5.5 Monumenten (deel 2)

De vastgoedmagnaat Donald Trump had zijn Monument eigenlijk al gebouwd in de vroege jaren ‘80: Trump Tower (zie hoofdstuk 2.1). Dat zijn toren een icoon was bleek wel uit het aantal toeristen dat het elk jaar lokte en uit het feit dat het geregeld in films werd gebruikt. Toen zijn gebouw het decor was voor de Batman-film The Dark Knight Rises verwelkomde hij acteur Christian Bale in zijn kantoor en belde hij Melania: ‘Melania, you’ll never believe who I have in my office. The Batman.’ Daarna bracht hij het moment geregeld op in conversaties, totdat bleek, tot zijn ontsteltenis, dat zijn naam op het gebouw in de film was vervangen door Wayne Enterprises. Toen een jaar later de film Wolf of Wall Street in zijn toren werd gefilmd, eiste hij dat er een shot in zou zitten met Trump Tower.¹

Trump, de projectontwikkelaar, had in New York graag ook nog het hoogste gebouw ter wereld willen bouwen, als pronkstuk van het megalomane Television City project. Helaas voor hem, maar gelukkig voor de lokale New Yorkers, was dat project nooit van de grond gekomen (zie hoofdstuk 2.7).

Een nieuwe kans om een monument te bouwen greep hij met beide handen aan toen hij in Atlantic City de Taj Mahal, het in aanbouw zijnde, grootste casinohotel ter wereld, kocht en afbouwde (zie hoofdstuk 2.14). Maar dat project werd een financieel debacle en het gebouw was eigenlijk alleen maar heel groot en allesbehalve mooi. Het kon niet in de schaduw staan van het eeuwenoude monument in India, waar het zijn naam aan had ontleend. Voor de status van monument kwam Trumps Taj Mahal dan ook niet in aanmerking.

Trump Tower bleef zodoende decennialang Donald Trumps enige echte vlaggenschip. Totdat zich tijdens zijn presidentscampagne in 2016 een nieuwe mogelijkheid aandiende.

Elke dictator is gebrand op een tastbaar monument als bewijs van zijn almacht, glorie en eeuwigheidswaarde. De beste kans voor Trump om in de herfst van zijn leven alsnog een monument voor de eeuwigheid te bouwen deed zich voor toen hij onverwachts tot president werd gekozen. Vanaf zijn inauguratie op 20 januari 2017 ging hij er voortvarend mee aan de slag. Al in oktober van hetzelfde jaar hadden potentiële aannemers er in de woestijn bij San Diego een aantal 9 meter hoge prototypes voor gebouwd, om president Trump, weer even terug in zijn vertrouwde rol als projectontwikkelaar, een keuze te kunnen bieden. Welke vond hij de mooiste en de beste?²

Zoals zo vaak in zijn eerdere leven was er nog geen budget beschikbaar voor zijn plannen, en hij had ook nog geen toestemmingen geregeld voor The Border Wall, maar de verkoper in hem had nu een ‘maquette’, waarmee hij de boer op kon gaan om de publiciteit op te zoeken. Bovenstaande foto stond in The Wall Street Journal van 26 oktober 2017.³  Trump hoopte hiermee de financiering te regelen, de bevolking enthousiast te maken, land op te kunnen kopen en in de verschillende grensstaten de benodigde toestemming te regelen.

Vier van de prototypes waren van beton en voor de andere vier waren andere materialen gebruikt, zoals staal. Trump was er blij mee.

De prototypes hadden per stuk gemiddeld $450.000 gekost. Een schijntje, gezien het grote belang voor de natie. Ron Vitiello, ‘acting deputy commissioner for Customs and Border Protection’, zei in oktober: ‘These prototypes are vitally important for the future of border security here in San Diego as well as the southwest border. We’re going to look at all of these features, look at what works and what doesn’t work.’

Het bouwvoorschrift stipuleerde dat het prototype van The Wall in staat moest zijn ‘to withstand efforts to breach it for at least an hour with a “sledgehammer, car jack, pick ax, chisel, battery-operated impact tools, battery-operated cutting tools, oxy/acetylene torch or other similar hand-held tools.”’ Dat was niet het enige, merkte The Wall Street Journal op: ‘The wall is also supposed to look attractive to anyone seeing it from the U.S. side.’⁴

Dat laatste, eenzijdig geformuleerde criterium zal waarschijnlijk de reden zijn geweest dat Mexico weigerde om voor de kosten op te draaien van de schutting met de buren, vermoed ik.

Roy Villareal, ‘acting chief patrol agent for the Border Patrol’s San Diego sector’, was optimistisch: ‘The prototypes likely will remain in place as long as they are structurally sound and may be permanently incorporated into the border barrier infrastructure already there’.

David Alvarez, een lid van de gemeenteraad van San Diego, had een andere mening. Hij vertegenwoordigde de tegenstanders van de plannen en zag de prototypes als ‘a meaningless show of a campaign slogan. It’s not even worth people’s time’.⁵ Dat laatste commentaar leek verdacht veel op de reacties van New Yorkse buurtbewoners over Trumps vastgoedprojecten.

De president reisde een half jaar later, op 13 maart 2018, hoogstpersoonlijk af naar San Diego om de prototypes te bewonderen en zijn mening te geven. De verkoper in hem was helemaal in zijn element. De kop was er af. Nu de financiering nog even regelen.⁶

Tijdens de presidentscampagne van Donald Trump was al vrij snel gebleken welk bouwwerk zijn nieuwste Monument zou moeten worden: een ‘Wall’ langs de gehele grens met Mexico. The Border Wall zou bovendien betaald worden door Mexico, beweerde de beloftevolle zakenman. Hoe hij dat als president precies ging bewerkstelligen had hij nog niet helemaal uitgewerkt, maar geen van zijn fans twijfelde aan zijn onderhandelingscapaciteiten. Zij kenden hem als succesvolle miljardair van The Apprentice. Als iemand zo’n gratis muur voor elkaar zou kunnen krijgen was hij het wel.

The Border Wall was overigens niet Trumps eigen idee geweest. Het concept, gekoppeld aan het immigratiethema had al een langere ontstaansgeschiedenis. Pat Buchanan, een Republikeinse presidentskandidaat in 1992, 1996 en 2000, had al in zijn eerste campagne gemerkt hoe krachtig het immigratiethema aansloeg bij de gemiddelde Republikeinse kiezer. Hij begreep niet dat het niet al eerder was omarmd door zijn partij. Tegen de auteurs van The Method to the Madness, Alan Salkin & Aaron Short, zei hij: ‘By hitting the immigration issue, I was rolling up almost 30 percent of the vote in San Diego, Los Angeles, and Orange Counties. It was a blazing issue. Pete Wilson used it two years later to turn a 20-point deficit into a 10-point victory [in the California governor’s race]. I never understood why the Republicans didn’t seize the issue. It was a vote-getter.’⁷

Het idee voor een fysieke grensafscheiding aan de grens met Mexico was in de jaren ’90 al bepleit door Pat Buchanan en in 2006 door Iowa-volksvertegenwoordiger Steve King, een anti-immigratie Republikein. King was de gastheer voor een bijeenkomst in Des Moines in januari 2015 waar Trump zich al krachtig had uitgesproken over grensbewaking, maar geen woord had gerept over een ‘wall’.⁸ Dat was nog geen onderdeel van zijn boodschap.

Buchanan: ‘We called it the “Buchanan Fence.” When I was in the hospital [during the 1992 campaign], my sister got it written into the 1992 platform. It calls for structures on the border. If you’re going to secure the border, how are you going to secure it? You’re either going to put a fence on the border or you’re going to put a wall on the border. It doesn’t take a genius.’

Over Trump voegde Buchanan er aan toe: ‘His wall and the fact that the Mexicans are going to pay for it, that’s probably his innovation. But the Buchanan Fence was mine.’⁹ Bij het woord ‘fact’ in de eerste zin had hij volgens mij aanhalingstekens moeten gebruiken. Dat Mexico de muur zou betalen was geen ‘fact’, maar een ‘falsehood’, vintage Trump.

Er was in 2016, ruim voor Trumps aantreden, al een hek aangelegd langs 650 mijl van de 2000 mijl lange grens. Een groot deel van de rest van de grens werd gevormd door de Rio Grande rivier.

Er was overigens weinig bewijs dat een dergelijke grensafscheiding voldoende effect had op de ongewenste immigratie uit Mexico en Midden-Amerika. Het overgrote deel van de illegale immigranten in de Verenigde Staten was op een andere wijze het land binnengekomen, of had zich vrijwillig bij de grenspolitie gemeld in de hoop asiel te kunnen aanvragen. Maar dergelijke hinderlijke feiten deden er weinig toe in Trumps verhaal.

Als thema was The Border Wall in zijn campagnerepertoire min of meer bij toeval ontstaan. Maar toen het idee eenmaal was aangeslagen was The Wall niet meer weg te denken. Voor de meest fanatieke Trump-supporter werd The Wall zelfs hét symbool van zijn presidentschap. The Wall moest en zou worden gerealiseerd. Hoe dan ook.

Sam Nunberg, David Bossie, Roger Stone en Steve Bannon waren Trumps campagne-adviseurs van het eerste uur. Stone was al veel langer fan van Trump. Bannon was al veel langer een pleitbezorger van het prioriteit geven aan immigratie en internationale handel. Nunberg en Bossie waren ervaren campagnevoerders. Zij zagen hoe Trump zijn verhaal ontwikkelde, bijschaafde en van nieuwe elementen voorzag, zoals een cabaretier een one-manshow boetseert in de try-out-fase. Welke grap slaat aan  en welke moet er uit? Welke verhaallijn werkt goed en welke niet? Bossie herinnerde zich: ‘He was cultivating his message. He learned from people, from giving those speeches. He would test out language. That was really the beginning.’¹⁰

Salkin & Short schreven in hun boek The Method to the Madness dat Trump op 6 maart 2014 voor het eerst de woorden ‘border fence’ in een speech had verwerkt, tijdens een CPAC-meeting in Maryland. Het weinig enthousiaste publiek had op slechts één moment hard geapplaudiseerd, namelijk toen Trump zei: ‘If you don’t have a border, what are we? Just a nothing?’ Daar zat duidelijk meer muziek in.

Sam Nunberg: ‘The wall was my idea. The wall was about immigration, but it involved Trump and his political, marketing, and business brand. It was our idea. Roger and I had spoken about it. I called up Bannon about it and ran it off him.’ Bannon bevestigde Nunbergs lezing: ‘It was Sam who actually came up with the concept.’ Stone gaf meer credits aan Trump zelf: ‘Sam deserves a lot of credit for helping Trump frame some of the things he wanted to say in memorable ways, but it’s all pure Trump … He formulates his own platform, and he road tests it. He knows where the applause lines are.’¹¹

Nunberg: ‘I was on the phone with Roger. It was sometime in July of 2014. Roger knew Trump was going to be very strong on border security, but we wanted to make sure that, frankly, he gave speeches where he didn’t just talk about himself.’¹²

Dat lijkt mij een legitiem argument voor een adviseur om een list te verzinnen, zodat je baas ook af en toe wat inhoudelijke informatie in zijn speeches stopt en on topic blijft. Op zo’n moment mag je niet van een campagne-adviseur verwachten dat hij dan al voorziet dat het hele idee enorm uit de hand zou lopen.

Nunberg: ‘So this policy platform, in terms of saying he will build a wall and get Mexico to pay for it, was something we thought he would like and use frequently. So I sent it to Roger and then Roger called Trump and Trump loved it.’¹³

Op 5 augustus 2014 twitterde Trump voor het eerst: ‘SECURE THE BORDER! BUILD A WALL!’ Pas in het voorjaar van 2015 zou hij de term ‘wall’ ook regelmatig in zijn speeches opnemen. Toen hij in januari 2015 een speech hield tijdens de Iowa Freedom Summit gebruikte Donald Trump nog termen als ‘fence’, met de toevoeging ‘Who can build better than Trump?’ (ironisch genoeg zou Joe Biden in 2020 de slogan Build Back Better gebruiken in zijn campagne, maar dat terzijde).

Nunberg herinnerde zich dat Trump zich aanvankelijk nog een beetje ambivalent gedroeg: ‘Donald had consistently said, “I don’t want to be told what to say. I don’t want to be handled.”’

Roger Stone wist gelukkig precies hoe hij zijn baas moest benaderen. Nunberg: ‘Roger says to Trump, “I’m helping you sell yourself as a product in a different market. You’re gold. You know the classic is gold. You’re gold. Let’s figure out a way to make this gold valuable and political.”’

Nunberg: ‘Trump thought maybe the wall proposal could hurt his business, which is something he never talked about. I don’t know why he said “fence.”’ ¹⁴ Achteraf bleek de bijeenkomst in Iowa ook nog om een andere reden gedenkwaardig, want tijdens die gelegenheid stelde David Bossie Don McGahn, een campagne-advocaat, voor aan Trump. McGahn werd ingehuurd en zou in de eerste fase van Trumps presidentschap een sleutelrol vervullen in Het Witte Huis.¹⁵

In het begin had Trump wel de hoofdlijnen van zijn show te pakken, maar aan de details moest hij nog behoorlijk schaven. Over terroristen die de grens overstaken zei Trump bijvoorbeeld nog geen ‘are’, maar ‘can’. Hij sprak nog over ‘criminals’ en nog niet over ‘rapists’. Hij was zijn teksten nog aan het aanscherpen, waarbij de waarheid spreken niet het einddoel was.

‘Facts’ werden omgezet in ‘falsehoods’, geheel volgens het schema dat ik in hoofdstuk 3.6 heb besproken, met als doel meer effect te sorteren bij zijn doelgroep. Volgens Salkin & Short was de vraag: ‘What would motivate the crowd?’.¹⁶ De eerste geregistreerde keer dat Trump publiekelijk het woord ‘wall’ in zijn mond nam was in een interview met Fox News op 10 april 2015, waarin hij aankondigde dat hij in juni zou vertellen of hij wel of niet zou meedoen in de race voor het presidentschap.

Trump zei op 10 april: ‘People don’t realize Mexico is not our friend. We have to build the wall. We have to stop people from coming in, and you have to stop it now. Nobody can build a wall like Trump can build a wall – believe me. That’s one thing everybody agrees on.’¹⁷ Jammer van de toevoeging ‘believe me’, anders zou ik misschien nog hebben geloofd dat hij de waarheid sprak. Op 27 april zei Trump: ‘I will build the best wall, the biggest, the strongest, not penetrable, they won’t be crawling over it, like giving it a little jump and they’re over the wall, it costs us trillions. And I’ll have Mexico pay for the wall.’¹⁸

Tegen de tijd dat Donald Trump zijn goudkleurige roltrap afdaalde om zijn spraakmakende announcement speech te geven had hij elk woord en elke zin in talloze try-outs uitgeprobeerd. Hij was helemaal klaar voor de campagne, waarin hij verslaafd zou raken aan rally’s met duizenden fans, die niets liever deden dan in koor roepen: ‘BUILD THAT WALL! BUILD THAT WALL!’.

The Border Wall was niet zomaar een verkiezingsbelofte. Het was de essentie van Trumps presidentschapscampagne. ‘BUILD THAT WALL’ was een bezweringsformule voor het buiten de deur houden van alle externe gevaren die Amerika dreigden binnen te komen, ten koste van de bestaande bevolking. Trump beloofde er hoogstpersoonlijk voor te zorgen dat ‘zijn’ mensen veilig zouden zijn voor elke ongewenste buitenlander die Amerika wilde binnendringen.

Salkin & Short concludeerden: ‘As president in January 2019, he said, “We have terrorists coming through the southern border.” So he ended up with the image of an indominable wall and the shock value of invading rapists and terrorists – a potent combination that could play to a certain audience’s fear of the Other and of change, like the birther attacks on Obama.’ De leugen dat Obama niet in de Verenigde Staten was geboren was het begin van Trumps politieke loopbaan, de leugen dat de zuidgrens een vergiet was voor verkrachters en terroristen moest Trumps presidentschap zijn hoogtepunt bezorgen.

Salkin & Short:‘“The wall” was a carefully crafted catchphrase that chrystallized the emotion of something Trump had been talking about for years.’¹⁹

En dan te bedenken dat Donald Trump het hele idee van een Border Wall te danken had aan zijn campagne-adviseur Sam Nunberg.

Sam Nunberg was ondertussen al enige tijd uit Trumps gratie gevallen, nadat Trump tijdens de CPAC-conferentie van februari 2015 met zijn speech slechts als achtste was geëindigd van alle sprekers, terwijl Nunberg hem had bezworen dat hij zou winnen. Senator Rand Paul was door het aanwezige publiek als beste beoordeeld. Trump was woest. In een telefoontje met Bannon ging hij tekeer: ‘How the fuck did I write a $25,000 check to sponsor this fucking thing and I lose? Nunberg’s a loser.’

Bannon probeerde Trump in het gesprek enigzins te kalmeren: ‘Your speech was great. Don’t worry about it.’ Maar Trump was niet te spreken over Nunberg: ‘He told me I was a lock in to win it. That fucking loser. This is fucked up. Fuck this.’²⁰

Nunberg lag er uit. Dat was wel vaker gebeurd, waarna hij weer door Trump in genade was aangenomen. Maar dit keer leek het definitief te zijn. Nunberg vertelde Salkin & Short: ‘The fact of the matter is I was essential to Trump. And at the end of it, he treated me like shit the minute Corey came [Lewandowsky, de eerste officiële campagnemanager van Donald Trump]. Inexcusable to me. He never respected me.’²¹

Donald Trump wist als geen ander hoe belangrijk het was om tussentijds je klanten op de hoogte te houden van de vorderingen van het project. Zelf had hij al in maart 2018 een bezoek gebracht aan de 8 prototypes in de woestijn bij San Diego. Een half jaar later, op 26 oktober, had hij zijn Homeland Security Secretary, Kirstjen Nielsen, naar een ander deel van de grens, bij Calexico, Californië, gestuurd om het eerste stuk van ‘zijn’ Border Wall officieel in te wijden (‘openen’ lijkt mij niet het goede woord).

‘It’s a wall,’ zei Kirstjen Nielsen. Mooi gesproken.

Nielsen vervolgde: ‘Let me be clear: Walls work. That’s not my opinion, it’s not a tagline, it’s not a political statement – it’s a fact.’²²

Een ‘fact’ waar wel iets op af te dingen viel, zoals na de ontdekking van een 1,3 kilometer lange smokkeltunnel tussen de Mexicaanse stad Tijuana en de Amerikaanse stad San Diego, in januari 2020. Er waren al meer dan 100 (!) kortere tunnels ontdekt van wat een heel netwerk bleek te zijn. Tijuana ligt in een gebied dat bekend staat als het territorium van Sinaloa, het drugskartel van de Mexicaanse drugsbaron ‘El Chapo’ Guzmán, zo meldde De Volkskrant.²³ De pas in 2020 ontdekte tunnel was voorzien van electriciteit, drainage, luchttoevoer, een lift en rails voor karretjes om grote hoeveelheden drugs mee te vervoeren. Deze langste drugstunnel aller tijden bevond zich op 21 meter en ging gewoon onder Trumps grensmuur door, die juist bedoeld was om immigranten en drugs tegen te houden, in de ‘War on Drugs’. It’s a fact.

Maar op het moment dat Nielsen haar verhaal deed, was de geheime drugstunnel nog niet ontdekt.

Kirstjen Nielsen wist dat de president op televisie meekeek naar haar presentatie. Nielsen ‘said she was proud to acknowledge the completion of the first section of President Trump’s border wall. This is what the president has asked us to do.’²⁴ 

Natuurlijk kon de president het niet laten om zijn naam in hoofdletters op zijn nieuwe Monument te zetten. Maar ook daar was het nodige op af te dingen. De bewuste sectie van de muur die Nielsen aan het Amerikaanse publiek presenteerde was geen nieuwe aanvulling op de reeds bestaande honderden kilometers hekwerk. Het was een gerenoveerd stuk van de bestaande grensafscheiding. De oude ‘muur’ was gebouwd in 1990 en was op diverse plekken nodig aan vervanging toe. De renovatie van de nu opgeleverde sectie was notabene verricht in opdracht van de Obama-regering en derhalve in gang gezet voordat Trump president was geworden.

Deze eerste mijlpaal van ‘Trump’s border wall’ had een lengte van 2 mijl. Nog 1.998 mijl te gaan dus. Op een andere plek werd ondertussen hard gewerkt aan een andere sectie, die wel volledig nieuw was. Dat deel, waar twee jaar aan gewerkt zou worden, kreeg een lengte van 14 mijl.²⁵ Als dat stuk af was, zou er nog maar 1.984 mijl te gaan zijn.