong absoluut niet door tot zijn bewustzijn. Auteur Bob Woodward vroeg Trump op 21 juli welk cijfer hij zichzelf zou geven voor zijn aanpak van de coronacrisis. De president gaf zichzelf een ‘A’. Trump voegde er aan toe: ‘If we come up with the vaccines and therapeutics, then I give myself an A Plus.’ ³

Als Trump minder had gelogen of opgeschept had hij de eerste twee vaccins als een groot succes kunnen presenteren. Als hij empatischer was geweest zou hij op het hoogtepunt van de pandemie een ziekenhuis hebben bezocht, of een woord van medeleven uit hebben gesproken om de Amerikanen een hart onder de riem te steken. Er vielen 10.000 coronadoden in de laatste 3 dagen van december, het equivalent van drie keer ‘9/11’ of drie keer ‘Pearl Harbor’. Het was alsof er elke dag een enorme natuurramp plaatsvond. Als Trump een betere CEO was geweest zou hij in het crisiscentrum de bestrijding hebben gemanaged. Maar opperbevelhebber Trump was ‘missing in action’. Waar was hij?

In plaats van zijn baan als president serieus te nemen was Trump in november en december bezig met maar één ding, iets wat hij veel belangrijker vond dan de pandemie: het ongeldig laten verklaren van de verkiezing die hij had verloren. Elke dag stond hij op de golfbaan om met zijn handlangers nieuwe manieren te bedenken om het oordeel van zijn volk ongeldig te laten verklaren. Dat golf belangrijk voor hem was weten we sinds hoofdstuk 4.8. In 1997 was ‘Play Golf’ zijn #1 Tip: ‘It helped me relax and concentrate. It took my mind off my problems; I only thought about putting the ball in the hole.’⁴

Op 27 december werd Trump door een CNN-fotograaf op de golfbaan gefotografeerd. Op 28 december lukte dat niet meer, door een witte vrachtwagen, die steeds naar voren en achteren meebewoog om het zicht vanaf de openbare weg te blokkeren.⁵

Trumps grootheidswaan stond niet toe aan zichzelf toe te geven dat hij de verkiezingen eerlijk had verloren, net zo min als hij het kon uitstaan als hij een potje golf had verloren. Hij gaf niets om het volk dat hij regeerde. Hun leven of dood interesseerde hem niet. Slechts één persoon was van belang: Donald Trump zelf. Hij was namelijk niet alleen mislukt als manager of als president. Hij was ook mislukt als mens.

2020 was het jaar dat ik het Amerikaanse volk een betere president had gegund. Zijn eerste drie jaren leek het misschien allemaal nog mee te vallen, maar achteraf bezien was dat slechts de aanloop naar zijn laatste, absolute rampjaar in Het Witte Huis. Slechter had de Amerikaanse bevolking het in 2020 qua presidentieel leiderschap dan ook niet kunnen treffen. Gelukkig maakten 81 miljoen kiezers op 3 november een einde aan hun lijdensweg. Trump bleef daardoor een one term president.

TIME magazine noemde het jaar 2020 na afloop ‘the worst year ever’. Het was pas de vijfde keer dat er op de voorpagina een rood kruis door de afbeelding getekend stond. Dat oordeel gold volgens het tijdschrift voor het overgrote deel van de levende bevolking: ‘There have been worse years in U.S. history, and certainly worse years in world history, but most of us alive today have seen nothing like this one.’ Hoeveel mensen die nu nog leefden hadden de Spaanse griep, W.O. I, de Great Depression of W.O. II meegemaakt? Alleen mensen die ouder waren dan 75 jaar. Niet veel dus, redeneerde de redactie. TIME: ‘the rest of us have had no training wheels for this.’⁶  

Voor Donald Trump was 2020 zonder twijfel ook zijn ‘worst year ever’. Dat hij de verkiezingen had verloren van Joe Biden was nog tot daar aan toe – die waren trouwens ‘gestolen’ en dat zou hij nog rechtzetten – maar dat het duo Joe Biden/Kamala Harris door TIME was uitverkoren tot ‘Person of the Year’ was écht niet te verkroppen. Het was de ultieme belediging.

In Het Dictatorvirus, gepubliceerd in 2015, vlak voor de opkomst van Donald Trump, constateerde ik dat vrijwel alle dictators in de klassieke en moderne geschiedenis eenzelfde patroon doorlopen, dat loopt van zelfvertrouwen naar hoogmoed, van hoogmoed naar grootheidswaan en van daaruit naar grootheidswaanzin. Trump doorliep hetzelfde proces. Teksten in zijn tweets zoals ‘In my great and unmatched wisdom’ waren geen grap.⁷

De fuik die tot megalomanie leidt
© Frank Schaper

Grootheidswaan is bij een dictator pas aan de orde als het stadium van hoogmoed succesvol is doorlopen. Dit vergt een aantal successen, maar opmerkelijk genoeg ook een aantal mislukkingen, tegenslagen of nederlagen, die de persoon weliswaar tijdelijk terugwerpen, maar niet klein krijgen. Dictatorbiografieën staan bol van mislukte coups, gevangenschappen en ballingschappen, gevolgd door spectaculaire comebacks.

Hitler schreef zijn politieke autobiografie Mein Kampf in gevangenschap na een mislukte putsch. Pas later, in 1933, werd hij democratisch gekozen, met 43,9% van de stemmen. Eenmaal aan het hoofd van de regering schakelde hij met een nieuwe wet het parlement uit en maakte hij van de Duitse democratie een dictatuur. Zijn grootheidswaan groeide uiteindelijk door naar grootheidswaanzin, als gevolg van al zijn militaire successen, overwonnen tegenslagen en mislukte aanslagen op zijn leven. Het mondde onder meer uit in zijn desastreuze invasie in de Sovjet-Unie en zijn megalomane plan voor Berlijn.

Berlijn moest volgens Hitlers masterplan worden omgedoopt in Germania. De hoofdstad van het Derde Rijk moest een congresgebouw voor 250.000 mensen krijgen, met een koepel die zeven keer zo groot zou worden als die van de St. Pieterskerk in Rome. Een triomfboog die vijf keer zo groot moest worden als de Arc de Triomphe moest het topstuk worden. De Brandenburger Tor mocht er onder blijven staan (zie maquette). De planning was 1950.⁸

Gewonnen veldslagen en overwonnen tegenslagen zijn voor dictators bewijzen van hun eigen superioriteit. Napoleon Bonaparte, de archetypische dictator uit de moderne geschiedenis, zei op 27-jarige leeftijd na de gewonnen slag bij Lodi in 1796: ‘Pas op die avond bij Lodi zag ik mezelf voor het eerst als een superieure man.’ ⁹ Dat was het moment waarop zijn zelfvertrouwen doorgroeide naar hoogmoed.

Napoleon: ‘Na Lodi zag ik mezelf als meer dan alleen maar een gewone generaal, maar als iemand die is geroepen om het lot van de mensheid te veranderen.’ Het zichzelf tot Keizer kronen in 1804 was het definitieve bewijs dat zijn hoogmoed inmiddels was uitgegroeid tot grootheidswaan. Bij hem volgde de overtreffende trap, grootheidswaanzin, in 1812, toen hij met 422.000 soldaten Rusland binnenviel, een desastreuze beslissing die uitmondde in het verlies van vrijwel al zijn manschappen. Vanaf dat moment was Napoleons definitieve ondergang nog slechts een kwestie van tijd. Niet doordat hij uit zichzelf was gestopt met oorlogvoeren. Hij was verslagen door de tegenkrachten die hij zelf had opgeroepen.

In het leven van Donald Trump was het verwezenlijken van Trump Tower in Manhattan de mijlpaal geweest die zijn zelfvertrouwen definitief transformeerde in hoogmoed. Hij was 37 jaar oud toen het werd geopend. Vervolgens groeide zijn ego in de jaren ’80 met de dag.

Hij spande zelfs een rechtzaak aan in 1988 tegen een groep vastgoedontwikkelaars genaamd Trump om hen te verbieden hun eigen naam, die zij al jaren gebruikten, nog verder te gebruiken. Hij won die rechtzaak notabene. Biograaf Wayne Barrett schreef: ‘It was as if he had won a court affirmation of his own ego. Cashflow figures didn’t matter, neither did any ordinary business projections. His presence in a deal, he was convinced, was enough to make it work’ ¹⁰

Zoals zo veel dictators voor hem zwom Trump na het stadium hoogmoed verder in de fuik die hem naar de volgende stap leidde: grootheidswaan. Deze werd definitief geconsolideerd door zijn geslaagde comeback, nadat hij begin jaren ’90 zijn eerste ondergang had beleefd. Hij had zich verslikt in de bouw van het grootste casino ter wereld, de Taj Mahal in Atlantic City, en had daarna vrijwel zijn hele imperium ineen zien storten. Maar in 2004 was hij definitief teruggekeerd uit de woestijn. Hij had zichzelf en zijn bedrijf opnieuw uitgevonden, waarvan het merk TRUMP de essentie van. Zijn TV-programma The Apprentice was een kijkcijferhit geworden. Daarin speelde hij de succesvolle versie van zichzelf. Destijds was hij zelf in zijn imago van ultra-succesvolle zakenmagnaat gaan geloven. Dat geloof in zichzelf had hij meegenomen naar Het Witte Huis.

Tegen Fox News-presentatrice Laura Ingraham had president Trump al in november 2017 gezegd: ‘The one that matters is me. I’m the only one that matters.’ Tijdens zijn campagne had hij al gezegd dat hij voor zijn buitenlandse politiek niemand hoefde te consulteren: ‘I’m speaking with myself, number one, because I have a very good brain and I’ve said a lot of things.’¹¹

Auteur Glenn Altschuler zette in de Amerikaanse website The Hill diens beloftes op een rijtje en bekeek in juni 2019, ruim over de helft van Trumps termijn, wat er van terecht was gekomen. Los van het feit dat het merendeel op dat moment nog niet was gelukt, viel mij vooral de grootheidswaan op die van elke belofte en claim afspatte. Zijn grootheidswaan was onmiskenbaar in al zijn speeches aanwezig. En hoe vaker hij het herhaalde en benadrukte, hoe meer zijn volgers het begonnen te geloven. Deze man was werkelijk geniaal. Hij won alles en deed altijd wat hij beloofde. Of niet?

Natuurlijk betaalde Mexico niet voor Trumps muur. Natuurlijk lukte het niet om Obamacare af te schaffen zonder alternatief. Natuurlijk bereikte hij geen ‘complete shutdown of Muslims entering the US’ door 12% van ’s-werelds moslimpopulatie de toegang te weigeren. Natuurlijk elimineerde hij de nationale schuld niet in 8 jaar door een lege schatkist eerst op te zadelen met een gigantische belastingverlaging voor het rijkste deel van de bevolking. En natuurlijk kwam er niets terecht van zijn belofte ‘to drain the swamp’; hij en zijn entourage waren ‘the swamp’.

Trump had zich ook niet omringd met ‘only the best and most serious people, top-of-the line professionals’. Waarom noemde hij ze dan na hun snelle ontslag ‘very weak’, ‘scared stiff’, ‘missing in action’, ‘past his prime’, ‘dumb as a rock’ of ‘lazy as hell’, en was hij ‘never a big fan’?¹²

Was er dan niets gelukt? Jawel, de economie draaide goed en de werkeloosheid was lager dan ooit en dat was de topprioriteit van zijn kiezers. Maar kwam dat door hem? Hij erfde een goed draaiende economie van Obama, maar daar hoorde je hem nooit over. En hij had drie conservatieve rechters benoemd in het Amerikaanse hooggerechtshof. Maar was dat zijn verdienste geweest? Of kwam dat doordat Mitch McConnell Obama’s benoeming had geblokkeerd voordat Trump was aangetreden, en doordat dezelfde McConnell er een benoeming doorheen had gejaagd in de laatste weken voor de verkiezingen?

De waarheid deed er niet toe in Trumps zelfpromotie. Alle successen in Amerika eiste hij op. Van alle mislukkingen legde hij de schuld bij anderen. Trumps grootheidswaan had niet alleen grote gevolgen voor de Amerikaanse bevolking, maar ook voor het imago van het land in de ogen van de rest van de wereld. Regelmatig maakte de president zich onsterfelijk belachelijk. Hieronder volgen vier voorbeelden.

‘Other countries such as Japan, Iran, and Saudi Arabia are kicking us around.’ ¹³ Dat zei de 41-jarige Donald Trump in zijn eerste politieke speech op 22 oktober 1987. Als het land zijn politiek op het gebied van handel en andere gebieden niet zou wijzigen, voorspelde hij een catastrofe voor de Verenigde Staten. Let wel: op dat moment was zijn rolmodel Ronald Reagan aan de macht. De Republikeinse activist Mike Dunbar wilde dat Trump al in 1988 een gooi zou doen naar het presidentschap, maar hij zag er uiteindelijk vanaf.

Tegen Oprah Winfrey zei hij in april 1988 dat Amerika ‘a debtor nation’ was geworden. Hij zou zich geen kandidaat stellen, ‘but I do get tired of seeing the country ripped off.’ Later zou Trump zeggen: ‘It was that speech that got the whole thing started.’ Op dat moment stond hij overigens nog geregistreerd als Democraat. Zijn impressie dat de rest van de wereld misbruik maakte van de Verenigde Staten vatte hij persoonlijk op: ‘They’re laughing at us. It makes me sick.’ 30 jaar later bleken dat profetische woorden te zijn geweest, toen de hele wereld Donald Trump uitlachtte. Letterlijk.

25 september 2018, New York. President Donald Trump richtte zich voor de tweede keer sinds zijn inauguratie tot de voltallige vergadering van de Verenigde Naties. De speech was saaier dan het jaar daarvoor, waarin hij had gedreigd ‘to totally destroy’ Noord-Korea voor het bedreigen van Amerika. Dit keer gebruikte hij woorden als ‘America is governed by Americans. We reject the ideology of globalism and accept the doctrine of patriotism.’ In plaats van schrik veroorzaakte hij dit keer dat de hele zaal moest lachen, met uitzondering van de aanwezige Amerikanen. Wat had hij dan gezegd dat zo grappig was?

Trump: ‘Today, I stand before the United Nations General Assembly to share the extraordinary progress we’ve made. In less than two years, my administration has accomplished more than almost any administration in the history of our county. America’s – so true.’

Hoongelach over zoveel ongepaste opschepperij was zijn deel, maar Trump begreep er niets van.

Trump: ‘Didn’t expect that reaction, but that’s okay.’ ¹⁴

Opnieuw moest de wereld lachen, en voegde er dit keer een mild applaus aan toe.

De Volkskrant–cartoonist Jos Collignon wist er de volgende dag wel raad mee.

Trump had een bord voor zijn kop en ging gewoon door met zijn zelfpromotie: ‘America’s economy is booming like never before. Since my election, we’ve added $10 trillion in wealth. The stock market is at an all-time high in history, and jobless claims are at a 50-year low … We have passed the biggest tax cuts and reforms in American history. We’ve started the construction of a major border wall, and we have greatly strengthened border security … In other words, the United States is stronger, safer, and a richer country than it was when I assumed office less than two years ago. We are standing up for America and for the American people. And we are also standing up for the world.’ Trump ging nog een tijdje door, terwijl de zaal zich stil hield. Pas helemaal aan het einde van zijn speech volgde een beleefd applaus. Meer niet.¹⁵

In zijn eigen ogen was Trump de beste president ooit, maar werd hij systematisch miskend, gesaboteerd of verkeerd geadviseerd door incompetente medewerkers. Objectief gezien was echter het merendeel van zijn problemen simpelweg de gevolgen van zijn eigen dictatorneigingen, incompetentie, verkeerde beslissingen of inschattingsfouten.

10 november 2018, Parijs. Over het bezoek van de president aan Frankrijk in november 2018, ter gelegenheid van de 100^ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog, schreef Michael Wolff: ‘In an administration characterized principally by Trump’s up-and-down mood swings, his forty-three hours in Paris were, in the estimation of friends charting his emotional course, among the most distraught and angry of his presidency.’¹⁶

Trump was al chagrijnig uit het vliegtuig gestapt. Emmanuel Macron had eerder die week op de Franse radio gesuggereerd dat Europa een echt leger van zichzelf nodig had, om minder afhankelijk te zijn van de Verenigde Staten. Op 9 november twitterde Trump dat hij dat ‘very insulting’ had gevonden.

Maar belangrijker waren de ontwikkelingen aan het thuisfront. Daardoor was Trump er in Parijs eigenlijk niet helemaal bij met zijn hoofd. De gedachten van de president gingen uit naar Florida. Uit een tweet bleek dat hij de hertelling aan het volgen was van de gouverneurs- en senaatsverkiezingen in Florida, na de mid-terms waarbij de Republikeinen hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden kwijt waren geraakt. De verkiezingen waren gehouden op 6 november 2018 en de geringe marge had een hertelling in Florida noodzakelijk gemaakt. Volgens Trump waren de Democraten er op uit om de verkiezingen te stelen. Really?

De race was bijzonder spannend en de uitkomst van de hertelling zou mede zijn macht in de Senaat bepalen tijdens de volgende twee jaar. Mocht het ooit tot een impeachment komen, dan zou een meerderheid in de Senaat voorkomen dat hij daadwerkelijk zou worden afgezet. Er was hem bovendien veel aan gelegen dat het gouverneurschap van Florida in handen van een Republikein zou komen. Niet alleen woonde hij daar nu, het verleden had laten zien dat wie Florida wint ook het presidentschap wint. Die verkiezingen zouden al over twee jaar plaatsvinden.

Philip Rucker & Carol Leonnig beschreven in hun boek A Very Stable Genius¹⁷ dat Trump tijdens dat bewuste bezoek aan Frankrijk in november 2018 een bezoek zou brengen aan het Aisne-Marne American Cemetery in Belleau. De trip naar deze begraafplaats voor Amerikaanse oorlogsslachtoffers van WO I was aanvankelijk gepland om met de helikopter te maken, maar door de regen zou dat een autorit moeten worden van 85 kilometer. Kortom: gedoe. Bovendien hield regen altijd een risico in voor Trumps kapsel.

Het bezoek aan de begraafplaats werd afgelast, met als officiële reden dat Trumps aanwezigheid ‘has been cancelled due to scheduling and logistical difficulties caused by the weather.’ Dat was natuurlijk een slappe smoes, waar niemand in trapte. In zijn plaats was zijn stafchef, gepensioneerd generaal John Kelly, naar de begraafplaats gegaan op 10 november. De volgende dag zou Trump wel meedoen met een plechtigheid in Parijs.

De smoes was de president op forse kritiek komen te staan, waaronder die van het Britse parlementslid Nicolas Soames, een kleinzoon van Winston Churchill. Soames twitterde: ‘They died with their face to the foe and that pathetic inadequate @realDonaldTrump couldn’t even defy the weather to pay his respects to the Fallen.’ Ben Rhodes, een voormalig veiligheidsfunctionaris van president Obama, veegde de vloer aan met het officiële reden: ‘I helped plan all of President Obama’s trips for 8 years. There is always a rain option. Always.’¹⁸

Ondanks de regen hadden Macron en Merkel diezelfde dag wél een herdenkingsceremonie gehouden op een andere historische locatie. Zij bezochten de open plek in het bos bij Compiègne, waar op 8 november 1918 de wapenstilstand (l’Armistice) was getekend in de treinwagon van de Franse opperbevelhebbe, maarschalk Foche.¹⁹

Merkel en Macron benadrukten de onderlinge relatie in woord en gebaar en onderstreepten het belang van internationale samenwerking. Duitsland en Frankrijk hadden per slot van rekening in beide wereldoorlogen een zware tol betaald en vormden tegenwoordig de ruggegraat van de Europese Unie. Mede door Trumps ‘America First’-beleid, maar ook door de aanstaande Brexit, de agressie van Poetin en de opkomst van China waren Macron en Merkel meer dan ooit op elkaar aangewezen. Trump had onbedoeld hun band versterkt en zijn eigen positie verzwakt.

Op dezelfde dag had de Canadese premier Trudeau elders ook een ceremonie gehouden, ter nagedachtenis aan de omgekomen Canadese soldaten. Trumps afwezigheid bij zijn eigen plechtigheid zag er niet best uit. Achteraf wist hij dat als geen ander zelf ook. Het ergste was echter dat anderen het ook wisten.²⁰

Critici in Amerika waren genadeloos in hun oordeel. David Frum, voormalig speechwriter onder president George W. Bush twitterde: ‘It’s incredible that a president would travel to France for this significant anniversary – and then remain in his hotel room watching TV rather than pay in person his respects to the Americans who gave their lives in France for the victory gained 100 years ago tomorrow.’ ²¹

Kelly Magsamen, een hoge Pentagon-functionaris onder Obama, twitterde: ‘Real low energy, @realDonaldTrump to not bother to honor the sacrifice of American soldiers in WWI due to some rain. Somehow everyone else was able to do so. Obama never had this problem. He also visited troops in war zones.’²² De laatste opmerking refereerde aan het feit dat Trump in de eerste twee jaar geen enkel bezoek had gebracht aan zijn troepen in het buitenland. De vergelijking met Obama was extra pijnlijk.

De president had vervolgens woedend gereageerd op de reacties in de pers: ‘I could’ve fucking gone! I was willing to go! They’re killing me for it!’ Zijn woede reageerde hij zoals gebruikelijk af op zijn staf. Natuurlijk lag de schuld voor zijn blunder niet bij hemzelf. Nooit was zijn falen zijn eigen schuld. Chief of Staff John Kelly was dit keer de gebeten hond. Tegen een medewerker schreeuwde Trump: ‘Your general should’ve convinced me for it! It was John Kelly’s decision [that] I couldn’t go. I would’ve been happy to go. I don’t care about the rain. What a stupid decision!’ ²³

Het was inderdaad een ‘stupid decision’ geweest om de rit van 85 kilometer naar het Aisne-Marne American Cemetery in Belleau af te gelasten, maar het was wel degelijk zijn eigen ‘stupid decision’ geweest. Dode soldaten interesseerden hem namelijk niet, net zomin als slachtoffers van COVID-19, zou twee jaar later blijken. In 2020 werd ook bekend dat hij ‘fallen soldiers’ ‘losers’ en ‘suckers’ had genoemd. Dat zal ook hebben meegespeeld in zijn afweging om niet naar de begraafplaats te gaan. Waarom een zorgvuldig kapsel opofferen voor een stelletje ‘losers’?

Hoe ging het ondertussen met de zaken waar Trump wél interesse in had? Op 12 november gebruikte hij zijn Twitter-account om de verkiezingen in Florida naar zijn hand te zetten.

In Amerika leverden de hertellingen in de voor Trump essentiële staat Florida gelukkig goed nieuws voor hem op. De Republikein Ron DeSantis werd met 49,59% tot gouverneur gekozen, met een verschil van 32.463 stemmen, oftewel 0,4%. De Republikein Rick Scott veroverde, na de hertelling, een senaatzetel op de zittende Democratische senator, met een nog kleinere marge: 10.033 stemmen, oftewel 0,12%.  De hertelling en teksten als ‘trying to STEAL’ en ‘new ballots showed up out of nowhere’ zouden slechts een bescheiden voorproefje blijken zijn van de verkiezingen van 2020.

De wereld was getuige geweest van Trumps grootheidswaan bij de United Nations Assembly in New York en zijn narcisme bij de herdenking van het Einde van WO I in Parijs. In andere gevallen was de plaats van handeling meestal Washington. Trump had de sfeer in die stad onmiskenbaar veranderd. Sinds 20 januari 2017 zat er een voormalig vastgoedhandelaar in Het Witte Huis, die altijd wel te porren was voor het idee om een waardevol stuk land op te kopen.

Augustus 2019, Washington. Zelf vond president Trump het een goed idee (van senator Tom Cotton) om Groenland te kopen van Denemarken, en een eeuw geleden zou het wellicht ook nog gelukt zijn. Het zou destijds niet het eerste stuk Amerikaans grondgebied zijn geweest dat was aangekocht. Louisana en Alaska waren ook op die manier aan Amerikaans grondgebied geworden. Maar anno 2019 was het idee waanzin. Niet in het hoofd van Trump echter. Hij dacht misschien: als Poetin De Krim kan annexeren zonder er voor te betalen, kan ik toch wel Groenland annexeren als ik de Denen daar goed voor betaal?

De suggestie werd serieus voorgelegd aan de Deense ambassadeur, maar de Deense premier, Mette Frederiksen, had direct afwijzend gereageerd. Zij vond het belachelijk: ‘This is an aburd discussion. Greenland is not for sale. Greenland is not Danish. Greenland is Greenland.’²⁴ Maar Donald Trump had in zijn leven nooit goed om leren gaan met afwijzing, en zou daar tijdens zijn presidentschap niet ineens mee beginnen. Trump reageerde op Frederiksen zoals hij altijd op krachtige vrouwen reageerde. Hij noemde haar ‘nasty’, en cancelde op 20 augustus zijn geplande bezoek aan Denemarken. Trump zei: ‘I thought it was a very not nice way of saying something. Don’t say “What an absurd idea that is”… You don’t talk to the United States that way, at least under me. I thought it was not a nice statement, the way she blew me off.’ ²⁵

Donald Trump had op internationaal niveau meer succes met zijn vrienden in Israël. De Amerikaanse ambassade had hij al naar Jeruzalem laten verplaatsen. Nu was het zaak nog meer historie te schrijven als president. Met de bijbehorende iconische foto-ops vanzelfsprekend, zoals hij die kende van de televisiebeelden.

15 september 2020, Washington. Anderhalve maand voor de verkiezingen, was Het Witte Huis het decor voor het tekenen van verdragen tussen Israël en zowel de Verenigde Arabische Emiraten als Bahrein, die mede door bemiddeling van Trump en zijn schoonzoon Kushner tot stand waren gekomen.  Het was een historische aangelegenheid, want de Emiraten en Bahrein waren slechts de derde en vierde Arabische landen die hun betrekkingen met aartsvijand Israël normaliseerden, na Egypte (1979) en Jordanië (1994).

De resulterende foto zou in een normaal presidentschap een hoogtepunt zijn geweest, die zo in een illuster rijtje kon worden gezet. Jimmy Carter was degene geweest die Israël en Egypte bij elkaar had gebracht in 1979 en Bill Clinton had een akkoord bewerkstelligd tussen Israël en de Palestijnen in 1993.

President Trump sprak terecht: ‘We’re here this afternoon to change the course of history’.²⁶  Verkoper Trump voegde er aan toe: ‘We’ll have at least five or six countries coming along very quickly’. Dat was zijn gebruikelijke grootspraak en de 5 of 6 landen die in de rij stonden om ook zo’n verdrag te sluiten bleven onbenoemd. Maar dat deed niets af aan het diplomatieke succes. De zogeheten ‘Abraham Accords’, hoe belangrijk ook voor de regio, hadden in het bewogen tijdperk Trump, met elke drie dagen een nieuwe crisis, slechts twee dagen nieuwswaarde.

Met Noord-Korea was het Donald Trump niet gelukt een deal te sluiten, noch was het hem gelukt de decennialange wapenstilstand tussen Zuid- en Noord-Korea om te zetten in een definitief vredesverdrag. Maar de deals in het Midden-Oosten tussen Israël en twee Arabische staten waren voor Christian Tybring-Gjedde, een lid van het Noorse parlement en voorzitter van de Parlementaire Vergadering van de NAVO, om president Trump voor te dragen voor de Nobelprijs voor de Vrede.

Tegen Fox News zei Tybring-Gjedde: ‘For his merit, I think he has done more trying to create peace between nations than most Peace Prize nominees. The people who have received the Peace Prize in recent years have done much less than Donald Trump. For example, Barack Obama did nothing.’ Ondertussen beweerde hij dat hij ‘not a big Trump supporter’ was.

Tybring-Gjedde Trump had in 2018 ook al genomineerd voor dezelfde prijs, na diens ontmoeting met Kim Jong-un in Singapore. Tybring-Gjedde was niet alleen de extreem-rechtse, anti-immigratie-, islamofobe, pro-Israël-leider van de Noorse ‘Progress-partij’, maar ook een ontkenner van klimaatverandering en een groot fan van Poetin. De Noorse politicus was bovendien vóór erkenning door het Westen van de Russische bezetting van Oost-Oekraïne en de annexatie van De Krim. Kortom: een echte soulmate van Trump en diens rolmodel Poetin.

Het nieuws werd beschreven door verslaggever Chris Jewers van de Daily Mail, op 9 september 2020. Jewers vermeldde dat Trump er al volop over had getwitterd en dat er al heel veel fans positief op hadden gereageerd. Fans zoals bijvoorbeeld Marjorie Taylor Greene, die twitterde: ‘I can’t think of anyone else more deserving of the Nobel Peace Prize than @realDonaldTrump. Congratulations on your nomination Mr President!’²⁷

De steun voor Trumps Nobelprijs kwam helaas uit verdachte hoek. Voor wie haar niet kent: Marjorie Taylor Greene was de QAnon-supporter die kandidaat was voor een Republikeinse zetel in het Huis van Afgevaardigden, en onder meer bekend stond om de overtuiging dat de 9/11 aanval op het Pentagon nooit heeft plaatsgevonden. Met de verkiezingen van 3 november zou zijn in het Congres terechtkomen.

De Trump-campagne zette het goede nieuws over de Nobelprijs snel op Twitter.²⁸

Donald Trump zou Trump niet zijn als hij de prijsuitreikers niet een handje zou hebben geholpen. De Japanse premier Shinzo Abe had Trump in 2018 ook genomineerd voor de Nobelprijs, nadat Abe daartoe een verzoek had ontvangen. Dat verzoek was afkomstig geweest van… de Amerikaanse regering.

De kans dat Trump de prijs ooit zal krijgen is overigens gering. Volgens de officiële Nobel-website waren er al in september 2020 318 kandidaten voor de Vredesprijs. Slechts vier Amerikaanse presidenten hebben deze prijs mogen ontvangen: Theodore Roosevelt (1906), Woodrow Wilson (1919), Jimmy Carter (2002) en Barack Obama (2009). In dat rijtje hoorde Donald J. Trump ook thuis. Vond hij zelf.

Geir Lundestad, de oud-directeur van het Noorse Nobelinstituut zei in september 2015 zelf dat die prijs bedoeld was als steun in de rug voor de ambitieuze plannen van Obama, maar dat de president die belofte niet geheel had waargemaakt. Lundestad: ‘Achteraf kun je zeggen dat het maar gedeeltelijk is gelukt om Obama een handje te helpen. We dachten dat het Obama zou versterken, maar dat effect heeft het niet gehad.’²⁹ Volgens Trumps voormalige fixer Michael Cohen was de Nobelprijs daadwerkelijk een begerenswaardig doel voor Trump, juist omdat hij vond dat Obama hem onterecht had gekregen in december 2009.

Je zou overigens met recht kunnen betogen dat Trump meer aanspraak kon maken op een nominatie voor de Nobelprijs voor de Vrede dan Obama, die die prijs ontving aan het begin van diens presidentschap. Dat vond hij zelf ook, na slechts 263 dagen als president: ‘To be honest, I do not feel that I deserve to be in the company of so many of the transformative figures who have been honored by this prize, men and women who’ve inspired me and inspired the entire world through their courageous pursuit of peace.’³⁰

Zo’n tekst zou Donald Trump nou nooit hebben uitgesproken. In de tijd dat Obama was blijven hangen in de hoogmoed-fase was Trump doorgegroeid naar grootheidswaan, en uiteindelijk naar grootheidswaanzin. President Trump werd dit keer wederom teleurgesteld. Op 10 december werd de Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt aan het Wereldvoedselprogramma, voor ‘its efforts to combat hunger.’^{31 en 32}

Dat Trump de Nobelprijs niet had gewonnen, was niet goed gevallen in Het Witte Huis, waar toch al een chagrijnige president rondliep, vanwege de verloren verkiezingen. Dus wat deed Trump? Suggereren dat hij de prijs wél had gewonnen. Op een campagnevideo van Trump die op 29 december 2020 verscheen, met een overzicht van al zijn prestaties als president, had hij de niet-gewonnen medaille zelf bij een foto van hemzelf met de Israëli’s en hun nieuwe vrienden van Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten de medaille ingemonteerd.³³

Het deed de experts denken aan een foto van president Teddy Roosevelt, die in 1905 een moeizame vrede tussen Rusland en Japan had weten te bewerkstelligen, The Treaty of Portsmouth. Hij had daar de Nobelprijs voor de Vrede voor gekregen, als eerste Amerikaan ooit.

Helaas toonde Trumps campagnevideo de verkeerde medaille, namelijk de prijs die gegeven wordt aan winnaars van de Nobelprijs voor natuurkunde, scheikunde, fysiologie, geneeskunde en literatuur, zoals bepaald door een Zweedse commissie. De medaille voor de Nobelprijs voor de Vrede, die verleend wordt door een Noors comité, heeft een andere vormgeving aan de voor- en achterkant. Als Trump de prijs had gewonnen zou hij wel een foto van de échte medaille hebben gepubliceerd. Dit was ‘fake news’. De foto links toont échte grootheidswaan. De foto rechts toont de échte Nobelprijs voor de Vrede.³⁴