2.10 De Zichzelf Promotende Narcist

Donald Trump riep woedend door de telefoon dat hij een cover eiste. Aan de andere kant van de lijn zat Jerry Nachman van de New York Post, met naast hem zijn collega, Jill Brooke. Het was 1990 en het media-gevecht tussen Donald en Ivana Trump over hun huwelijksproblemen woedde in alle hevigheid. Ivana had de eerste PR-slag gewonnen door tijdens Trumps bezoek aan Tokyo de voorpagina van het Daily News te halen.

Het rivaliserende Daily News, met columniste Liz Smith, stond aan de kant van Ivana en de New York Post was Donalds favoriete medium. Ivana had Donald overvallen met de scoop van haar versie van de bedrogen echtgenote die haar man was kwijtgeraakt aan de jongere Marla Maples. Donald zon vervolgens op publicitaire wraak: ‘Those fucking bitches. I want a front-page story tomorrow! Maar hoofdredacteur Nachman sputterde tegen. Zijn telefoon stond op de speaker, zodat Brooke alles kon horen. Verslaggeefster Jill Brooke haalde in april 2018 haar meest memorabele herinnering op aan de zeer publieke vechtscheiding. Haar herinnering aan dat bewuste telefoongesprek.

Nachman: ‘Donald, you just don’t demand a front-page story. There has to be story.’

Trump: ‘For all the newspapers I’ve sold for you, you should give me one.’

Nachman: ‘That’s not how it works.’

Trump: ‘What gets a front-page story?’

Nachman: ‘It’s usually murder, money or sex.’

Trump: ‘Marla says with me it’s the best sex she’s ever had.’

Nachman: ‘That’s great! But you know I need corroboration.’

‘Marla!’ riep Trump naar de achtergrond. ‘Didn’t you say it’s the best sex you ever had with me?’

Brooke en Nachman hoorden op afstand een zachte stem zeggen: ‘Yes, Donald.’  Aldus ontstond de meest beroemde krantenkop ooit gewijd aan Trump: ‘BEST SEX I’VE  EVER HAD’. De editie was een grote hit voor de Post en voor Trump. Maar klopte de kop? Brooke zei daarover 28 jaar later: ‘Only years later did we learn that Trump sometimes impersonated voices to reporters. I still can’t be sure whether the voice in the room was really hers.’^{1 en 2}

Op 2 november 1990 belde Ivana Donald op: ‘I am going to file for the divorce’. Donald explodeerde: ‘If you file for divorce, you won’t get a nickel’. Diezelfde middag werd Ivana’s advocaat, Michael Kennedy, gebeld door Cindy Adams, de roddeljournaliste van de New York Post. Adams: ‘I just got word from Donald that he’s filing for divorce’.Kennedy: ‘Just say it’s mutual’.³ Donald Trump liet het natuurlijk niet gebeuren dat mensen zouden denken dat Ivana het initiatief had genomen tot hun scheiding. Het idee dat iemand hém in de steek zou laten en dat iedereen dat zou weten was ondraaglijk. Als zij gingen scheiden zou dat zíjn besluit zijn, niet dat van haar.

Tegen roddeljournalist Liz Smith van de Daily News zei hij: ‘It is better for Ivana and me to separate at this time. But I am leaving because I want to leave. Ivana is a wonderful woman and a very good woan and I like her. We might even get back together.’ Dezelfde avond vertelde hij, dit keer onder het mom van een ‘unidentified, anonymous Trump spokesman’ aan de New York Post: ‘While Mr. Trump thinks Ivana is a wonderful woman, unfortunately the marriage is no longer working out. A few hours before his trip to Tokyo, he told her he wanted to leave her.’⁴ Zo was het echter niet gegaan. Dit was de zoveelste poging van Donald om zijn eigen geschiedenis te herschrijven. Om zijn imago te beschermen.

Voor Donald Trump was het cultiveren van zijn imago dagelijkse kost in de jaren ’80 en ’90. Hij fabriceerde verhalen, vertelde bij negatieve ontwikkelingen bewust tegenstrijdige versies aan rivaliserende media, en sprak met diverse monden. Indertijd speelde Trump meerdere rollen als zijn eigen woordvoerder. Hij ‘was’ John Barron als het om zaken ging en hij ‘was’ John Miller als het om vrouwen ging. Trump verdraaide de geschiedenis graag in zijn voordeel (iets wat achteraf gebeurd was werd in zijn versie naar een eerder tijdstip verplaatst, als dat hem beter afschilderde) en hij maakte iemands rol in zijn leven achteraf aanzienlijk kleiner, om zichzelf belangrijker te maken.

Vervolgens gebruikte hij zijn nieuwste boek, of radio- of televisie-optreden, om zijn meest gunstige versie op te dienen, zoals hij wilde dat de waarheid was. Trump gebruikte bijvoorbeeld zijn eigen boek Trump: Surviving at the Top, dat later dat jaar verscheen, om het ‘Best Sex’-verhaal zijn eigen draai te geven: ‘DON JUAN the front pages screamed, and that was followed by the infamous BEST SEX I EVER HAD story, in which an unnamed friend of a friend was quoted at length about what she supposedly heard someone say about me.’⁵ Dit schreef hij op, terwijl hij als geen ander wist dat hij zelf de bron was geweest.

Trump las elke dag alle artikelen die er over hemzelf waren verschenen. In zijn boek zei hij hierover, enigszins eufemistisch:  ‘I usually read what’s written about me, if only for laughs. According to the Daily News I gloated over the latter headline; according to the National Enquirer I sobbed openly when I read it. Take your pick. Both accounts are as ridiculous as the story I was supposedly reacting to.’⁶

Dat laatste deel van de zin suggereerde dat de krantenkop BEST SEX I’VE EVER HAD onjuist, of zelfs ‘ridiculous’, was geweest. Dat klopte inderdaad. Marla Maples weigerde destijds al in een TV-interview  ‘haar’ citaat te bevestigen, maar biechte de waarheid pas volledig op in februari 2018: ‘I never said that, someone else said that.’ Die ‘someone else’ was gewoon Donald zelf geweest, blijkt ook uit Brooke’s verhaal.

Eind jaren ‘80 was De Winnaar in Trumps karakter volgens mij inmiddels afgedaald naar niveau 6, dat door Riso & Hudson in hun Enneagram Basisboek van een passende benaming was voorzien: De Zichzelf Promotende Narcist.⁷ Als er één ding is waar zo ongeveer alle psychologische experts (en niet-experts) het over eens zijn, is het dat Donald Trump een narcist is. Over zijn narcisme is al heel veel geschreven, en niet alleen in het boek The Dangerous Case of Donald Trump, dat verscheen in 2017, als waarschuwing na Trumps verkiezing.

Er is geen gebrek aan critici die de term ‘narcisme’ gebruikt als het om de 45^ste president van de Verenigde Staten gaat. Auteur Timothy Egan schreef op 11 mei 2020, tijdens het hoogtepunt van de coronacrisis, in een opiniestuk voor The New York Times: ‘And yet, here we are: a full-blown disaster, in lockdown with a narcissist for a president.’ Biograaf Michael D’Amato verwees naar drie eerder verschenen psychologieboeken over narcisme, waarin Donald Trump als voorbeeld werd aangehaald: When You Love a Man Who Loves Himself (2005), Help! I’m in Love With a Narcissist (2006) en The Narcissism Epidemic (2010).⁸

Een uitzondering in dit opzicht is het boek Narcisme, geschreven door psychoanalyticus Frans Schalkwijk in 2018⁹. Schalkwijk vond het als psychotherapeut ‘een beroepsfout om publiekelijk diagnostische uitspraken te doen over mensen die je zelf nooit hebt ontmoet … Etiketten opplakken is makkelijk, maar de realiteit is vrijwel altijd genuanceerder.’ Hij wees er in zijn boek op dat veel mensen het woord ‘narcist’ onterecht gebruiken als scheldwoord voor anderen die ze dom, ijdel, materialistisch of egocentrisch vinden. Hij liet zien ‘dat narcisme een ernstig psychisch lijden is – voor de persoon in kwestie, maar vaak ook voor anderen.’ Bovendien wees hij op een ander belangrijk punt: ‘Wie sterke narcistische trekken heeft, weet dat zelf niet; die trekken zijn daarvoor te vertrouwd.’ Daarom, schreef Schalkwijk, ‘ziet hij of zij dus (meestal) geen reden om zichzelf te willen veranderen.’

Frans Schalkwijk voegde er aan toe: ‘narcisme is geen prettige toestand van superioriteit maar van ernstige kwetsbaarheid in de zelfwaardering, problemen met het omgaan met emoties en problemen in de omgang met anderen.’ De auteur sprak vanuit zijn ervaring als psychotherapeut en psychoanalyticus toen hij zei dat de behandeling vrijwel altijd langdurig en moeizaam is: ‘Soms zijn therapeuten en hun methoden werkelijk machteloos.’

Ik neem aan dat Donald Trump in de categorie valt van narcisten bij wie een therapeut en zijn methoden machteloos zouden zijn, zeker omdat hij zelf geen reden heeft gezien om in therapie te gaan. Ik ben er niet op uit om Trump te ‘genezen’, maar wel om hem te begrijpen. Bovendien ben ik zelf geen psychotherapeut, maar wel een ervaren executive coach, trainer en auteur van boeken met een psychologische invalshoek, waardoor ik mij vrij voel om Donald Trump hier nader te analyseren, met de verwachting dat de lezer zijn of haar eigen mening zal vormen.

Schalkwijk haalde onder anderen de Amerikaanse psychoanalytics Heinz Kohut aan, die 50 jaar geleden onderscheid maakte tussen ‘gezond narcisme’ en ‘ongezond narcisme’. ‘Gezond narcisme’ is ‘erop vertrouwen dat je de moeite waard bent, ook al is het misschien een beetje overtrokken’.¹⁰ Het gaat dan om ‘een positief zelfgevoel en een stevige identiteit die vanzelf onstaat als in de peuterfase de gewone narcistische behoeften voldoende bevredigd worden.’

‘Ongezond narcisme’ ontstaat volgens Kohut pas als die ontwikkeling niet goed verloopt. De narcistische behoeften van een kind gaan over drie belangrijke thema’s. Ten eerste de behoefte om samen met de ouders groot, sterk en machtig te zijn, ten tweede de behoefte om door de ouders te worden bewonderd, en ten derde de behoefte om de ouders te kunnen bewonderen.

Ofschoon ik Donald Trump nooit zelf heb ontmoet, is er voldoende informatie beschikbaar uit de eerste hand om zijn narcistische trekken enigszins te duiden. Tijdens de eerste 13 jaar van Trumps leven kwamen vooral de eerste twee behoeftes zwaar in de knel. Ik vermoed dat daar de kiem is gelegd voor zijn ongezonde narcisme, en dan met name wat Schalkwijk aanduidde als ‘het bewonderd-willen-worden-narcisme’.¹¹

Schalkwijk concludeerde, na het bestuderen van 100 jaar theorievorming over narcisme en met de kanttekening dat er nog veel onbekend is, dat ongezond narcisme in de vroege ontwikkelingsjaren ontstaat ‘als de narcistische behoeften van het kind veel en veel te weinig bevredigd worden en de latere volwassene voortdurend een gevoel van onvervuld verlangen heeft. De latere volwassene creëert in het dagelijks leven vervolgens voortdurend situaties en relaties waarin die idealisatie alsnog zou moeten plaatsvinden. Als de bevrediging uitblijft, raakt hij gefrustreerd en steekt woede de kop op.’¹²

Bij ‘ziekelijk narcisme’ ligt, volgens recente theorievorming, ‘een sterk gevoel van kwetsbaarheid aan de basis, op drie gebieden: een extreem wankel zelfgevoel, inadequaat omgaan met emoties en forse interpersoonlijke problemen.’ Natuurlijk, merkte Schalkwijk hierbij op, beschermt iemand zichzelf om niet steeds opnieuw die kwetsbaarheid te hoeven ervaren. Het afweren van de kwetsbaarheid, dus wat we te zien krijgen, kan op een aantal manieren, waarvan de bekendste vorm ‘grandioos narcisme’ is. Schalkwijk: ‘Daarbij is te denken aan overmatig fantaseren over grenzeloos succes, grenzeloze macht, genialiteit, schoonheid of de ideale liefde.’¹³

Volgens mij zijn de bovenstaande inzichten volledig van toepassing op Donald Trump. Zijn ‘grandioos narcisme’ is wat we regelmatig te horen krijgen in zijn uitspraken, te lezen krijgen in zijn tweets en te zien krijgen op televisie. Het is zijn manier om zijn innerlijke kwetsbaarheid af te weren, waar hij zich zelf niet van bewust is, omdat hij er geheel mee vertrouwd is.

Op 10 mei 2020 besteedde het TV-programma Op1 veel tijd aan de coronacrisis, maar het stond ook nog even stil bij het thema van die bewuste zondag: Moederdag. Een korte videoclip uit Amerika liet zien dat Fox News dat ook had gedaan. De presentatoren hadden president Trump live aan de telefoon.

Fox News: ‘And then this Sunday is Mother’s Day. What are your plans, what are you going to do for Melania? And do you have a message for all the Moms that are watching this morning?’

President Trump: ‘Well, we’ll be together. I’m going to Camp David for a meeting, a big meeting with the Joint Chiefs of Staff.  And Camp David is this very special place that nobody ever gets to see, but it’s a great work environment. And we’re going to have meetings on different things. And our military has never looked better, has never been better. We’ve never had the kind of equipment that we have now. And, you know, we had planes that were 50 years old and more…’¹⁴

Zo ziet ‘grandioos narcisme’ er volgens mij uit bij Donald Trump. Zijn vrienden van Fox stelden een vraag over Melania en over de moeders die keken. Trump gaf een antwoord dat ging over hemzelf, zijn agenda en over zijn buitengewone prestaties als president.

In Riso & Hudsons beschrijving van De Zichzelf Promotende Narcist herken ik veel van het gedrag en de uitspraken van Donald Trump eind jaren ’80 en in de jaren daarna. Het is tekenend voor een stadium in zijn karakter, dat zich sindsdien verder in negatieve zin heeft ontwikkeld en waarvan we anno 2020 de sporen terugzien in de media.

Riso & Hudson: In dit stadium gaan gemiddelde Drieën zichzelf bovenmatig aanprijzen en maken buitengewone claims over hun prestaties.

In het geval van Trumps BEST SEX I’VE EVER HAD-anecdote duurde het van 1990 tot 2018 voordat ondubbelzinnig duidelijk werd dat Trumps buitengewone claim over zijn seksuele prestaties tegenover de pers een verzinsel was. Van hemzelf.

Riso & Hudson: Door hun competitieve instelling ervaren ze anderen als een bedreiging en een obstakel voor hun eigen succes.

Het was altijd Donalds bedoeling geweest dat Ivana haar plaats kende in het huwelijk, namelijk de tweede plek. Nooit mocht zij een bedreiging worden of een obstakel voor het succes van Trump zelf. Soms was dat een probleem, namelijk als Ivana simpelweg ergens beter in was, zoals skiën, wat zij al vanaf haar jeugd op het hoogste niveau had beoefend. Deze foto van Ivana bijvoorbeeld werd door dochter Ivanka op Moederdag in 2018 op Instagram gepubliceerd, met de tekst: ‘Happy Mother’s Day to my amazing mother and the best skier I know!’.¹⁵

Die beste skier was in Ivanka’s ogen dus niet haar vader, en terecht. Donald had het pas geleerd nadat hij Ivana had leren kennen. Hij had een spoedcursus gevolgd om op hun eerste gezamenlijke vakantie in Aspen een goed figuur te kunnen slaan. Maar het verschil in skivaardigheid was natuurlijk onoverbrugbaar. Dat was onverteerbaar voor Donald. Ivana herinnerde zich een keer dat Donald kwaad was geworden toen zij hem op skies passeerde in Aspen, Colorado: ‘He could not take it, that I could do something better than he did.’¹⁶

Riso & Hudson: Onder het mom eerlijk te zijn tegenover anderen, trappen ze iedereen omlaag om zelf maar boven te blijven, althans in hun eigen visie. Het handjevol overgebleven vrienden krijgt het fiks te verduren: ze worden genegeerd en zonder verontschuldiging in de steek gelaten bij afspraken en krijgen op uiteenlopende manieren het gevoel opgedrongen dat ze tekortschieten en minderwaardig zijn.

Uiterlijk speelde ook een rol in zijn kwakkelende huwelijk. Achter gesloten deuren kleineerde Trump Ivana met opmerkingen, vooral na het tekenen van hun laatste prenuptial agreement: ‘You’re too skinny…, your tits are too small…, You’re doing a shitty job…, Without me, you’re nothing.’¹⁷ Plastische chirurgie had Ivana’s aantrekkingskracht onvoldoende geholpen, want ook daarna bleef hij vervelende opmerkingen maken.

Riso & Hudson: Als hun narcisme niet constant bekrachtigd wordt, worden gemiddelde Drieën vijandig en verliezen snel alle gevoel voor zelfspot dat ze mogelijk voorheen hebben bezeten. Ze worden laatdunkend en sarcastisch tegenover iedereen.

Dit gedrag vertoonde Trump als president ook vaak. Geregeld ging aan het gedwongen of vrijwillige vertrek van een kabinetslid een lange periode van kleinerende opmerkingen en negatieve beoordelingen vooraf. Voordat hij zijn minister van Justitie, Jeff Sessions, ontsloeg had deze al maandenlang denigrerende opmerkingen en tweets moeten verduren.

Riso & Hudson: Stopten ze voorheen veel energie in het cultiveren van relaties, daarmee is het nu gedaan: nadat ze anderen eenmaal gecharmeerd en verleid hebben, houden Drieën hen voor iets vanzelfsprekends.

Trump bedroog Ivana al jaren met niet alleen Marla Maples, maar ook met andere vrouwen, maar Ivana wilde er niet aan tot ze er niet meer omheen kon. Dat moment was aangebroken toen Donald in een interview met Playboy Magazine de vraag kreeg of hij monogaam was en daar geen antwoord op wilde geven. En toen hij naar een sportwedstrijd zou gaan met alleen mannen, maar zij hem op televisie op de eerste rij zag zitten met een vrouw met wie hij volgens geruchten een affaire had, wist zij genoeg.

De bom barstte toen Trumps ‘geheime’ relatie met Marla Maples in de pers kwam. Een door hem zelf veroorzaakt dieptepunt was de onfortuinlijke ontmoeting tussen Ivana en Marla in Aspen in december 1989, waarin zij elkaar toebeten wat ze van elkaar vonden, met Trump als toeschouwer. Bovenstaande foto was een toevalstreffer van fotograaf Bill Davila: ‘I knew who Donald and Ivana were. I didn’t know Marla. They talked for a couple of minutes. Marla looked like she’d been put on the spot by Ivana.’¹⁸

Maandenlang hadden de kranten en roddelbladen vol gestaan met nieuws over ‘Trump versus Trump’.  Zelf schreef Donald in zijn tweede boek: ‘The truth, meanwhile, was that I was as responsible as ever. I hadn’t suddenly become obsessed with sex. I had simply separated from my wife because she and I had grown apart.’¹⁹ Zo wenste De Zichzelf Promotende Narcist zichzelf te zien en zo wenste hij zichzelf af te schilderen naar de buitenwereld. Als een verantwoordelijke, redelijke man.

Riso & Hudson: Of ze verliezen hun belangstelling voor anderen totaal: na een verovering laten ze mensen vallen zodra hun narcisme de opkikker heeft gehad waarnaar ze zo verlangen.

Na de verovering van Marla Maples verloor Trump geregeld zijn belangstelling in haar, met een knipperlichtrelatie tot gevolg. Nadat Marla zwanger van hem was geworden trouwde Trump haar alsnog, maar in de kerk wist hij al dat het huwelijk geen toekomst had, zou hij later zeggen tegen biograaf Timothy O’Brien: ‘I was bored when she was walking down the aisle. I kept thinking: What the hell am I doing here? I was so deep into my business stuff I couldn’t think of anything else.’²⁰

De neerwaartse ontwikkeling van Trumps karakter paste naadloos bij de ontwikkeling van de Amerikaanse maatschappij in de jaren ’80, met Reagan als president, en de jaren ’90, met Clinton als president. Het was het duo Riso & Hudson ook opgevallen.²¹

Riso & Hudson: De Verenigde Staten zijn in ijltempo een disfunctionele ‘Drie-cultuur’ aan het worden; gedreven, narcistisch, imagogeoriënteerd, de vorm boven de inhoud benadrukkend, symbolen boven de werkelijkheid. In de politiek gaat het hoe langer hoe minder om principes en het aanwenden van macht voor het algemene goed dan om het vertoon van ‘persoonlijkheid’. Voor de communicatiemedia, en met name de televisie, gaat het er in de eerste plaats om aandacht te trekken, zodat het publiek iets verkocht kan worden.

Welke rol Trump ook speelde in de jaren ’80 en ’90, hij was altijd de onnavolgbare marketeer van zichzelf, in een maatschappij die dat volop toejuichte. Zijn nooit aflatende vermogen om zichzelf en zijn produkten te promoten was legendarisch. Trumps narcisme was dan ook geen nadeel in Amerika, gedurende de laatste decennia van de 20^ste eeuw. Integendeel, het was een essentiële succesfactor.

Riso & Hudson schreven in 1996: Het enige richtsnoer is nog de mate waarin iemand of iets de aandacht opeist: wat opgemerkt wordt en waar vraag naar is, bezit waarde. Er gaat geen dag voorbij of er verschijnt een nieuw boek waarin ons wordt uitgelegd hoe we ons moeten kleden of eten of netwerken om succes te hebben. Ons wordt een narcistische fantasie verkocht.

Op dat moment had Trump al twee boeken op zijn naam staan (geschreven door zijn ghostwriters). Met zijn eerste bestseller, Trump: The Art of the Deal (1987, ghostwriter Tony Schwartz), had hij zijn imago gevestigd als succesvol dealmaker.

Riso & Hudson: Ze prijzen zichzelf onophoudelijk de hemel in, snoeven over hun prestaties, laten belangrijk klinkende namen vallen, kloppen wat ze doen op of houden anderen voor wat voor megasucces ze op het punt staan te boeken.

De neiging van Donald Trump zichzelf voortdurend op de borst te kloppen bestond al in de jaren ’80. De boeken van Trump wemelen van foto’s van hemzelf met andere beroemdheden. Dit was voor hem een veelgebruikte methode om zijn eigen belangrijkheid te versterken en beroemdheid te vergroten. Nog altijd laat hij graag weten met welke belangrijke of beroemde persoon hij die dag heeft gesproken. Alsof de beroemdheid van anderen afstraalt op hem en hem meer waard maakt.

Riso & Hudson: Hun narcistische zelfinflatie is tekenend voor een proces waarin ze hoe langer hoe meer van hun werkelijke zelf, inclusief hun echte behoeften en beperkingen, dissociëren en gaan geloven in een glorieus zelf dat niet bestaat. Ze geven aan alles een draai waardoor ze zelf in een fantastisch licht komen te staan en stellen wat ze ook doen voor als beter dan wat een ander ook doet – en als beter dan het in werkelijkheid is.

Bovenstaande tekst is in zijn geheel van toepassing op Trump. De narcistische zelfinflatie is bij hem in de loop van zijn leven alleen maar toegenomen.

Riso & Hudson: Altijd zullen Drieën ernaar streven de kwaliteiten te belichamen die in hun gegeven milieu in aanzien staan.

Elk volgende boek moest Trumps imago verder versterken, zoals Trump: Surviving at the Top (1990, ghostwriter Charles Leerhsen) en de paperback-versie daarvan, Trump: The Art of Survival (1991). De impliciete boodschap: ik sta op de cover, dus ik besta; doe als ik, dan besta jij ook.

Trump wist precies van wie hij nog het nodige kon leren op zijn missie om ‘famous’ te worden: succesvolle, beroemde mannen, die de aandacht van het grote publiek naar zich toe wisten te trekken. Ik krijg aandacht, dus ik besta.

Na 1996, na zijn mid-life crisis, zou nog meer zelfpromotie volgen: Trump: The Art of the Comeback (1997), Trump: How to Get Rich (2004), Trump: Think Like a Billionaire: Everything You Need to Know About Success, Real Estate, and Life (2004), Think Big and Kick Ass in Business and Life (2007), Trump 101: The Way to Success (2007), Trump, Never Give Up: How I Turned My Biggest Challenges into Success (2008), Think Like A Champion: An Informal Education in Business and Life (2009) en Time to Get Tough (2011).

Het is het oeuvre van een Zichzelf Promotende Narcist. Al zijn boeken gaan over hemzelf, met bij voorkeur de meest gunstige foto’s van zijn gezicht: zijn rechterkant, zelfverzekerde glimlach, mond dicht, donker pak, rode stropdas met perfect gestrikte Windsorknoop. Die Windsorknoop had hij al geleerd op de New York Military Academy. Sindsdien ging Donald altijd tiptop gekleed, met perfect gepoetste schoenen. Uiterlijk gaat boven alles.

Riso & Hudson: Maar hoewel ze wanhopig zichzelf en anderen proberen te overtuigen van de eigen uitmuntendheid, beginnen anderen wellicht te vermoeden dat ze feitelijk te goed zijn om waar te zijn: veel van wat ze over zichzelf beweren houdt doodgewoon geen steek.

Trump introduceerde in zijn eerste boek het begrip ‘truthful hyperbole’: ‘A little hyperbole never hurts. I call it truthful hyperbole. It’s an innocent form of exaggeration and a very effective form of promotion’.²² Ghostwriter Tony Schwartz, de bedenker van zowel de titel van het boek als de bewuste term, zou er later over zeggen: ‘There was nothing I wrote that on its face was false. But there’s a lot open to interpretation.’²³ Die bewering zou je een ‘truthful understatement’ kunnen noemen. Ik kom hier nog uitgebreid op terug in deel III. The Art of Deception.

Riso & Hudson: Ze willen dat anderen hen bewonderen en benijden, denken dat ze in ieder opzicht absoluut uitmuntend zijn, dat ze alles hebben, dat ze niets minder dan volmaakt zijn. Maar het belangrijkste van alles is wel dat Drieën het almaar behoeftiger innerlijke zelf willen vergeten, dat ze maar schaamte en pijn blijft bezorgen. Ze verlangen ernaar identiek aan hun beeld te zijn.

Trumps narcistische trekken vielen op bij elke journalist die bij hem op zijn kantoor kwam. Zij kregen eerst een ‘rondleiding’ bij de wand die volgehangen was met covers waar hij op stond. Bovendien had hij een aparte ruimte waar hij alle tijdschriften waar hij op de voorpagina had gestaan in stapels klaar had liggen om ze mee te geven aan vrienden, relaties en journalisten.

‘If I get my name in the papers, if people pay attention, that’s what matters. To me, that means it’s a success.’ Dat was de toelichting die Donald Trump gaf toen hij een bod had uitgebracht op een winkelpand en uitgebreid tegenover de pers sprak over zijn (nooit uitgevoerde) plannen om een eigen winkelketen te beginnen.²⁴

Riso & Hudson: Het ultieme teken van succes voor gemiddelde Drieën is rijk en beroemd zijn, vooral beroemd. Faam oefent een sterke aantrekkingskracht op hen uit, omdat het betekent dat ze bekend zijn bij een groot aantal mensen.  Met roem wordt hun bestaan bevestigd: ze zijn geen nullen. Als iedereen weet wie ze zijn, zijn ze vast en zeker waardevolle mensen.

Trumps expliciete doel was beroemd worden. Dat had hij al op de middelbare school tegen zijn medeleerlingen gezegd.

Riso & Hudson: Hun enige gespreksonderwerp zijn zijzelf, en ze gedragen zich alsof anderen verrukt zijn, of zouden moeten zijn, over alles wat ze zeggen en doen.

Zo ook Donald Trump. Hij had en heeft het altijd over zichzelf. Journalisten (en vrouwen die hij het hof maakte) wees hij op de artikelen over hem in kranten en tijdschriften, hoe onbeduidend soms ook, en gaf hij kopietjes mee.

Riso & Hudson: Het hoeft geen betoog dat narcistische Drieën in zichzelf verdiept, arrogant en zeer in hun nopjes met zichzelf zijn. Ze gaan hun eigen persberichten geloven en overtuigen zichzelf ervan dat ze werkelijk superieure mensen zijn.

Elk interview leverde hopelijk weer een nieuwe cover op, een nieuwe trofee voor aan de wand. Die wand in zijn kantoor werd zijn persoonlijke Wall of Fame, een spiegel van zijn succes, het onweerlegbare bewijs dat hij wat waard was. Als hij een bezoeker had, ging hij het liefst met die persoon op de foto met die wand op de achtergrond.

Riso & Hudson: Superioriteit ten opzichte van anderen garandeert voorts dat ze door niemand worden afgewezen, en gebeurt dat om de een of andere reden toch, dan kan de afwijzing hen niets deren, omdat degene die hen afwijst in hun ogen toch minderwaardig is en sowieso niet telt.

Als president kreeg hij later veelvuldig te maken met afwijzingen, ook al beweerde hij het tegendeel. Lang niet iedereen wilde voor hem werken of in een van zijn werkgroepen zitten. Dergelijke personen konden rekenen op Trumps afwijzing, gepaard gaande met denigrerende opmerkingen in tweets of in de media. Tegen biograaf Michael D’Antonio zei hij een jaar voordat diens boek zou verschijnen: ‘It’ll probably be a bad book and I’ll regret doing it. But, okay, I could sue you if it’s bad, but I won’t bother because the book won’t sell.’²⁵ Trump had zich met deze redenering in 2014 alvast ingedekt tegen een kritisch boek, dat hij waarschijnlijk zou ervaren als persoonlijke afwijzing.

Riso & Hudson: Kortom, ze kijken alleen naar anderen om te zien of anderen naar hen kijken. Zich niet langer richtend op werkelijke doelen of waarachtige zelfverbetering, wordt de Drie verteerd door een wanhopige behoefte aan erkenning, al weet hij zelf niet waarom.

Dat het Trump in de kern ging om aandacht, waardering en erkenning was iedereen die regelmatig met Trump omging na enige tijd wel duidelijk. Volgens Ted Dobias, zijn sportcoach op NYMA, excelleerde de jonge Donald in honkbal: ‘He wanted to be number one. He wanted to be noticed. He wanted to be recognized.’ Als NYMA-scholier haalde Donald voor het eerst de krant, met een sportprestatie. Dobias: ‘And he liked compliments’. De volwassen Donald was er aan verslaafd geraakt.

Riso & Hudson: Ze worden schaamteloze snoevers, die pronken en koketteren met hun culturele ontwikkeling, hun opleiding, hun status, hun lijf, hun intelligentie, hun carrière, hun echtgenote, hun seksuele veroveringen, hun geestigheid – met waar ze ook maar bewondering door menen te oogsten.  Alles wat ze in dit stadium doen is voor de show, om te bewerkstelligen dat mensen hen opmerken en bewonderen. Al hun zelfvertoon is als het ware ondertiteld met ‘Kijk mij eens!’

Trumps eerste vrouw Ivana zei ‘He wants to be noticed’. Zijn tweede vrouw Marla zei vrijwel hetzelfde: ‘The little boy that still wants attention’.²⁶ Met die houding was Donald met recht een kind van zijn tijd. De jaren ‘80, waarin hij de naam TRUMP een ‘household name’ maakte, werden door de Amerikaanse schrijver Tom Wolfe ‘The Me Decade’ genoemd.²⁷

Riso & Hudson: Nadat ze nauwgezet geschaafd hebben aan een ‘nieuw, verbeterd’ zelf dat anderen kunnen bevestigen en aanvaarden, kunnen Drieën bang worden dat anderen door hen heen kijken en ontdekken dat ze allesbehalve het fantastische, ‘volmaakte’beeld zijn dat ze trachten te projecteren.

Biograaf Robert Slater, die na herhaaldelijk aandringen uiteindelijk alsnog de zegen had gekregen van zijn hoofdpersoon, gaf zijn boek over Donald Trump de passende titel No Such Thing as Over-Exposure. Toen het boek verscheen in 2005 was de Winnaar in Trumps persoonlijkheid De Zichzelf Promotende Narcist (niveau 6) op allerlei aspecten al weer voorbij.

Riso & Hudson: Op dit punt zou de ontdekking dat ze minder zijn dan hun geïdealiseerde beeld de totale vernedering betekenen, en dus verhogen ze de inzet en schakelen over in een hogere versnelling van zelfpromotie om anderen te imponeren.

Zijn karakter was inmiddels een niveau verder afgedaald in de negatieve spiraal die ik in hoofdstuk 1.3 heb beschreven. En daar zou het niet bij blijven, met alle gevolgen vandien. De volgende niveau’s, De Oneerlijke Opportunist (niveau 7) en De Kwaadwillige Bedrieger (niveau 8), worden uitgebreid beschreven in deel III. The Art of Deception.

Maar zo ver heen was Donald nog niet in de jaren ’80. Op dat moment was hij nog volop bezig met de bouw van een hotelcasino-imperium in Atlantic City.