5.14 Staatsterreur (deel 2)

In 2020 had president Trump al zijn befaamde generaals van het eerste uur vervangen. Waar had hij hun vervangers eigenlijk nog voor nodig? Niet om besluiten te nemen, want dat deed hij zelf. Als zij wel een besluit namen, bijvoorbeeld om een officier die zijn boekje te buiten was gegaan te straffen, draaide hij zo’n besluit hoogstpersoonlijk terug.

Zoals hij zijn kabinetsleden en andere medewerkers regelmatig ondermijnde met zijn eigen acties, zo deed hij dat ook met zijn legertop. Te pas en te onpas maakte de president duidelijk aan zijn generaals wie in Amerika hun Commander in Chief was.

Zo pardonneerde hij Navy SEAL Chief Petty Officer Edward Gallagher, nadat die was veroordeeld wegens oorlogsmisdaden in Syrië en Irak, en door de militaire top uit de Navy zou worden gezet. Gallaghers SEAL-manschappen moesten met hem bijvoorbeeld op een groepsfoto staan bij een door hem nodeloos doodgestoken, reeds gewonde ISIS-strijder. Zelf hield Gallagher op die foto zijn geliefde ‘custom-made hunting knife’ in zijn hand, bij het hoofd van zijn 17-jarige slachtoffer (hij werd notabene niet veroordeeld voor de moord, maar voor de foto, waar hij in het midden zit).¹

Gallaghers voormalige manschappen getuigden dat Gallagher ‘freaking evil’ was, een gevaarlijke gek: ‘You could tell he was perfectly O.K. with killing anybody’, ‘I think he just wants to kill anybody he can.’ Volgens die getuigen had hij vrouwen en kinderen als doelwitten aangewezen en  opgeschept dat ‘burqas were flying’. De Navy-top wilde van hem af, maar op Fox News kreeg Gallagher na de rechtzaak volop de ruimte om zijn zaak te bepleiten en degenen die hem beschuldigden weg te zetten als leugenaars. Kennelijk had hij één fervente Fox News-kijker overtuigd: de president. Die hield wel van types zoals Gallagher.

President Trump vond Gallagher een oorlogsheld en nodigde hem en zijn vrouw zelfs uit op Mar-a-Lago. Tegen de pers zei Trump dat zijn weigering om de Navy toe te staan Gallagher te lozen en diens onderscheiding af te pakken ‘showed he was sticking up for warriors, and not traitors’. ²

Trump zag het resultaat van zijn actie dezelfde avond al terug op zijn favoriete propagandazender.

Nadat Edward Gallagher door het persoonlijke ingrijpen van Trump ‘eervol’ de Navy had verlaten, met behoud van al zijn onderscheidingen, plaatste de voormalige SEAL-officier een bericht op zijn Instagram-account, waarin hij meldde dat ‘Eddie finally got his stuff back from NCIS’. Eén van die spullen was een zwart-witte vlag van ISIS. Op 21 december 2019 overhandigde hij die vlag aan president Trump. Op Instagram zei Gallagher: ‘Finally got to thank the President and his amazing wife by giving them a little gift from Eddie’s deployment to Mosul.’³

In de kwestie Gallagher werd uiteindelijk wel degelijk iemand ‘oneervol’ ontslagen, maar dat was niet Edward Gallagher. Dat was zijn hoogste militaire baas. Navy Secretary, Richard Spencer, Amerika’s onderminister van Marine, werd door president Trump en zijn minister van Defensie, Mark Esper, uit zijn functie gezet. Trump vond dat Spencer de in opspraak geraakte militair slecht had behandeld. Spencer bevestigde zijn vertrek in een brief: ‘Unfortunately, it has become apparent that in this respect, I no longer share the same understanding with the commander in chief who appointed me, in regards to the key principle of good order and discipline. I cannot in good conscience obey an order that I believe violates the sacred oath I took.’⁴

Het zou niet de eerste en ook niet de laatste keer zijn dat president Trump een hooggeplaatste militair in gewetensnood zou brengen. Zoals eerder gezegd: voor ieder van hen met een greintje integriteit zou er een moment komen dat hij of zij dacht: genoeg is genoeg.

Donald Trump was de producer, regisseur en hoofdrolspeler in zijn eigen film. Zo pakte hij ook de opvolging aan van generaal Joseph Dunford, de Chairman of the Joint Chiefs of Staff. Dunford en Jim Mattis, toen nog Minister van Defensie, spraken hun voorkeur uit voor Air Force Chief of Staff generaal David Goldfein. Maar Trump nomineerde iemand anders, namelijk Mark Milley. Op 30 september 2019 nam Milley de eed af.

Showman Trump had geen inhoudelijke adviezen meer nodig van zijn generaals, maar er waren momenten waarop hij er toch graag een generaal in uniform bij wilde hebben, met name voor het plaatje. Zoals de keer dat hij besloot vanuit Het Witte Huis een wandeling te maken door Lafayette Square. Aan de overkant van Lafayette Square zou de president bij een kerk de inmiddels beruchte foto van zichzelf laten maken met een bijbel in zijn hand (zie deel IV, hoofdstuk 4.15). Hij ging een politiek statement maken in een land waarin in alle grote steden werd geprotesteerd tegen bruut politie-optreden en structureel onrecht jegens zwarte Amerikanen. De vrije doorgang die Trump nodig had om naar de kerk te lopen werd voor hem gecreëerd door de politie en het leger.

Politie en leger veegden dat gedeelte van Washington schoon en verdreven duizenden vreedzame demonstranten met wapenstokken, gas, rubberen kogels en manschappen te paard. Dat iets vergelijkbaars in Washington bijna 90 jaar eerder al eens was gebeurd ontdekte ik pas bij de research voor dit boek. Die gebeurtenis vond plaats in 1932, 14 jaar voor de geboorte van Donald Trump, Amerika’s 45^ste president. Ik betwijfel of Trump op 1 juni 2020 wist dat hij de geschiedenis herhaalde, maar dan net even anders.

Toen de poorten van Het Witte Huis zich openden stapte Trump pontificaal voorwaarts, als een Romeinse keizer geflankeerd door zijn pretoriaanse garde, met achter zich zijn minister van Defensie en, belangrijker nog, zijn nieuwe Chairman of the Joint Chiefs of Staff, General Mark Milley.

Milley viel door zijn camoeflage-gevechtsuitrusting ironisch genoeg nog het meeste op tussen de andere witte mannen, allen in donkerblauw pak met stropdas. Milley’s zichtbare aanwezigheid gaf in de ogen van het Amerikaanse volk het signaal af dat de legertop akkoord was gegaan met deze politieke actie van een president in verkiezingstijd. Milley had de facto Trumps beruchte photo-op gelegitimeerd. Dat zat hem dwars.

Milley was er in geluisd door de president. Dit was Trumps vertrouwde manier om zijn vazallen medeplichtig te maken, maar voor de generaal was het een nieuwe ervaring. Het zat hem duidelijk niet lekker. 10 dagen zat hij te broeden, voordat hij een ei legde over de kwestie. Toen sprak hij zich onomwonden uit. ‘I should not have been there’, zei Milley op 11 juni, tijdens een National Defence University commencement ceremony.

De generaal voegde er aan toe: ‘My presence in that moment and in that environment created a perception of the military involved in domestic politics. As a commissioned uniformed officer, it was a mistake that I have learned from, and I sincerely hope we all can learn from it.’

Zowel de actie op 1 juni als zijn commentaar op 11 juni kwam Milley op de nodige kritiek te staan. Zo merkte de Democratische Senator Chris Murphy van Connecticut op: ‘There wasn’t a “perception” that the military was involved in domestic politics. The military was knee deep. National Guard troops were everywhere. Recon planes were flying overhead. Milley was marching through the streets overseeing it all.’ ⁵

Generaal Milley was niet de enige die spijt had van zijn rol in deze bizarre gebeurtenis. Zijn politieke baas had vooral en achteraf ook second thoughts.

Mark Esper, Trumps minister van Defensie sinds het vertrek van Jim Mattis, had net als Milley meegelopen in het gevolg van Trump op 1 juni. Twee dagen later zei Esper tegen verslaggevers dat ‘he had opposed Trump bringing active-duty troops on the streets of the capital to confront protesters and potential looters’. ⁶ De president had Esper daarop de wind van voren gegeven in een face-to-face meeting. Kabinetsleden die het lef had om Trump tegen te spreken riskeerden hun baan. Politici die de president bekritiseerden riskeerden vernietigende tweets van de president naar hun achterban en daarmee hun herverkiezing. Militairen die hun opperbevelhebber trotseerden riskeerden zelfs van insubordinatie beschuldigd te worden.

De relatie tussen Esper en Milley in het Pentagon enerzijds en Trump in Het Witte Huis anderzijds werd er niet beter op toen het Pentagon publiekelijk liet weten open te staan voor een ‘bipartisan discussion’ over de vraag of 10 legerbases met namen van Confederate Army officieren andere namen zouden moeten krijgen, om het leger te verlossen van de racistische restanten uit de Civil War. Trump twitterde daarop dat hij nooit zou toestaan dat die namen zouden worden veranderd.

De Amerikaanse Navy en het Amerikaanse Marine Corps hadden al eerder aangegeven het vertoon van de Confederate Army battle flag op hun terreinen, schepen en vliegtuigen te verbieden. Maar onderstaande tweet daarover, die ogenschijnlijk van Trump afkomstig leek, bleek te zijn gemaakt door iemand anders, in een iets te doorzichtige poging Trump belachelijk te maken. Volgens de fact-check-website snopes.com bleek die tweet een daadwerkelijk geval van FAKE NEWS!⁷

Beter geslaagd in mijn ogen was onderstaande cartoon van tweevoudig Pullitzerprijs-winnaar David Horsey van The Seattle Times, op 15 juli 2020.⁸

Voor de Amerikaanse legertop was het onbegrijpelijk dat de president van de Verenigde Staten zich telkens weer gedroeg als gereïncarneerde president van de Zuidelijke Staten met hun Confederate flag, die zich in 1861 hadden afgescheiden van de Noordelijke Staten om de slavernij te behouden. Daar waar de legertop zich probeerde aan te passen aan de 21^ste eeuw, stak hun opperbevelhebber daar elke keer een stokje voor.

Het was voor iedereen overduidelijk dat Milley en zijn legertop zich op 1 juni door Trump hadden laten misbruiken voor een staaltje volstrekt overbodig militair machtsvertoon in Washington, om Trumps kansen op een herverkiezing te vergroten. Het had de relatie tussen de president en de legertop geen goed gedaan. De minister en de generaal namen zich voor herhaling te voorkomen. Milley had niet voor niets gezegd: ‘It was a mistake that I’ve learned from.’⁹

Milley gebruikte zijn video-boodschap om alle hoge militaire leiders bewust te maken van hun voorbeeldfunctie, gegeven het effect van hun woorden en acties. Refererend aan de foto van hem op Lafayette Square zei hij: ‘And I am not immune. That sparked a national debate about the role of the military in civil society.’¹⁰

Zou Donald Trump hebben begrepen dat als hij de verkiezingen zou verliezen hij er niet automatisch op kon rekenen dat zijn legertop voor hem de wapens op zou nemen tegen de eigen bevolking? Zoniet, dan had hij niet goed geluisterd naar de woorden van zijn hoogste generaal.

Milley had naar eigen zeggen zijn lesje geleerd: ‘We must hold dear the principle of an apolitical military that is so deeply rooted in the very essence of our republic. It takes time and work and effort, but it may be the most important thing each and every one of us does every single day.’

Zou Milley’s voornemen om het leger buiten de nationale politiek te houden ook standhouden als Trump op 3 november 2020 de verkiezingen zou verliezen en het leger zou willen inschakelen om aan de macht te blijven? Misschien valt er iets te leren uit een episode in Washington in juli 1932, die bij de meeste Nederlanders onbekend is.

Bij het bestuderen van de generaals MacArthur en Patton stuitte ik op een voor mij onbekende gebeurtenis in Washington in 1932, die mij anno 2020 een bizarre vorm van déjà vu bezorgde.

Wat was er in 1932 precies gebeurd? De Grote Depressie woedde destijds in alle hevigheid, waardoor miljoenen Amerikanen aan de rand van de afgrond waren beland. Ongeveer 17.000 Amerikaanse veteranen uit The Great War, de wereldoorlog waarvan men toen nog niet wist dat het de Eerste was, waren in afwachting van een deel van hun beloning, die nog niet was uitbetaald. Velen waren inmiddels werkloos. Zij waren naar Washington gekomen om hun tenten op te slaan en hun geld op te eisen. Hun bijnaam in de media was de ‘The Bonus Army’. De demonstraties van in totaal naar schatting 43.000 Amerikanen, voornamelijk bestaande uit veteranen en hun families, waren vreedzaam.¹¹

Maar na twee maanden verloor de Republikeinse president Herbert Hoover zijn geduld. Hij was het zat. Nadat een schermutseling tussen de demonstranten en de lokale politie, in opdracht van U.S. Attorney General William Mitchell,  tot een dodelijk schietgevecht had geleid riep de president de hulp in van het Amerikaanse leger.

Auteur Mark Perry schreef in zijn boek The Most Dangerous Man in America¹² dat president Hoover zijn Secretary of War Patrick Hurley opdracht gaf het leger op te dragen de demonstranten te verdrijven, ‘while showing every kind of consideration to women and children in the crowd’. Hurley’s order aan de toenmalige Chief of Staff was kort en bondig: ‘Proceed immediately to the scene of disorder…. Surround the affected area and clear it without delay’.

Aldus geschiedde.

Het leger greep in op 28 juli, met keiharde hand, en dwong de demonstranten en hun families met traangas, bajonetten, paarden en tanks te vertrekken. Het werd een bloedige aangelegenheid, waarbij zelfs een pasgeboren baby omkwam door het gebruikte traangas.

Op 1 juni vormden dezelfde straten van Washington een soortgelijk strijdtoneel, dit keer in opdracht van president Donald Trump.

Tekenaar David Horsey maakte bovenstaande cartoon, gedateerd op 24 juli 2020, naar aanleiding van het optreden van federale troepen in Portland, Oregon. Het maakte haarfijn duidelijk hoe Trump het leger inzette voor zijn eigen politieke doeleinden, namelijk zijn herverkiezing in november.¹³

De bewuste Army Chief of Staff die in 1932 het leger had geleid bij de charges in Washington was niemand minder dan generaal Douglas MacArthur (links op de foto), een van Trumps rolmodellen.

MacArthurs politieke visie was die van de conservatieve, rijke, Republikeinse elite. Na de aandelencrash van 29 oktober 1929 vreesde corporate Amerika dat de regering haar invloed zou vergroten om de crisis te lijf te gaan, ten koste van de elite. MacArthur werd door die Republikeinen gezien als een bondgenoot, vooral nadat Hoover hem had benoemd tot bevelhebber van het leger. Het lukte de regering maar niet om de economie aan de praat te krijgen en de enorme werkloosheid op te lossen, wat had geleid tot toenemende kritiek.

In een speech in juni 1932 beschuldigde MacArthur de critici van ‘organizing the forces of unrest and undermining the morals of the working man’. Volgens hem waren pacifisme en communisme de échte vijanden van Amerika. Biograaf Perry schreef: ‘The speech was a mistake. It was not “pacifism and its bedfellow, Communism,” that were threatening the working man, but unemployment. For a nation mired in the Great Depression, with breadlines stretching for blocks, MacArthur’s views were out of touch.’ ¹⁴

De man die van Hoover de opdracht had gekregen de straten van Washington schoon te vegen was een man van law and order, die met graagte de oorlog aanging, zelfs als dat betekende dat die oorlog tegen medeburgers en veteranen moest worden uitgevochten op Amerikaanse bodem. In de ogen van MacArthur was het protest een communistische poging de regering omver te werpen. Toen MacArthur zijn orders ontving liet hij zijn ‘full dress uniform’ van huis halen, ‘then ordered the 12th Infantry, 3rd Cavalry Regiment, a machine gun squad, and six midget tanks into the streets of Washington.’ ¹⁵

MacArthurs adjudant was niemand minder dan de latere president Dwight Eisenhower, toen nog een majoor (rechts op bovenstaande foto). Perry schreef dat Eisenhower de nodige reserves had gehad bij de voortvarende aanpak van zijn baas: ‘When his aide, Major Dwight Eisenhower, suggested he was overreacting, MacArthur waved him off.’

Misschien had MacArthur beter wel naar het advies van zijn ondergeschikte moeten luisteren. Perry: ‘What followed was catastrophic for MacArthur’s reputation. When his troopers confronted a crowd of marchers, MacArthur orderen his cavalry forward.’ De demonstranten werden teruggedreven door een muur van bajonetten, naar de overkant van de Anacostia River, waar zij hun kamp hadden opgeslagen.

President Hoover zag de ontwikkelingen met toenemende bezorgdheid aan en vreesde dat MacArthur te ver ging. Hij stuurde nieuwe orders naar hem toe, waarin stond dat MacArthurs troepen niet het kamp van de demonstranten mochten betreden. Die order viel niet in goede aarde. Perry: ‘MacArthur angrily waved aside the president’s message, saying he was too busy directing operations to be “bothered by people coming down and pretending to bring orders.”’ De legerleider zette gewoon door, de nieuwe orders van zijn president negerend.

De majoor die de operationele leiding had gehad over de tanks en de troepen te paard was ook iemand die later een rolmodel zou worden van Donald Trump: George Patton, toen nog een majoor. Patton had zijn troepen van de ‘3rd Cavalry’ persoonlijk aangevoerd, terwijl die door Pennsylvania Avenue hadden getrokken. Aanvankelijk had Patton, zelf een oorlogsheld uit The Great War met sympathie voor de veteranen, zijn opdracht ‘quite distasteful’ gevonden en deze zelfs geweigerd. Later zou hij zeggen dat de actie toch noodzakelijk was geweest, om een opstand te voorkomen en levens te redden. Daarmee lijnde hij zijn verklaring op met die van zijn bevelhebber MacArthur.

Generaal MacArthur had op de avond van de bewuste veldslag uitleg gegeven aan de pers, terwijl duizenden demonstranten Washington verlieten en de gloed van het brandende kampement de nacht verlichtte. Perry: ‘He had broken up an incipient revolution, he said. Had Hoover waited another week, “the instructions of our government would have been threatened.”¹⁶

De landelijke en lokale kranten brachten het nieuws van de veldslag als ware het ‘oorlogsnieuws’. Hun sympathie ging uit naar de verslagen veteranen, die teleurgesteld en gehavend afdropen, een onzekere toekomst tegemoet. De Times schreef na afloop: ‘a pityful stream of veterans of the World War walked out of their home of the last two months, going they knew not where.’ ¹⁷

Donald Trump leek in meer dan één opzicht op zijn rolmodel MacArthur. Als MacArthur eenmaal zijn besluit had genomen en de oorlog had ingezet, was hij niet meer bereikbaar voor goede adviezen van zijn medewerkers of orders van een hogere macht, tot ergernis en wanhoop van zijn staf. Zoals menig voormalig medewerker met bitterheid, woede en ongeloof terugblikte op de acties van Trump, zo keek Eisenhower terug op de actie van MacArthur.

Perry schreef: ‘Eisenhower was enraged. If MacArthur had given Hoover’s orders to his subordinates to carry out, he believed, things would have turned out differently. “I told that dumb son-of-a-bitch not to go down there,” Eisenhower later reflected. “I told him it was no place for the Chief of Staff.”’¹⁸

De inschattingsfouten van Hoover en MacArthur in 1932 werden door Trump herhaald in 2020. Het is heel goed mogelijk dat Trump deze episode uit de Amerikaanse geschiedenis, die zich 14 jaar voor zijn geboorte had afgespeeld, niet kende en dat hij zich niet bewust was van de parallellen. Was hij zich daar wel van bewust geweest dan zou hij wellicht anders hebben gehandeld. 1932 was namelijk niet zomaar een jaar. Het was een verkiezingsjaar, net als 2020. Hoover bevond zich, net als Trump, in zijn vierde presidentsjaar en zijn herverkiezing stond op het spel.

In juli 1932 was Franklin Delano Roosevelt net een paar weken eerder door zijn Democratische Partijgenoten verkozen tot hun kandidaat voor het presidentschap. Om gekozen te worden moest hij de zittende Republikeinse president Hoover verslaan, die een tweede termijn ambieerde. Roosevelt had kritiek op Hoovers falende aanpak van Amerika’s grootste economische crisis ooit, The Great Depression. Die crisis wilde hij geheel anders aanpakken als hij gekozen zou worden tot de nieuwe president. Daar had Roosevelt een New Deal voor in gedachten.

Maar FDR moest ook een strategie bedenken voor zijn omgang met de belangrijkste generaal van dat moment, Douglas MacArthur. Op 29 juli, de kranten lezend over de veldslag in Washington de dag tevoren, vertelde de presidentskandidaat aan zijn adviseur Rexford Tugwell dat MacArthur ‘the most dangerous man in the country’ was. De gebeurtenissen in de hoofdstad waren volgens hem voorspelbaar geweest, schreef Perry, die zijn boek over MacArthur had vernoemd naar Roosevelts uitspraak: ‘Mired in the Great Depression, Americans feared for the future and saw the Bonus Marchers as “a threat to orderly government.” And MacArthur – a war hero – was just the man to provide that “orderly government.”’ ¹⁹

Roosevelt zei: ‘I’ve known Doug for years. You’ve never heard him talk, but I have. He has the most portentous style of anyone. He talks in a voice that might come from an oracle’s cave. He never doubts and never argues or suggests; he makes pronouncements. What he thinks is final. Besides, he’s intelligent, a brilliant soldier like his father before him. No, if all this talk comes to anything, about government going to pieces and not being able to stop the spreading disorder – Doug MacArthur is the man.’

Met andere woorden: als de chaos zou toenemen zou Douglas MacArthur volgens Roosevelt de macht kunnen grijpen of krijgen als de man die met law and order de chaos zou moeten bedwingen. Diezelfde gedachte had Donald Trump ook in 2020, maar dan met zichzelf in de hoofdrol. Voor hem was het een reden om de chaos in het land eerst aan te wakkeren, om deze daarna als de man van law and order te bedwingen. Alleen zijn aanhang trapte er in. De rest van Amerika niet.

Perry schreef dat naar de mening van FDR de roep om orde en stabiliteit zo oud waren als de republiek zelf. In tijden van crisis, zei FDR, flirtte het Amerikaanse volk altijd al met het idee om vrijheid op te offeren om stabiliteit te kopen. In dergelijke omstandigheden had ‘the man on the white horse, a celebrated figure, “a man of charm, tradition and majestic appearance,” a strong appeal.’ Zo iemand was generaal MacArthur, wist Roosevelt.

Over de veteranen van The Bonus Army merkte Roosevelt in 1932 het volgende op: ‘These men, these soldiers, were not unpatriotic, or un-American, they were simply worried. They did not need to be opposed or fought; they needed leadership – a sense that something was being done to meet the crisis.’ Dat was iets wat Donald Trump niet doorhad in 2020: de demonstranten in de Amerikaanse steden hadden behoefte aan leiderschap, om hun problemen te adresseren. They did not need to be opposed or fought. In 2016 had hij de tijdgeest goed aangevoeld. Nu niet.

Roosevelts analyse was correct geweest. In 1932 was het Amerikaanse volk wanhopig op zoek naar een leider die zich hun lot aantrok en een geloofwaardige, realistische oplossing bood voor hun dagelijkse nood en een uitweg uit de crisis. De meerderheid was uitgekeken op de Republikeinse president die daar in zijn eerste termijn niet in was geslaagd. Hoovers aanpak van de protesten in Washington, te ver doorgevoerd door zijn legerbevelhebber MacArthur, had zijn populariteit verder ondermijnd.

Het thema ‘law and order’ en het bijbehorende dictatorschap was alleen acceptabel als een alternatieve aanpak zou falen. Roosevelt bood zicht op zo’n alternatieve, krachtige aanpak en beloofde grootscheepse steun van de overheid. In zijn acceptatiespeech had hij gezegd: ‘I pledge you, I pledge myself to a new deal for the American people… This is more than a political campaign. It is a call to arms.’²⁰

Hoe liep het af met de verkiezingen van 1932?

Uitdager Roosevelt versloeg de zittende president Hoover verpletterend, met een ongekende ‘landslide’. Slechts 6 (!) staten hadden op Hoover gestemd. Hoover accepteerde de uitslag en berustte in zijn lot.

Het leger hoefde door de overtuigende uitslag niet in te grijpen na de verkiezingen van 1932 om de zittende president in het zadel te houden of een rustige overdracht van de macht te waarborgen. De conclusie van presidentskandidaat Roosevelt (rechts op de foto) over mensen zoals generaal MacArthur (links op de foto) was pragmatisch: ‘We must tame these fellows and make them useful to us.’ ²¹

De geschiedenis leert dat het Roosevelt in zijn daaropvolgende jaren als president inderdaad was gelukt ‘to tame’ de generaals en ‘to make them useful’. Zij wonnen de Tweede Wereldoorlog voor hem. MacArthur deed dat in de strijd tegen de Japanse strijdkrachten en Patton deed dat in de strijd tegen de Italiaanse en Duitse fascisten, maar wel met zo iemand als Eisenhower in de rol van opperbevelhebber in Europa.

Mede door het succes van zijn generaals werd FDR als enige president in de Amerikaanse geschiedenis gekozen voor een derde en zelfs een vierde termijn, die overigens slechts een paar maanden duurde doordat hij voortijdig overleed. Daarna werd de wet aangepast om het aantal presidentstermijnen voor altijd te beperken tot twee.

In een nationaal uitgezonden radio-boodschap in april 1932 had Roosevelt gezegd: ‘The country needs and, unless I am mistaking its temper, the country demands bold, persistent experimentation. It is common sense to take a method and try it: If it fails, admit it and try another. But above all try something.’ Dat gold nog steeds, zei hij, ‘even as the calls for dictatorship resounded from the boardroom to the halls of Congress.’²²

In 2020 had ‘dealmaker’ Donald Trump, die nooit een fout toegaf, beter een voorbeeld kunnen nemen aan de pragmatisch opererende ‘New Deal’ Roosevelt dan aan de aanvallend ingestelde ‘law and order’ MacArthur. In zijn eerste televisiedebat met uitdager Joe Biden ging Trump er met gestrekt been in. Dat was een grote fout: hij was veel te agressief en voor de gemiddelde Amerikaan was ‘law and order’ helemaal niet het voornaamste thema. De coronacrisis, en de daardoor ontstane economische crisis, was dat wel. Biden had dat beter begrepen dan de zittende president.

Trumps Democratische tegenstander bleek een veel betere antenne te hebben voor de gemoedstoestand van het Amerikaanse volk, dat zwaar leed onder de grootste gezondheidscrisis sinds de Spaanse Griep en de grootste economische crisis sinds The Great Depression. Hij stapte in het gapende gat dat het falende beleid van Trump voor hem open had gelaten, net zoals Roosevelt dat in 1932 had gedaan. Tijdens het eerste verkiezingsdebat tussen Trump en Biden, keek Biden een aantal keren recht in de camera om zich te richten tot de Amerikaanse televisiekijker, zoals Roosevelt zich ooit direct via de radio tot de Amerikaanse luisteraar had gericht. En elk voorstel dat Biden deed begon met de tekst: ‘Here’s the deal’.

Zou Amerika in 2020 de geschiedenis van 1932 herhalen?

Het antwoord op die vraag zou tot 3 november op zich laten wachten.