5.13 Douglas MacArthur en George Patton

‘Your mission remains fixed, determined, inviolable. It is to win wars. Everything else in your professional career is but corollary to this vital dedication.’

Die woorden van generaal Douglas MacArthur werden door Donald Trump gelezen toen hij op bezoek was op de militaire academie West Point. In 1990 tekende de 44-jarige vastgoedmagnaat en casino-eigenaar de anecdote op in zijn tweede boek The Art of Survival.¹ In gesprek met een aantal militairen had hij voor een standbeeld van MacArthur gestaan.

De inscriptie eronder, ter plekke uitgesproken door de beroemde generaal in 1962, had Trump ter harte genomen: ‘win wars’. Dit hoofdstuk gaat niet alleen over de aantrekkingskracht van generaals als MacArthur en Patton op Donald Trump, maar ook over Trumps relatie met zijn eigen generaals, die hij had geselecteerd op hun uiterlijk en imago, maar waar hij al snel op was uitgekeken.

Nu Donald Trump president was moest hij regelmatig beslissen over zaken van leven en dood. 10  jaar eerder, tijdens het schrijven van Think Like a Champion, had hij zich al een beeld gevormd van de enorme verantwoordelijk die zijn historische rolmodellen moesten hebben gevoeld: ‘Imagine having many thousands or even millions of people affected by your actions and decisions, and you will have an inkling of the immense responsibility these people had.’ ² Nu was het zo ver. Nu voelde hij zelf die verantwoordelijkheid. Eén van die historische rolmodellen was Douglas MacArthur.

Generaal MacArthur, de man die Japan in de Tweede Wereldoorlog op de knieën had gekregen en tegen Noord-Korea had gestreden, was Trumps grote voorbeeld als het ging om militaire bevelhebbers. Zijn leven werd verfilmd in 1977 in de film MacArthur, The Rebel General, met in de hoofdrol acteur Gregory Peck. Donald Trump was toen 31 jaar oud.

In Trumps virtuele lijstje militaire rolmodellen werd generaal MacArthur op de voet gevolgd door generaal George Patton (1885-1945), onsterfelijk gemaakt in de film Patton uit 1970, met George C. Scott in de hoofdrol. Zowel MacArthur als Patton konden moeilijk omgaan met een hogere autoriteit. Met name het feit dat zij orders hadden te accepteren afkomstig van een president, een burger, vonden zij lastig. Als president was Trump nu zelf de baas van het type leiders waar hij vroeger tegenop keek.

Franklin Delano Roosevelt was in 1932 de Democratische kandidaat voor het presidentschap. Hij noemde generaal MacArthur ‘the most dangerous man in the country’. In 2020 bracht de nicht van Donald Trump een boek uit over haar oom, met de ondertitel ‘How My Family Created The World’s Most Dangerous Man’? Had Trump nog meer gemeen met de beroemde generaal dan alleen het label ‘most dangerous man’?

Douglas MacArthur, geboren in 1880, was de zoon van een oorlogsheld, generaal Arthur MacArthur, die een Medal of Honor had ontvangen voor het leiden van zijn Wisconsin-regiment in een veldslag tijdens de Civil War. Douglas was net als zijn vader een briljant militair, die tijdens zijn opleiding op West Point de hoogste cijfers had behaald sinds Robert E. Lee, een legendarische generaal uit de Civil War. Hij maakte een bliksemcarrière en werd op zijn 50^ste, als jongste in de Amerikaanse geschiedenis, ‘Army Chief of Staff’ in de regering van president Herbert Hoover.

MacArthur schreef historie door de Filippijnen te heroveren en Japan te verslaan – ‘I shall return’, had hij bij zijn gedwongen vertrek uit de door hem geliefde eilandengroep gezegd. Na de Tweede Oorlog regeerde hij Japan als Supreme Allied Commander van 1945 tot 1951. Hij legde het land grootscheepse hervormingen en een nieuwe grondwet op. Japan werd een van Amerika’s belangrijkste bevriende naties.

Begin jaren ’50 leidde hij de geallieerden in Korea, nadat de Noord-Koreanen Zuid-Korea waren binnengevallen. Na aanvankelijke successen viel hij Noord-Korea binnen, wat een interventie van China uitlokte. President Harry Truman onthief MacArthur uiteindelijk van zijn post. De oorlog eindigde in 1953 in een wapenstilstand. Sindsdien werd Noord-Korea geleid door Kim Il-Sung, Kim Jong Il en Kim Jong Un. De wapenstilstand is nog altijd niet omgezet in een formele vrede.

De beroemde generaal overleed op 5 april 1964. Hij werd met een staatsbegrafenis geëerd. MacArthur had toen al de status van een halfgod. Donald Trump was op dat moment 17 jaar oud en stond op het punt om zijn harde opvoeding bij de New York Military Academy, een soort West Point voor teenagers, af te ronden.

Biograaf Mark Perry schreef in zijn boek The Most Dangerous Man in America, The Making of Douglas MacArthur³ dat MacArthur ‘widely admired’ werd, maar dat diens karakter hem geregeld parten had gespeeld. Perry: ‘Like his father, who clashed repeatedly with civilian leaders … Douglas flouted authority … MacArthur railed at their inability to recognize his greatness.’ Zijn tegenstanders binnen het leger ‘spent their time plotting against him. Proud and egotistical, he was his own worst enemy.’

Afgezien van bovengenoemde karaktertrekken waren er voldoende andere aanknopingspunten voor Donald Trump om zich met Douglas MacArthur te kunnen identificeren. Douglas was, net als Trump, in de voetsporen van een illustere vader getreden. Douglas had, net als Donald, een oudere broer gehad die vernoemd was naar zijn vader. Arthur MacArthur III was overleden toen Douglas zelf 33 jaar oud was. Douglas kreeg één zoon en noemde die Arthur MacArthur IV. Net als Donald was Douglas zijn vader voorbijgestreeft.

Een belangrijk verschil was dat Douglas een overheersende, constant aanwezige moeder had, die een kamer in het hotel tegenover West Point huurde toen hij daar ging studeren. Daar bleef zij nachten op om te zien of het licht in de kamer van haar zoon niet te vroeg uit ging. ‘Our boy’ moest studeren, vond zij. Zo’n anecdote is over Donald Trump ondenkbaar.

Donald Trump citeerde in The Art of Survival nog meer woorden van MacArthur die hij had gelezen onderaan diens standbeeld: ‘All other purposes, all other public projects, all other public needs, great or small, will find others for their accomplishment…’ De kern van MacArthurs boodschap was volgens Trump: ‘Just win wars. The general was talking to soldiers, of course, but I felt that what he said applied to me as well.’⁴ De enige missie van een soldaat is het winnen van oorlogen. De rest is secundair. Voor alle andere zaken zijn andere mensen aangewezen.

Zo had Trump zijn eigen oorlogen uitgevochten. Voordat hij president was geworden waren zijn advocaten en managers zijn generaals. Al gauw zou blijken dat hij zijn generaals en kabinetsleden op dezelfde manier zou zien. Zij waren niets meer dan officieren in het leger van Trump, bedoeld om hem glorie te bezorgen en zijn oorlogen voor hem te winnen, ongeacht de tegenstander en ongeacht het landsbelang. Uiteindelijk zou dat bij ieder van hen tot de nodige gewetensnood leiden. Zij vertrokken uit eigen beweging of werden ontslagen door Trump.

Trumps ‘you’re fired!’ was qua handgebaar weliswaar gebaseerd op Clint Eastwood, maar zijn gezichtsuitdrukking leek meer op die van generaal MacArthur, die een order bulderde.

In The Art of Survival gaf Trump twee voorbeelden van wat hij effectief militair optreden vond: ‘President Bush’s military action that brought Manuel Noriega from Panama to an American jail in December 1989. To me, however, our bombing of Muammar Qaddafi’s headquarters in Libya stands out as a classic case of how effective a tough stance for a valid purpose can be in the area of international politics. Think about it: Qaddafi, for years one of the great villains of the modern world, has hardly been heard from since those shells started exploding.’⁵ Die bombardementen had hij mooi gevonden, zo blijkt uit zijn bewoordingen: ‘our bombing’ en ‘a tough stance’.

Trumps echte belangstelling ging overigens niet zozeer uit naar grootschalige militaire oorlogen. Wel naar militaire generaals, vooral nu zij ‘van hem’ waren, aangezien hij als president automatisch hun ‘Commander in Chief’ was. Hun status gaf hém status. In Trumps universum waren zijn generaals echter geen échte mensen, het waren filmpersonages in de filmserie die hij van zijn eigen leven aan het maken is.

‘I see my generals – those generals are going to keep us so safe. These are central casting – if I’m doing a movie, I pick you, general,’ zei president Trump in januari 2017 letterlijk tegen zijn generaals. Aanvankelijk dacht hij ze te hebben gevonden, om hen in de eerste jaren van zijn presidentschap weer te lozen, toen bleek dat zij de filmrol zoals hij die voor hen in gedachten had niet precies wilden of konden spelen. De vergelijking met MacArthur en Patton konden zij kennelijk niet doorstaan, althans niet in de ogen van hun veeleisende regisseur.

De oorlogsfilm Patton was een van Trumps favoriete films, met memorabele scènes als de competitie met andere generaals, en het slaan van een soldaat in een veldhospitaal, omdat hij ‘weak’ was. Trump zei in februari 2015, toen hij nog geen president was: ‘Remember the old days of General MacArthur and General Patton and these great generals.’⁶

MacArthur en Patton waren Trumps ijkpunten geweest bij het casten van zijn regering. In zijn inauguratiespeech op 20 januari 2017 noemde de net beëdigde president zowel MacArthur als Patton:⁷ ‘Nobody would be tougher on ISIS than Donald Trump. Nobody. I will find within our military General Patton or General MacArthur. I will find the guy that’s going to take that military and make it really work. Nobody will be pushing us around.’

Trump introduceerde zijn eigen leiderschapsstijl, ontwikkeld tijdens zijn decennia als alleenheerser van zijn zakenimperium, vanaf januari 2017 in het Witte Huis. Dat was even wennen voor Washington en voor alle ministeries, vooral voor Financiën, Justitie, Buitenlandse Zaken en Defensie. Het was vooral wennen voor de generaals, die hij aanvankelijk met lovende woorden en hoge verwachtingen had benoemd in zijn regering, zoals Jim Mattis (links op de foto, okt 2015) en John Kelly (rechts op de foto).

Over de door hem benoemde generaal ‘Mad Dog’ Mattis zei Trump in december 2016, een maand voor zijn inauguratie: ‘They say he’s the closest thing to Gen. George Patton that we have, and it’s about time. It’s about time.’⁸ Mattis was niet even lovend over zijn president. Hij vond dat Trump zich gedroeg als ‘a fifth- or sixth-grader’.⁹

Trump zei aanvankelijk over Kelly: ‘He will do a spectacular job, I have no doubt’. Kelly zei echter al snel over Trump: ‘He’s an idiot’.¹⁰  Trump had na zijn afscheid van Kelly geen enkel positief woord meer over.

In de aanloop naar de verkiezingen van 3 november 2020 had Trump helemaal afgedaan in de ogen van zijn voormalige Chief of Staff, generaal John Kelly, ooit volgens TIME magazine ‘Trump’s Last Best Hope’. Kelly sloot zich aan bij de inmiddels lange rij Repubikeinen en voormalige Trump-medewerkers die hun steun voor Joe Biden uitspraken. Kelly’s oordeel over de president was vernietigend.

Aanvankelijk had president Trump hoge verwachtingen van zijn eigen generaals toen hij eenmaal president was. Toch stelde hij zichzelf door zijn grootheidswaan toen al op een hoger plan dan zijn geliefde oorlogshelden, zoals het een dictator betaamt: ‘I know more about ISIS than the generals do, believe me.’

In februari 2015 zei Trump, ontevreden over het ‘zwakke’ leiderschap van de Verenigde Staten: ‘General MacArthur is spinning in his grave.’  Zo ook Patton, volgens Trump, die op campagne in september 2016 beweerde: ‘And I can just see the great – as an example – General George Patton spinning in his grave.’ Met zijn eigen generaals, persoonlijk door hem gecast, dacht Trump Amerika weer sterk te hebben gemaakt. Maar zelf had hij weinig tijd nodig om hun positie effectief te ondermijnen en de relatie tussen hemzelf en zijn generaals vakkundig te saboteren. Binnen een paar jaar waren ze allemaal weg.¹¹

Al vrij snel werd duidelijk dat de relatie tussen Trump en zijn generaals zich niet bevredigend ontwikkelde. Auteur Peter Bergen beschreef in zijn boek Trump and his Generals (2019) een kenmerkende scène, waarin Trump de vloer aanveegde met zijn hoogste leidinggevenden, die normaalgesproken als deskundige experts zouden worden beschouwd, maar door hem werden weggezet als kleine jongens die niet wisten waar ze over praatten.  De scène vond plaats in het Pentagon, het hoofdkwartier van de Amerikaanse krijgsmacht, op 20 juli 2017. Trump was een half jaar president en zijn topfunctionarissen van Defensie, Buitenlandse Zaken, Handel en Financieën wilden hem briefen over de internationale verhoudingen en de rol van Amerika in de wereld. De kamer, bijgenaamd ‘The Tank’, was de plek van handeling.

Adviseur Steve Bannon had generaal Mattis verteld dat Trump ‘loves the Tank, because that’s where FDR and General Marshall ran World War II. It’s very historic.’ Mattis vond het ‘a great idea’.¹² Na afloop niet meer.

Bannon had generaal McMaster nog zo gewaarschuwd over hoe je Trump wel en niet moest benaderen. Bannon zei: ‘Whatever you do don’t be professional. Trump is a game-day player. Trump is a guy who never went to class. Never got the syllabus. Never bought a book. Never took a note. He basically comes in the night before the final exams after partying all night, puts on a pot of coffee, takes your notes, memorizes what he’s got to memorize. Walks in at 8 o’clock in the morning and gets whatever grade he needs. That’s the reason he doesn’t like professors. He doesn’t like being lectured to.’¹³

Maar McMaster was afwezig in The Tank en Mattis had kennelijk niet hetzelfde advies gekregen.

Mattis begon de briefing door Trump te vertellen: ‘The greatest gift of the greatest generation is the post-war, liberal, international rules-based order.’¹⁴ De minister van Defensie doceerde een half uur, waarna Rex Tillerson, Trumps minister van Buitenlandse Zaken, het college vervolgde over Amerika’s allianties, gevolgd door een uitleg van Gary Cohn, Trumps voornaamste economische adviseur, over het belang van sterke handelsrelaties. Trump hield zich ongewoon lang in, zei niets en barstte toen los.

Zijn stemvolume rees tot een schreeuw naar zijn kabinet: ‘You guys have just walked through exactly what we’re not gonna do! We’re not doing this! The whole thing is on our shoulders. We’re everywhere. It’s our dollars! We’re going bankrupt! If NATO is so afraid of Russia, somebody must stand up and write some checks! Show me an ally. Get me an ally. Get me a guy that’s really pulling their weight. You got Israel, and you got UAE, right?’¹⁵

Toen richtte de president zijn aandacht op zijn economisch adviseur Gary Cohn, wijzend naar de wereldkaart waarop Amerika’s handelsrelaties te zien waren: ‘Look at this, Gary. We’re upside down everywhere! I don’t get your stuff about how trade deficits don’t count. Let’s assume these minus numbers count! They’re ripping us off, right?’

Nu was het Trumps beurt om les te geven: ‘Look, national security is a function of two things. It’s the military stuff, and I’m rebuilding the military, but it’s also economics. It’s trade. It’s finance.’

Bannon zat ondertussen trots te kijken naar zijn held. Hij zou later tegen collega’s zeggen: ‘Fuck, this guy was so good. Their fucking heads were blowing up.’ ¹⁶ Tijdens de bijeenkomst in The Tank deed Bannon ook een duit in het zakje: ‘The Iran deal, you know he’s ripping this fucking thing up. As soon as he puts sanctions on Iran, I want you to name me one fucking European country that is with us. They’re not allies, they’re protectorates … They’re making money hand over fist in Iran. They’re supposed to be allies. Give me one name. Well, they’re not there.’ ¹⁷

Peter Bergen merkte in zijn boek op dat dit niet het soort discussies was die FDR tijdens WO II had gehad in dezelfde ruimte. Trump was bovendien nog niet klaar. Dit was het moment waarop hij zijn officiers, of zij nu ministers of generaals waren, eens goed de waarheid vertelde, zoals hij in Atlantic City zijn managers onder handen had genomen als zij het weer eens niet hadden begrepen volgens hem. Grove taal hoorde daarbij, met een voorkeur voor het woord ‘fucking’.

De ontketende Trump richtte zich tot Tillerson: ‘I told you, Rex: I want that fucking thing redone. Rex. You’re a globalist.’ Dat was geen compliment. Een  ‘globalist’ was iemand die Trumps ‘America First’ campagne ondermijnde. Vervolgens waren de generaals aan de beurt.

Trump richtte zich tot Mattis: ‘General, I disagree with all of this.’ Hij begon te schreeuwen: ‘Generals, I love you, but you don’t know business, you don’t know economics. We’re getting crushed. Look at this. We’re upside down. We’re fucking bleeding. Look at the fucking Chinese. They’re making money hand over fist. They’re fucking us.’

Met betrekking tot de oorlog in Afghanistan eiste Trump van generaal Dunford, voorzitter van de Joint Chiefs, en voormalig opperbevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten in Afghanistan: ‘Why don’t we win anymore? Why are we not winning?’ Bergen merkte in zijn boek op dat het bekritiseren van generaal Dunford in het Pentagon zo ongeveer gelijkstond aan het bekritiseren van de Paus in het Vaticaan. The Tank was heilige grond. Een zeker decorum en respect was geboden.

Maar aan Trump waren dergelijke overwegingen niet besteed. De Commander in Chief maakte gehakt van zijn hoogste militaire bevelhebber, ten overstaan van tientallen van de meest seniore officiers en hoogwaardigheidsbekleders van het land. Hier werd een streep gehaald door 70 jaar Amerikaans internationaal economisch en militair beleid, zoals dat door Republikeinen en Democraten was gevoerd vanaf de Tweede Wereldoorlog. Na afloop was Steve Bannon euforisch: ‘This is Lincoln and his generals.’

De stemming in het Pentagon was het tegenovergestelde van Bannons gevoel. Bergen schreef: ‘The mood in the Tank after Trump left was funereal. The president had just launched a cruise missile through seven decades of American national security policy and trade agreements.’ Het was alle aanwezigen volkomen duidelijk dat de wereldorde sinds de Tweede Oorlog, zo zorgvuldig opgebouwd door opeenvolgende Amerikaanse presidenten, ministers en generaals, op het punt stond door de nieuwe president, die claimde de wereld beter te begrijpen dan zijn eigen medewerkers, te worden vernietigd. Het was aan hen om dat te voorkomen.

Tillerson zei: ‘That guy’s a fucking moron.’ ¹⁸ De bijeenkomst was een fiasco geweest, daar was iedereen in het Pentagon het over eens. Een voorspelbaar fiasco. Trump haatte het om de les te worden gelezen en hij haatte het om ‘gemanaged’ te worden. Zijn kabinetsleden hadden hem als een schooljongen proberen bij te spijkeren wat hij volgens hen nog niet wist of niet goed begreep. Een grote fout. Op een andere plek in Washington werd de meeting dan ook heel anders geëvalueerd.

Terug in Het Witte Huis genoot Trump nog even volop na. Hij zei tegen Bannon: ‘Steve, that was spectacular. We had them on the ropes. Rex is a globalist. Rex didn’t have any idea what to say.’ Bannon beaamde: ‘He’ll never get it, Mr. President. He’s totally establishment in his thinking.’ Trump: ‘Totally establishment. That’s the perfect way to put it: completely and totally establishment. Everyone in the room was completely and totally establishment.’

Wel klaagde de president dat Bannon eerder zijn mond had mogen opendoen tijdens de meeting: ‘Where the fuck were you when I was getting clobbered? Where were you, tough guy?’ Bannon verweerdde zich: ‘Hey, you had it handled. It didn’t look like you needed any help. I didn’t want it to be an unfair fight.’ ¹⁹ Alles in het leven van Trump was een gevecht. Dit gevecht met zijn eigen generaals en ministers had hij gewonnen. Daar waren hij en Bannon van overtuigd.

Volgens Peter Bergen was de bijeenkomst in The Tank een van de belangrijkste momenten uit het presidentschap van Donald Trump: ‘Trump had for the first time laid down a marker in front of pretty much his entire cabinet that an isolationist, protectionist America First policy really was the Trump Doctrine.’ Na 6 maanden in het Witte Huis had Trump alle briefings gehoord en alle experts de kans gegeven hun verhaal te vertellen.

Vervolgens had hij zijn conclusies getrokken.

Bergen: ‘They were part of the problem, not the solution. From now on, Trump was just going to be Trump.’ ²⁰ Oorlog voeren deed je met economische middelen, ondersteund door militaire macht. In die totale oorlog om Amerika weer de onbetwiste nummer 1 van de wereld te maken en China van zich af te slaan, maakte Trump in feite geen onderscheid tussen militaire generaals en economische generaals.

Wie het niet begreep was ‘establishment’. Wie het niet begreep kon vertrekken. Trump had weinig geduld met ondergeschikten met wie hij de oorlog niet dacht te kunnen winnen. Trump vaagde in de jaren erna het hele ‘establishment’ eigenhandig weg. Mensen werden ontslagen per tweet. Het was een bloedbad zonder bloed.

Trump schreef in zijn boek Think Like a Champion in 2009: ‘So I spent time studying wars and their impact on where we are today in civilization. That’s a big assignment and I’m by no means an expert, but it is worth spending some time to know how and why we are where we are today.’²¹ Het vleugje bescheidenheid dat Trump zichzelf in zijn boek nog had toegedicht was acht jaar later volledig verdwenen toen hij eenmaal president was geworden. In de rol die hem automatisch opperbevelhebber van Amerika’s leger had gemaakt, beweerde hij van oorlogvoering meer te weten dan zijn generaals.

Met één belangrijke, opvallende uitzondering: in zijn rol deinste Trump regelmatig terug als het om daadwerkelijke militaire oorlogvoering ging. Dat mocht verrassend heten, want als je zijn opgeblazen retoriek over Noord-Korea en Iran op een rijtje zette, zou je denken dat hij om het minste of geringste een atoombom op zo’n land zou gooien. Maar in de praktijk beperkte hij zich tot relatief onbeduidend wapengekletter dat nauwelijks schade toebracht aan Amerika’s vijanden. Dat kwam deels door de generaals om hem heen, zoals Jim Mattis, die al te wilde ideëen smoorden voordat zij konden ontkiemen, maar het lag ook aan Trumps eigen innerlijke dialoog.

Wellicht voelde Donald Trump zich toch te onzeker in de rol van militair opperbevelhebber. Vietnam had hij effectief ontlopen. Toen de president op zijn 70^ste aan het presidentschap begon kende hij de militaire wereld alleen uit zijn tienerjaren op de New York Military Academy, en uit films. Maar met échte oorlogen had hij geen enkele ervaring. In een interview met AP op 23 april 2017, na zijn eerste 100 dagen als president, gaf hij een inkijkje in zijn innerlijke dialoog.

De verslaggever van AP vroeg aan Trump: ‘How do you feel like the office has changed you?’ Zijn antwoord luidde: ‘Number One, there’s great responsibility. When it came time to, as an example, send out the 59 missiles, the Tomahawks in Syria. I’m saying to myself, “You know, this is more than just like, 59 missiles. This is death that’s involved,” because people could have been killed.’²²

Die actie, uitgevoerd op 7 april 2017, in respons op een gifaanval van Assad op zijn eigen bevolking op 4 april, leverde hem uitgesproken bijval op van zowel vriend als vijand in Amerika. Eindelijk had het land zijn tanden laten zien aan Assad. Obama had een paar jaar eerder een grens getrokken waar Assad niet overheen mocht en toen Assad die grens toch over was gegaan, had Obama zijn dreigement niet uitgevoerd. Die fout wilde Trump niet herhalen.

De geslaagde actie in Syrië had Trump overigens te danken gehad aan zijn generaals, met name aan Jim Mattis. De gespannen relatie tussen Trump en zijn generaals lag onder meer in het feit dat hij vond dat zij hem in allerlei oorlogen wilden houden, bijvoorbeeld door het troepenaantal in Afghanistan te verhogen, terwijl hij zijn troepen juist wilde terugtrekken bij gebrek aan economisch voordeel.

Anderzijds vond Trump dat zijn generaals soms juist te weinig agressief waren en gevechten uit de weg gingen. Mensen als Mattis en Kelly werden door de buitenwacht beschouwd als ‘adults in the room’, volwassenen die de impulsieve, irrationele president in toom zouden kunnen houden. Daar zat een kern van waarheid in.

Nadat de Syrische luchtmacht van president Bashar al-Assad in april 2017 de stad Khan Shaykun had bestookt met chemische wapens had Ivanka Trump haar vader indringende foto’s laten zien van omgekomen kinderen, waarna de Amerikaanse president de Syrische leider direct wilde laten doden. Op de foto zien wij hoe de toenmalige Amerikaanse VN-ambassadrice Nikki Haley met vergelijkbare foto’s de Amerikaanse actie toelichtte bij de Verenigde Naties.²³

Trump had geroepen: ‘Let’s fucking kill him! Let’s kill the fucking lot of them.’ Generaal Mattis had op diplomatieke wijze tegen Trump gezegd dat hij er direct naar zou gaan kijken. Maar tegen een assistant zei hij even later: ‘We’re not going to do any of that. We’re going to be much more measured.’²⁴ De afgewogen militaire reactie was aan Jim Mattis te danken geweest.

Maar na enige tijd nam Mattis alsnog ontslag uit onvrede met Trumps beleid. Zoals ik in hoofdstuk 2.11 heb opgemerkt over de geheime diensten gold ook voor de militaire gemeenschap dat iedere topfunctionaris met een greintje integriteit op een gegeven moment op het punt zou komen dat hij of zij dacht: genoeg is genoeg.

Kennelijk kon Trump altijd nog voldoende handlangers vinden die dat greintje integriteit niet hadden, zoals Mike Pompeo, of nog bepaalde illusies koesterden over hun eigen invloed op de president, zoals John Bolton.

Toen de spanning in 2019 opnieuw opliep in de Perzische Golf, doordat Amerika zich had teruggetrokken uit de nucleaire Iran-deal en Iraanse agressie tegen westerse olietankers en in andere gebieden in het Midden Oosten toenam, nam ook de druk in Washington toe om actie te ondernemen richting Iran. Mike Pompeo, Trumps minister van Buitenlandse Zaken, en John Bolton, Trumps National Security Advisor, behoorden tot de havikken die voor harde tegenacties pleitten.

Pompeo was inmiddels Trumps loyale rechterhand op het gebied van internationale politiek. Bolton hield het minder lang uit en vertrok, net als Mattis uit onvrede met Trumps beleid. Als puntje bij paaltje kwam deed Donald Trump toch altijd gewoon waar hij zelf zin in had. Damn the consequences.

Nadat de Amerikaanse ambassade in het Iraakse Bagdad was aangevallen door demonstranten, waarvan vermoed werd dat Iran daar de hand in had gehad, had Trump zijn legertop om opties gevraagd om Iran te treffen. Hij verbaasde zijn militairen toen hij de meest extreme optie uitkoos: het uitschakelen van de Iraanse topgeneraal en het meesterbrein in de regio, Qassem Suleimani.

De drone-aanval werd uitgevoerd op 3 januari 2020. Dit keer was er geen Jim Mattis in de buurt om Trumps impulsen in gematigde banen te leiden, met alle risico’s vandien. Trump ontketende daardoor bijna een nieuwe oorlog, terwijl hij zich middenin een impeachment proces bevond. Er waren geen ‘adults’ meer in de buurt die dat hadden kunnen voorkomen.

Fox News stond geheel achter president Trump, en beschuldigde, zoals verwacht, maar onterecht, de ‘linkse’ media van het verdedigen van de Iraanse generaal. Mocht het uit de hand lopen dan zou het volgens Fox niet de schuld van de president zijn.

Trumps actie was gewaagd, dat zeker, maar het was niet de gevreesde start van een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten. Hij zal er zeker enig respect van bevriende dictators mee hebben terugverdiend. Iran reageerde met een bescheiden tegenaanval, zonder dodelijke slachtoffers aan Amerikaanse kant, met de bedoeling een verdere escalatie te voorkomen. De gespannen situatie leidde daarentegen wel tot een fatale blunder aan Iraanse kant, namelijk het neerschieten van een Oekraïens passagiersvliegtuig. De Amerikaanse aanhang van Trump rekende het zijn leider niet aan.

Herhaaldelijk is gebleken dat Trump daadwerkelijk uit was op het beëindigen van Amerika’s militaire avonturen: ‘I campaigned on that: I want to get out.’ Na bijna vier jaar bleken zijn acties op militair gebied beperkt tot een aanval met raketten op Syrië nadat Syrië een gifgasaanval had gepleegd, het werpen van een conventionele bom in Afghanistan, de uitschakeling van ISIS-leider Al-Baghdadi, het vermoorden van de Iraanse generaal Suleimani en het dirigeren van allerlei drones naar plekken met vermeende terroristen. Goedbeschouwd leken zijn militaire daden of gebrek daaraan opvallend veel op die van zijn voorganger Obama.

Zelf beweerde Trump dat híj ISIS had verslagen, maar daar was het nodige op af te dingen. Locale strijdkrachten, waaronder de Koerden, en andere landen hadden een belangrijke bijdrage geleverd, en bovendien bleef het veelkoppige monster ISIS op meerdere plekken actief, zelfs in Irak.

Mike Pompeo was de facto Trumps hoogste ‘generaal’ op internationaal gebied, meer nog dan zijn echte generaals in het Pentagon. In 1968 was Pompeo afgestudeerd als beste van zijn klas in West Point. Hij was weliswaar geëindigd als politicus, maar hij was net als Trump nog altijd een groot fan van generaal George Patton.  Pompeo had zijn eerste hond, een retriever, Patton genoemd, ‘after General Patton’.²⁵

Toen Mike Pompeo na zijn post als CIA-Directeur het ministerschap van Buitenlandse Zaken in april 2018 overnam van Rex Tillerson beloofde hij zijn medewerkers The State Department meer ‘swagger’ te bezorgen. Die term, bekend geworden in de hip-hop scene en ooit voor het eerst op schrift gezet door Shakespeare, moest meer zelfvertrouwen teweeg brengen. Pompeo sprak zijn medewerkers toe alsof het zijn manschappen waren: ‘We need our men and women out at the front lines, executing American diplomacy with great vigor and energy’.

Pompeo adopteerde de hashtag #Swagger om de State Department te promoten, maar dat woord had hij niet ontleend aan de hip-hop noch aan Shakespeare. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken ontleende het begrip ‘swagger’ aan de film over Pattons leven. In een interview met The Wall Street Journal zei Pompeo: ‘If you go look at history, you’ll see swagger sticks. Patton. Right, in the movie at least… I think in real life, too.’

Pompeo’s gebruik van het woord ‘swagger’ lichtte hij toe aan de hand van een voorbeeld: ‘The work that was done by our team to return the three Americans from North Korea was a prime example’ van ‘swagger’.²⁶

Of was de vrijlating van die drie Amerikanen nou net een voorbeeld geweest van de swagger van Kim Jong Un?