7.13 De wraakzuchtige psychopaat

In dit boek heb ik het Enneagram benut als persoonlijkheidstypologie om de karakterontwikkeling van Donald Trump te volgen, met de kanttekening dat ik daarbij uitging van mijn metafoor van ‘een bus met 9 subpersoonlijkheden’, de 9 Enneagramtypes. In hoofdstuk 7.5, over De Gewelddadige Vernietiger, citeerde ik een recente beschrijving van Trumps ghostwriter Tony Schwartz. Volgens hem werd Trump gedreven door ‘an insatiable narcissistic hunger to be loved, accepted, admired, and praised’ en ‘the need to dominate.’ Daarin herkende ik de twee Enneagramtypes, die ik in dit boek als rode draad heb beschreven.

Naar mijn mening zaten er bij Donald Trump twee types ‘voor in de bus’, die onderling bijna alle ‘rijtijd’ verdeelden: een narcistische Winnaar en een dominante Baas. Zij wisselden elkaar af aan het stuur, al naar gelang de context, de rol, de overheersende emotie of de trigger van het moment. Televisie: De Winnaar. Woedend: De Baas. Competitie: De Winnaar. Oorlog: De Baas. Supporters bij een rally: De Winnaar. Linkse Democraten: De Baas. Spotlights: De Winnaar. Trial: De Baas. Kapsel goed: De Winnaar. Intimiderende blik: De Baas. Salesman: De Winnaar. Bully: De Baas. Photo op: De Winnaar. Stevige handdruk: De Baas. Vriendelijke pers: De Winnaar. Kritische pers: De Baas. Vleierij: De Winnaar. Vechten: De Baas. Liegen: De Winnaar. Scheldnamen: De Baas.

Dit is het 10^de en tevens laatste hoofdstuk dat ik aan Trumps karakter wijd. Het is daarmee misschien wel het belangrijkste hoofdstuk om Trumps gedrag tijdens zijn laatste maanden in Het Witte Huis te kunnen begrijpen. Het onderwerp: de meest ongezonde versie van De Winnaar. De Winnaar (Enneagramtype Drie) op het meest ongezonde niveau (level 9) had van de auteurs Riso & Hudson in hun Enneagram Basisboek uit 1996 een veelzeggende benaming gekregen: De Wraakzuchtige Psychopaat.¹

De Winnaar en De Baas hadden tijdens Trumps hele leven met elkaar opgetrokken, en waren samen naar steeds ongezondere niveau’s gezakt. Tesamen, in de persoon van Donald Trump, tegen de rest van de wereld, voortgedreven door een onstilbare honger naar beroemdheid op weg naar de ultieme nummer 1 positie, die zowel de meeste media-aandacht als de meest dominante positie ter wereld met zich meebracht. President van Amerika worden was voor Donald Trump dan ook de ultieme, waargemaakte droom. President van Amerika blijven was voor hem van levensbelang. Alles was daaraan ondergeschikt.

De neerwaartse ontwikkeling van Trumps karaktertypes 3 en 8

Voor het Enneagramtype De Baas (type Acht) was de bodem bereikt op het niveau van De Gewelddadige Vernietiger. Naar mijn overtuiging werden de Verenigde Staten van Amerika tijdens Trumps laatste jaar als president derhalve geleid door een man die de twee meest gevaarlijke karaktertypes in zich verenigde: De Gewelddadige Vernietiger en De Wraakzuchtige Psychopaat. Echt verbaasd was ik daarom niet toen hij dingen deed die nog geen enkele president in de Amerikaanse historie eerder had gedaan. Wel was ik opgelucht dat hij de verkiezingen verloor.

Mijn conclusie was in lijn met wat Dr. Justin Frank in zijn boek Trump on the Couch, Inside the Mind of the President² had vastgesteld. Het aantal pathologische problemen die Dr. Frank op afstand bij Trump constateerde in 2018 en overtuigend toelichtte was groot, maar voor de lezer van dit boek niet meer verrassend: Lying, Narcissism, Destructiveness, Racism, Sexism, Misogyny. Aan elk van deze stoornissen had de auteur een hoofdstuk gewijd.

Er was nog iemand door wie ik mij gesterkt voelde in mijn analyse: Trumps nicht, Mary Trump, zie ook hoofdstuk 4.14. Mary kwam in 2020 in haar eigen boek Too Much and Never Enough³ tot een soortgelijke diagnose als Justin Frank en Tony Schwartz. Als klinisch psycholoog en ooggetuige van haar familie had zij meer recht van spreken dan de meeste Trump-watchers. CNN’s Brian Stelter citeerde in zijn programma een aantal van haar teksten, ter gelegenheid van de publicatie van haar boek.

De 74-jarige Donald Trump was in zijn laatste presidentsjaar daadwerkelijk rijp voor een lange reeks sessies bij een psychiater op de bank. Hij was bovendien absoluut niet capabel om een land met 330 miljoen inwoners fatsoenlijk te regeren. Maar de president was zelf de laatste die dat zou toegeven, laat staan dat hij ook maar enige vorm van therapie zou toestaan, of aanstalten maakte om Het Witte Huis vrijwillig te verlaten wegens gebleken ongeschiktheid. Dat was overigens ook de mening van Mary Trump.

Voordat we langzamerhand de ontknoping naderen van het presidentschap van Donald Trump is het goed om stil te staan bij de mentale staat waar hij zich in zijn laatste jaar in bevond. Dat aspect, in combinatie met zijn incompetentie, bood namelijk een garantie op een dramatische afloop.

De conclusie van Dr. Frank was in 2018 een ‘call to action for all Americans’: ‘He is consumed and misled by a lifetime of unprocessed, unacknowledged anxiety, which has no doubt been exacerbated by the power and responsibility of his office.’ ⁴ Maar zijn oproep aan zijn medeburgers bleef onbeantwoord tot het moment van de verkiezingen. Dictator Trump had zijn eigen partij in een dodelijke houdgreep, en daarmee de Senaat, die de eerste gouden kans had laten lopen om hem af te zetten (en de tweede ook).

Wraakzucht was in 2020 een belangrijke drijfveer voor Trump. Wraak op Nancy Pelosi en Chuck Schumer bijvoorbeeld. Voor zijn ondertekening in the Oval Office van de historische economische corona-hulpwet van $2 trillion, notabene een bipartisan resultaat, had hij geen enkele Democraat uitgenodigd, en na afloop demonstratief de pennen uitgedeeld aan alle aanwezigen. Voordat de deal gemaakt was had hij zich nog vol lof over de Democratische medewerking uitgelaten. Hij meende er niets van. De Democraten hadden hem impeached en dat zou nooit meer goed komen.

In zijn boek Think Big had hij een heel hoofdstuk gewijd aan Revenge. Wraak was altijd al een thema geweest, maar nu meer dan ooit. Wraak op de linkse pers, wraak op iedereen die hem ooit had tegengewerkt, wraak op Never-Trumpers, wraak op Mitt Romney, wraak op afvalligen die uit de sekte waren getreden, wraak op Democratische gouverneurs zoals Andrew Cuomo en Gretchen Whitmer (‘that woman of Michigan’, ‘Gretchen “Half” Whitmer, she doesn’t have a clue’).²¹

Direct na zijn vrijspraak had Trump wraak genomen op alle mensen die tijdens de impeachment inquiry tegen hem had getuigd. Een van zijn adviseurs noemde dat ‘flushing out the pipes.’ CNN noemde het ‘the purge’.

Bovendien maakte Trump haast door zoveel mogelijk inspector generals te ontslaan, zodat elk onafhankelijk onderzoek naar hem of zijn regering voortaan onmogelijk werd. Een aantal van die functies waren in het leven geroepen na de Watergate-affaire om herhaling te voorkomen. Michael Atkinson, de inspector general for the Intelligence Community, was verantwoordelijk geweest voor het doorsturen van de klacht van de whistleblower over Trumps Oekraïne-telefoontje naar het Congres, wat Trumps impeachment had veroorzaakt. Dat schreeuwde natuurlijk om de wraak van de koning.

Trump ontsloeg hem op een vrijdagavond. Auteur Chris Whipple, een intelligence expert, noemde Atkinsons ontslag ‘a Friday Night Massacre, a purely vindictive decision with no apparent purpose other than punishing the inspector general’. Trump zelf wond er ook geen doekjes om: ‘I thought he did a terrible job, absolutely terrible. He took a fake report and he brought it to Congress. The man is a disgrace to I.G.s. He’s a total disgrace.’⁵

Zo had Donald Trump na 1990 zijn Trump Organization in Atlantic City gezuiverd van ongewenste elementen en zo zuiverde hij nu zijn regering van mensen die hij als disloyaal zag, verraders van de koning. De behoefte aan wraak was altijd al een karaktertrek van Trump geweest, maar nu hij die wraaklust combineerde met de macht van een president was niemand veilig. Daardoor hield hij in feite het hele land in gijzeling van 20 januari 2017 tot en met 20 januari 2021. Het land moest zijn gifbeker helemaal leegdrinken.

Wraakzuchtig, okay, maar is ‘psychopaat’ misschien toch een te zware term?

Volgens Tony Schwartz niet.

Auteur Tony Schwartz schreef in de zomer van 2020 een artikel met de titel The Psychopath in Chief. Hij wist waar hij over sprak, want voor het schrijven van The Art of the Deal had hij honderden uren met de latere president doorgebracht (zie ook hoofdstuk 3.6). Naar aanleiding van het verschijnen van Mary Trumps boek  werd hij op CNN geïnterviewd.

Schwartz: ‘First of all, my view of this is remarkably similar to Mary Trump’s. We both had long exposure to this man, I have studied psychology myself for 30 years, and in 2016 in The New Yorker I said that if I could rename The Art of the Deal I would rename it The Sociopath.’ ⁶

Riso & Hudson: In dit stadium kunnen Drieën door en door psychopatisch worden.

Schwartz legde uit ‘Sociopath, psychopath, they’re essentially the same. And I’ve just written a piece a couple of weeks ago, The Psychopath in Chief, in Medium, and tried to lay out what I think is the core diagnosis, and so does Mary Trump, which is: he is a man without conscience and without empathy. And that is the most dangerous thing you can have in a human being.’

Tony Schwartz wees er op dat psychologen weliswaar al jaren debateren of het legitiem is om iemand van een afstand te kunnen diagnosticeren zonder een klinisch interview, maar in Trumps geval, schreef hij, is zijn levensgeschiedenis zo uitzonderlijk goed gedocumenteerd dat een gedegen beoordeling mogelijk leek.

Schwartz: ‘As I once did up close, we can observe every day which psychopathic traits Trump manifests in his behavior. The highly regarded Hare Psychopathy Checklist enumerates 20 of them. By my count Trump clearly demonstrates 16 of the traits and his overall score is far higher than the average prison inmate.’⁷

Van al die ‘traits’ waren er inderdaad diverse kenmerken herkenbaar bij president Trump. Eén van de belangrijkste daarvan was het ontbreken van empathisch vermogen. The Washington Post rekende uit hoe president Trump zijn spreektijd over de coronacrisis gedurende drie weken had verdeeld over verschillende thema’s. Van de 13 uur in totaal had hij 2 uur besteed aan het aanvallen van anderen, inclusief de media, 45 minuten aan het prijzen van zichzelf en zijn regering, en slechts 4,5 minuut (!) aan het betuigen van medeleven met COVID-19 slachtoffers en frontlijn-personeel.⁸

Zijn gebrek aan empathie bijvoorbeeld ging viral in februari 2018, nadat foto’s gepubliceerd werden van zijn ontmoeting in Het Witte Huis met slachtoffers van school shootings. Het was een emotionele bijeenkomst, behalve voor Trump.

Ouders en studenten vertelden hun hartverscheurende verhalen, bepleitten striktere wapenwetgeving en lieten hun tranen de vrije loop. Trump keek er naar en wist zich met zijn houding geen raad. Gelukkig had één van zijn medewerkers hem voorbereid en hem een paar voorbeeldvragen meegegeven. De eerste vier vragen leken nuttige tips: ‘1. What would you most want me to know about your experience? 2. What can we do to help you feel safe? 3. Do you see some [words hidden] something … effective? 4. Resources/ideas?’

Maar het was vraag nummer 5 die voor iedere leider met een greintje empathie in zijn lijf volstrekt overbodig zou zijn geweest: ‘I hear you.’

Voor een oplossing van de school schootings had hij geen suggesties nodig. Die wist hij zelf wel te bedenken: ‘If you had a teacher who is adept at firearms, they could very well end the attack very quickly.’ Maar als het ging om oprecht emotioneel verbinding te maken met andermans pijn had Trump een briefje nodig. Een Twitter-gebruiker reageerde verbijsterd: ‘What kind of person needs NOTES to show empathy to children who were under heavy fire from a maniac?’⁹

Als je die vraag aan Tony Schwartz zou stellen was het antwoord snel gegeven. Hij was al jaren eerder tot het inzicht gekomen dat Donald Trump een psychopaat was. In zijn artikel Psychopath in Chief schreef hij dat zijn ogen waren geopend door een lang verslag van de hand van Vince Greenwood, een psycholoog uit Washington, D.C.: ‘Greenwood makes a detailed clinical case that Trump is a psychopath, a term that is now used nearly interchangeably with sociopath.’

Anthony Scaramucci was tot hetzelfde oordeel gekomen. Scaramucci, die al jaren bevriend was geweest  met Donald Trump (maar nu niet meer) en een blauwe maandag zijn perschef was geweest in Het Witte Huis, zei in de BBC-documentaire The Trump Show, in Nederland uitgezonden in februari 2021: ‘I know the son of a bitch very well. This is a cunning sociopath. He’s nuts. But he’s very cunning and he’s very smart.’

President Trump, zittend achter zijn Resolute Desk, was een Wraakzuchtige Psychopaat, precies zoals Schwartz en Scaramucchi hadden geconcludeerd op basis van hun eigen ervaringen.

Riso & Hudson: Ze negeren de normale gedragsgrenzen en leven hun wreedste wraakfantasieën uit. Zonder innerlijke rem op hun gedrag doen ze wat ze kunnen totdat ze hun woede gekoeld hebben, anderen geruïneerd zijn of iemand hen stopt.

Donald Trump was in 2020 verworden tot een man zonder geweten, zonder schaamte, zonder moreel kompas, zonder empathie en zonder plichtsbesef of verantwoordelijkheidsgevoel.

Het leven van Donald Trump in 2019-2020 leek in meer dan één opzicht een herhaling van 1989-1990. Zijn casinomanager John O’Donnell had die periode in 1991 gedetailleerd beschreven in zijn boek TRUMPED!.

O’Donnell:¹¹ ‘That fall of 1989 saw growing signs that there were serious financial problems in the Trump Organization. At first I didn’t realize how bad things were … Audacity had been the key to Donald’s success … But by now Donald was ignoring the lessons of his own success. How much of this was delusion, it’s difficult to know.’

Toen Trump door zijn casinomanagers geconfronteerd werd met neergaande inkomstenprognoses reageerde hij als door een wesp gestoken: ‘Holy shit! No fucking way, Jack! No way. You are wrong. The business can’t be down. There is no way that business is going to be down … You’ve miscalculated. There is not going to be a problem. You’re going to do numbers you never fucking dreamed of … You guys better get your fucking numbers squared away.’

Riso & Hudson: Het complete gebrek aan zelfremming maakt het voor anderen welhaast onmogelijk om zich tegen Winnaars te verdedigen, omdat ze aanvoelen dat ongezonde Winnaars lager zullen gaan dan ze zelf bereid zijn af te dalen.

O’Donnell concludeerde in 1989 dat er geen andere mogelijkheid was dan toe te geven aan Donalds eis de prognoses naar boven bij te stellen: ‘The number was so unrealistic that it was demoralizing. Of course, I could never let on to the staff that this figure was a fiction created to satisfy Donald’s ego and his need to raise cash in the public arena. The greatest challenge was to make them believe it was attainable.’

Elke medewerker van Trump kwam een keer voor de keuze te staan: meegaan in de leugen of vertrekken. Dat was zo in 1989 en dat was ook zo in 2019.

Menig Trump medewerker in het Witte Huis voelde zich in 2019-2020 zoals zijn casinomanager O’Donnell zich had gevoeld in 1989-1990.

Tegen het einde van Trumps presidentstermijn was de bron van Trumps frustraties en angst niet de casino-prognoses, maar de kiezerspeilingen.

Riso & Hudson: Anderen zien soms wel in hoe de situatie is, maar ze zijn gewoonlijk bang om de Winnaar daarmee te confronteren. Ongezonde Winnaars rekenen ook op het feit dat anderen, uit angst voor vergelding, toch niets over hun gedrag durven te zeggen of er iets aan zullen doen.

Fox News, notabene Trumps eigen propagandakanaal, peilde in oktober 2019 dat meer dan de helft van de Amerikaanse kiezers Trump uit het Witte Huis wilde zien vertrekken. Op dat moment was het impeachment onderzoek nog niet afgerond, en een nieuw coronavirus was nog niet ontdekt. De peilingen waren ronduit dramatisch.

Tijdens Trumps derde presidentsjaar, 2019, hadden zich langzaam maar zeker steeds meer donkere wolken samengepakt, en niet alleen in het Huis van Afgevaardigden. Ook zijn sterkste troef, de sterke economie en de mate waarop hij dat op zijn conto kon schrijven, begon tekenen van kwetsbaarheid te vertonen.

Fortune vatte het beeld van Trump in december 2019 samen in haar Investor’s Guide 2020, onder de kop ‘Why Trump is bad for business. Journalist Geoff Colvin schreef dat het vertrouwen van CEO’s was gedaald van circa 60% rond Trumps inauguratie naar 34% eind 2019: ‘The fear among many businesspeople is that, after a strong start, he’s doing more harm than good and has no significant policy levers left to pull.’¹²

Met een economisch beleid bestaande uit een forse belastingverlaging voor bedrijven en aanmerkelijke beperking van beperkende overheidsregels bevorderde Trump de economische groei, banengroei en de aandelenkoersen. Colvin: ‘Trump’s first year looked like a home run for business.’ Maar dat positieve effect had niet lang geduurd.

Kandidaat Trump had gezegd dat hij de BNP-groei zou verhogen van 1% naar 4%: ‘And I actually think we can go higher than 4%. I think you can go higher than 4%. I think you can go to 5% or 6%.’ Elke Trump-kenner herkende zijn ‘truthful hyperbole’, die al zo vaak een eufemisme was geweest voor fantasie, simpele leugens, loze beloftes of uit de lucht gegrepen claims zonder enig bewijs. Colvin koos de eerste variant: ‘That was fantasy.’ De gedachte dat Trump de beste president zou zijn voor de economie was een zorgvuldig gecreëerde mythe.

Onder Trumps bewind bleef de economische groei in de Verenigde Staten stabiel rond de 2,5%. Soms een kwartaal wat hoger en soms een kwartaal wat lager, net als onder Obama. De groei in 2018 was 2,9% en de Federal Reserve verwachtte voor 2019 een normale 2,2%, in lijn met het gemiddelde sinds 2000. Colvin: ‘For Trump the slowdown is a self-inflicted wound, but U.S. businesses (and consumers) are feeling the pain.’¹³

Na de eerste anderhalf jaar begonnen de negatieve effecten van Trumps andere beleid te overheersen, zoals immigratiebeperking (voor sommige bedrijven waren gastarbeiders essentieel en voor universiteiten waren buitenlandse studenten broodnodig), verhoogde tarieven (die de productprijzen deden stijgen), handelsoorlogen met zowel vrienden als vijanden, en een enorme toename van de staatsschuld, iets wat alleen te rechtvaardigen was tijdens een recessie.

Colvin: ‘Trump has wiped out the benefits of his first-year policy successes by doubling down on his signature campaign issues, tariffs and immigration, adding a thick layer of uncertainty and chaos to his policy intentions, and raising federal indebtedness to new highs.’ De aandelenkoersen waren sinds november 2016, Trumps verkiezing, en 26 januari 2018 gestegen met gemiddeld 27,3% per jaar. Sinds dat moment en november 2019 was de stijging nog slechts 3,8% op jaarbasis. Colvin concludeerde: ‘For businesspeople, today’s Trump is no longer the friend he briefly was.’ ¹⁴

Van een recessie was op dat moment nog geen sprake. Daar was Amerika echter onvermijdelijk wel naar onderweg, net zo zeker als dat Trumps karakter op weg was naar de absolute bodem.

Geleidelijk aan zette Trumps karakter de ingezette neerwaartse beweging door, naarmate zijn presidentschap vorderde. De combinatie van ongebreidelde macht, continue vleierij van zijn hofhouding en dagelijkse propaganda door bevriende media enerzijds, en de nimmer aflatende tegenwerking van zijn tegenstanders, de altijd kritische commentaren van de neutrale en linkse media, en de dalende peilingen anderzijds waren fnuikend voor zijn persoonlijkheid en zelfbeeld.

Riso & Hudson: Hun behoefte aan aandacht en bevestiging, die we niveau na niveau verschillende vormen hebben zien aannemen, wordt hun nemesis. Maar psychopatische Winnaars kan het allemaal toch niets meer schelen. Integendeel, publiekelijke veroordeling en beruchtheid geeft ze immers de aandacht waarnaar ze zo sterk hunkeren: gevreesd of veracht worden bevestigt dat ze nog steeds ‘iemand’ zijn.

Trumps directe omgeving was onmachtig om het neergaande proces te stoppen. De media hadden een dagtaak aan het rapporteren van de gevolgen. De zakenwereld maakte zich grote zorgen over de economie. En Trumps eigen partij had geen enkele grip op hem. Het ging eerst van kwaad tot erger, en vervolgens van erger naar ergst.

Verliezen was een ondraaglijke gedachte voor Donald Trump. Dat vooruitzicht bracht het slechtste in de president naar boven. Verliezen van Joe Biden, die hij zo vaak belachelijk had gemaakt, was zelfs onmogelijk in Trumps alternate universe. Het verliezen van de verkiezingen was simpelweg geen optie.

Riso & Hudson: Met geen mogelijkheid zouden ze ooit nog kunnen ontsnappen aan het ondraaglijke gevoel waardeloos en inferieur te zijn. Of, wat het laatste betreft: het succes en de schijnbare superioriteit van anderen ervaren ze keer op keer als een bespotting en vernedering van zichzelf.

USA Today publiceerde op 24 december 2019 de uitslagen van de eerste peiling gehouden na de impeachmentstemming in het Congres, onder de kop ‘Poll: 52% approve of Trump’s removal’.¹⁵ Een eerder gehouden USA Today/Suffolk peiling, gehouden voorafgaand aan de stemming in het Congres, had nog een percentage van 45% laten zien dat zijn vertrek goedkeurde; toen was 52% nog tegen zijn impeachment en afzetting. Dit beeld was nu compleet omgedraaid.

Na de stemming in het Congres eind 2019 was het percentage impeachment-tegenstanders gedaald naar 43%. De kerstsfeer in Trumps winterpaleis Mar-a-Lago was dan ook vergelijkbaar met die in zijn Atlantic City casino’s 30 jaar eerder: om te snijden. Donald Trump stond aan de vooravond van de tweede grote ondergang in zijn leven, met dien verstande dat zijn karakter zich 30 jaar lang in negatieve zin had kunnen doorontwikkelen, terwijl ondertussen zijn macht was vertienvoudigd. Die combinatie voorspelde weinig goeds voor 2020.

Het enige wat iemand hoefde te doen om door president Trump te worden afgebrand was openlijk kritiek op hem uiten. Dictators kunnen daar nu eenmaal niet zo goed tegen. Wraakzuchtige Psychopaten evenmin. In 2020 nam die kritiek toe en daardoor ook zijn wraakzucht.

Trumps beleid in 2020 was bijvoorbeeld aanleiding voor de gepensioneerde Army General Colin Powell, een Republikein, om zich op 7 juni uit te spreken tegenover CNN-presentator Jake Tapper: ‘We are at the turning points. I mean, the Republican Party, the President, thought they were sort [of] immune. They could go say anything they wanted. And even more troubling, the Congress would just sit there and not in any way resist what the President is doing.’ Powell zei dat hij op Joe Biden zou stemmen in november 2020. Dat schoot bij Trump in het verkeerde keelsgat.

In een tweet noemde Trump Powell ‘a reall stiff’ en ‘highly overrated’. Powell had hem ook een leugenaar genoemd, maar dat was niet wat hem dwarszat. Het feit dat de onder republikeinen nog steeds populaire Powell openlijk verkondigde dat hij op Biden zou gaan stemmen, dát was tegen het zere been. In zijn tweet probeerde hij daarom Powell te diskwalificeren, met een verwijzing naar diens Irak-optreden in de Verenigde Naties.¹⁶

Helaas voor Trump was Colin Powell lang niet de enige prominente republikein die zijn afkeer van hem uitsprak. Naarmate 2020 vorderde spraken steeds meer republikeinen hun voorkeur uit voor Joe Biden, daarmee rugdekking gevend aan elke gematigde republikein om in dit uitzonderlijke geval op een Democratische presidentskandidaat te stemmen.

David Gergen, een Harvard-professor en voormalig adviseur van vier presidenten, waaronder Richard Nixon en Ronald Reagan, zei tegen de Financial Times op 3 juni 2020 dat het sturen van troepen naar Amerikaanse steden niet in Trumps voordeel zou werken: ‘If you have 140,000 dead and 40 million unemployed [because of the coronavirus] and blood in the streets, I don’t see how you win. You just ask the old Reagan question, “Are you better off than you were four years ago?”’

Op 8 juni 2020 werd een nieuwe CNN-peiling gepubliceerd. De cijfers waren vernietigend voor Trump. Niet alleen bleek hij de coronacrisis volgens de meeste Amerikanen verkeerd te hebben aangepakt, de overgrote meerderheid van het Amerikaanse volk wees ook zijn aanpak van de interraciale spanningen af.¹⁸

Slechts 38% van de ondervraagden keurde de manier waarop Trump zijn presidentschap uitvoerde goed. Zijn herverkiezing in november was écht in gevaar als deze peilingen niet zouden veranderen. En als hij zou verliezen lag er een hele reeks rechtzaken op hem te wachten. Zolang hij president was, was hij immuun. Daarna niet meer.

Riso & Hudson: Diep pathologische Drieën vrezen dat hun valsheid en leegte – om nog maar te zwijgen van hun wandaden – aan het licht gebracht zullen worden. Ze hebben ook alle reden om te geloven dat ze, mocht het zover komen, totaal geruïneerd zouden zijn.

Trump reageerde diezelfde dag dat de peilingen bekend werden al in een tweet, op zijn gebruikelijke aanvallende wijze. De peilingen klopten natuurlijk niet. Trump: ‘CNN Polls are as Fake as their Reporting. Same numbers, and worse, against Crooked Hillary. The Dems would destroy America!’ ¹⁹ Maar het waren niet alleen de CNN-peilingen die er voor Trump slecht uitzagen.

Uitdager Joe Biden scoorde in vrijwel alle peilingen beter dan de zittende president. Trumps humeur werd er niet beter op. Zijn einde als machtigste man van de wereld naderde en het leek erop dat er niets was wat daar verandering in zou kunnen brengen. Zijn meest ongezonde karaktertrekken werden getriggerd door zijn overlevingsdrang.

Sekte-expert Steven Hassan verwees in zijn boek The Cult of Trump naar het door Dr. Bandy Lee samengestelde boek The Dangerous Case of Donald Trump, waarin tientallen mentale gezondheidsspecialisten zich over Trump hadden uitgesproken: ‘The book is filled with descriptions and dire warnings about Trump’s mental health and his fitness to serve. “In Donald Trump,” one of the authors in the book declares, “we have a frightening Venn diagram consisting of three circles: the first is extreme present hedonism; the second, narcissism; and the third, bullying behavior.’

Die drie cirkels, hedonisme, narcissisme en ‘bullying behavior’ overlapten in het midden ‘to create an impulsive, immature, incompetent person who, when in the position of ultimate power, easily slides into the role of tyrant, complete with family members sitting at his proverbial ‘ruling table.’ Like a fledgling dictator, he plants psychological seeds of treachery in sections of our population that reinforce already negative attitudes.”’²⁰

Dat bleek een accurate voorspelling van wat er in 2020 gebeurde, bijna op dagelijkse basis. Een treffend voorbeeld van die ‘pychological seeds of treachery in sections of our population that reinforce already negative attitudes’ was Trumps falende aanpak van reeds bestaande raciale spanningen, waarvan wij in het vorige hoofdstuk al een paar voorbeelden hebben gezien.

Op 23 augustus 2020 werd Jacob Blake, een ongewapende zwarte man 7 keer in de rug geschoten door een politie-agent, Rusten Sheskey, voor het oog van zijn kinderen die in de auto zaten. Blake had het overleefd, maar was deels verlamd voor de rest van zijn leven.

Het was het zoveelste bewijs dat ongewapende zwarte mannen vogelvrij waren in de ogen van de Amerikaanse politie (zie vorige hoofdstuk). Als gevolg daarvan werd er dagenlang geprotesteerd in de straten van Kenosha, onder de noemer van Black Lives Matter.

Op de derde avond, op 25 augustus, deed er zich rond middernacht een fataal incident voor in de straten van Kenosha.

Een 17-jarige jongen, Kyle Rittenhouse, was op 25 augustus naar Kenosha gekomen om de politie te helpen de stad te beschermen tegen de linkse demonstranten. Kyle was op eerdere foto’s al te zien bij een Trump-rally bij Drake University in Des Moines, Iowa, op 30 januari 2020. Zelf had hij destijds een videoclip over zijn aanwezigheid bij de rally op TikTok gezet. Een screenshot van C-Span toonde hoe hij op de eerste rij zelfs oog in oog had gestaan met zijn idool, president Donald Trump.²²

Wapens, politie en Trump waren Kyle’s grote passies, zo bleek uit zijn uitingen op social media: Blue Lives Matter. Kyle had al eens meegedaan aan een lokaal politiekadet-project. In reactie op de rellen was hij, bewapend met een military-style semi-automatisch AR-15-geweer, naar Kenosha gekomen. Daar was hij vriendelijk begroet door politie-agenten, die hem water hadden gegeven. Hij stond per slot van rekening aan hun kant.

De avond voor zijn komst naar Kenosha had de jongen in een interview gezegd: ‘Part of my job also is to protect people. If someone is hurt, I’m running into harm’s way.’ Maar Kyle beschermde die avond helemaal niemand. De fanatieke Trumpfan, die geobsedeerd was door de politie, wás ‘harm’s way’. Tijdens een botsing met Black Lives Matter-demonstranten, die vergeefs hadden geprobeerd zijn wapen af te pakken, was hij op de grond gevallen en had hij twee mannen doodgeschoten en een derde verwond. Omstanders hadden het fatale incident vastgelegd.

Daarna rende Kyle terug, de oproerpolitie tegemoet. Iemand riep nog ‘that dude just shot them’, maar de politie liet de witte dader ongemoeid vertrekken, met zijn AR-15 langs zijn lichaam. Pas een dag later werd de jongen alsnog gearresteerd, bij zijn moeder thuis, op 30 minuten rijden van Kenosha, en aangeklaagd voor ‘homicide’.²³

Kyle’s slachtoffers waren linkse witte Amerikanen uit dezelfde regio, die na de moord op George Floyd en daarna de aanslag op Jacob Blake, mee waren gaan protesteren in de Black Lives Matter-demonstraties: de 36-jarige Joseph Rosenbaum uit Kenosha werd gedood, de 26-jarige Anthony Huber uit Silver Lake werd gedood en de 26-jarige Gaige Grosskreutz uit West Allis werd verwond.

Tucker Carlson van Fox News, hooggeplaatst lid van de sekte van Trump, koos geheel voorspelbaar de kant van Rittenhouse: ‘How shocked are we that 17-year-olds with rifles decided they had to maintain order when no-one else would?’ Dat kwam hem op een snelle, kritische reactie te staan van CNN-commentator Keith Boykins: ‘An innocent black guy is killed by police and Tucker Carlson calls him a thug. A guilty white guy murders two people and Tucker Carlson calls him a patriot.’ ²⁴

Duidelijker kon de tweedeling in het Amerikaanse rechtssysteem en in het denken van de Trump-sekte niet worden verbeeld dan door beide gebeurtenissen in Kenosha. Witte politie-agenten en gewapende witte militieleden werden positiever bejegend dan ongewapende zwarte mannen en linkse witte demonstranten. Niemand twijfelde er aan dat Carlsons oordeel compleet tegengesteld zou zijn geweest als Kyle een zwarte moslimjongen was geweest die drie rechtse witte Trump-supporters had neergeschoten. Maar ja, het was nu eenmaal oorlog en Rittenhouse stond aan de ‘goede kant’ in het universum van Donald Trump.

Wat vond de sekteleider zelf eigenlijk van al deze gebeurtenissen in Kenosha, Wisconsin?

President Trump uitte geen woord van kritiek over de 17-jarige schutter. Tijdens een persconferentie in Het Witte Huis op 31 augustus verdedigde Donald Trump de jonge moordenaar zelfs. Trump zei tegen verslaggevers: ‘We’re looking at all of it and that was an interesting situation.’

Wat zei hij daar?

An interesting situation?

Zo praat een president niet. Zo praat een normale volwassene niet. Zo praat niemand. Zo praat alleen een Wraakzuchtige Psychopaat die de leider is van een gevaarlijke sekte en de gruwelijke misdaad van één van zijn sekteleden probeert goed te praten.

Voor wie het even was vergeten: Donald Trump was de man die in 1989 paginagrote advertenties in onder andere The New York Times had laten plaatsen met een pleidooi om in de staat New York de doodstraf opnieuw in te voeren, zodat vijf zwarte jongens, die (onterecht) beschuldigd werden van de verkrachting en mishandeling van een witte vrouw in Central Park (The Central Park Five) geëxecuteerd konden worden.

Toen jaren later de echte dader was opgepakt en uit DNA-onderzoek onomstotelijk was gebleken dat hij de dader was geweest, werden de onschuldige zwarte jongens vrijgelaten. Maar Trump weigerde zijn excuses aan te bieden.²⁵

Anno 2020 zei diezelfde Donald Trump, nu in zijn rol als president van de Verenigde Staten, over een 17-jarige witte jongen die twee mensen had doodgeschoten en één man had verwond: ‘You saw the same tape as I saw and he was trying to get away from them, I guess, it looks like he fell and then they very violently attacked him. But I guess he was in very big trouble, he would’ve been, he probably would’ve been killed.’²⁶

Op 1 september bracht de president hoogstpersoonlijk een bezoek aan Kenosha. Hij gaf iedere stem in het rechtse kamp rugdekking door te volharden in zijn ontkennende houding dat er sprake zou zijn van racisme. Een verslaggever vroeg aan Trump, tijdens een ronde tafelgesprek in Kenosha: ‘Some African American community leaders – and a lot of others, actually – have said it’s systemic. Where do you stand on that?’

Trump wilde er niets van weten: ‘I don’t believe that. I don’t believe that. I think the police do an incredible job.’ ²⁷

Hij kreeg nog een vraag: ‘Do you believe systemic racism is a problem in this country?’

Trump had die vraag al eerder ontkennend beantwoord en zei: ‘You just keep getting back to the opposite subject. We should talk about the kind of violence that we’ve seen in Portland and here and other places. It’s tremendous violence. That’s what you should be focusing on.’²⁸

Geheel in stijl verwierp president Trump elke suggestie dat er zoiets bestond als systemic racism. Hij loog. Zoals altijd. En hij probeerde de aandacht te verleggen naar de in zijn ogen uit de hand gelopen Black Lives Matter-protesten en naar antifa, de anti-fascistische beweging. Later zei hij: ‘Somebody’s got to do something about antifa.’ ²⁹

Niet alleen pleitte de president zijn jonge fan vrij, hij gaf op geen enkele manier blijk van enige empathie voor de twee vermoorde mannen en hun nabestaanden. Hier sprak niet alleen een gewetenloze psychopaat, maar ook een racistische white supremacist.

Trump bracht bewust geen bezoek aan de familie van Jacob Blake, volgens zijn zeggen omdat de familie daar hun advocaat bij aanwezig wilden hebben. Toen hem daar een vraag over werd gesteld antwoordde hij: ‘I thought it would be better to not do anything where there are lawyers involved. I thought that was inappropriate.’

Inappropriate? Was het neerschieten van Jacob Blake dan wél appropriate?

Wat vond hij van de beelden van de politie die Blake had neergeschoten?

Trump: ‘It was not a good sight. I didn’t like the sight of it certainly. And I think most people would agree with that.’³⁰

Dat was alles wat hij er over te melden had: not a good sight.

Want dat is altijd waar de ongezonde Winnaar in Trump op lette: sounds good, feels good, looks good. Een witte politie-agent die een ongewapende, zwarte man 7 keer in de rug schoot voldeed niet aan die criteria. Not a good sight.

President Trump bracht in Kenosha, Wisconsin, nog wel een bezoek aan de winkeleigenaren wier winkels ten prooi waren gevallen aan de uit de hand gelopen rellen. Die winkels waren weliswaar not a good sight, maar het beeld van Donald ‘law and order’ Trump was natuurlijk electoraal wél a good sight, met het oog op zijn achterban. Photo op? De Winnaar.

Als een ware oorlogspresident in de traditie van Winston Churchill liep hij langs de verwoeste gebouwen om zijn betrokkenheid te veinzen. Looks good, feels good, sounds good. Maar de staat Wisconsin trapte niet nog een keer in Trumps bedrog, zoals het in 2016 had gedaan. Een meerderheid van de inwoners stemde op 3 november 2020 op Joe Biden. De staat ‘flipte’ weer terug van ‘rood’ naar ‘blauw’.

In een interview met MSNBC, deelde Tony Schwartz zijn analyse over Trumps persoonlijkheid en zijn grote zorg met het grote publiek. Hij wees Amerika op de waarschijnlijkheid dat president Trump een poging zou doen om de verkiezingen in november te stelen.

Dit zei hij naar aanleiding van een uitspraak van Joe Biden tijdens de campagne. Biden had op 11 juni 2020 tegen Trevor Noah van The Daily Show gezegd: ‘It’s my greatest concern, my single greatest concern. This president is going to try to steal this election.’ ³¹

Schwartz was het helemaal eens met Biden, ‘100 per cent.’ Hij geloofde dat Trump ‘will do everything he can’ om de verkiezingen te stelen. Waarom dacht hij dat? Tony herhaalde zijn oordeel over de zittende president: ‘He is a psychopath. Meaning, he is missing the two ingredients that are critical and common with human beings. Number one, conscience, and number two, empathy. So, he lacks both of these qualities, and therefore anything goes for Trump.’

Voor Trump stond met zijn herverkiezing zijn hele leven op het spel, volgens diens voormalige ghostwriter: ‘As soon as he leaves office, his life, for all practical purposes from his perspective, is over.’ ³²

Trumps voormalige fixer Michael Cohen schreef zijn boek Disloyal een aantal maanden voor de verkiezingen van 2020, waarvan toen nog niet bekend was hoe die zou aflopen. Maar Cohen bleek al wel een vooruitziende blik te hebben gehad toen hij zei: ‘he won’t leave office voluntarily [in 2020].’ Cohen kreeg gelijk.

Tony Schwartz was niet voor niets in 2020 weer in de lucht gekomen met zijn verhaal. Tegen Brian Stelter zei hij: ‘That’s how he can go forward with his policies, Brian. Because he doesn’t actually care. If it’s the end that always justifies the means, and the only end is being reelected.’ Schwartz sloot zijn betoog af met een hoopvolle noot, niet voor Trump maar wel voor het land: ‘The problem is: his  time has passed. America is moving beyond him.’ ³³ Schwartz kreeg ook gelijk.

Aangezien president Trump de legertop en de geheime diensten van zich had vervreemd, zou hij zijn fanatieke, gewapende burgermilities hard nodig hebben om in 2021 aan de macht te blijven. Hij zou niet aarzelen dat middel ter hand te nemen. Daar had hij het karakter voor en er zou een noodzaak ontstaan als alle andere middelen zouden falen.

Michael Cohen kende Trumps kijk op de wereld: ‘To Trump, Putin was like the Saudi royal family, or Kim Jong-un in North Korea: the incarnation of dynastian wealth and the real ruling class of the planet. Everyone other than the ruling class on the earth was like an ant, to his way of thinking, their lives meaningless and always subject to the whims of the true rulers of the world.’

Toen de kritische Saoedi-Arabische journalist Jamal Khashoggi werd vermoord (naar later bleek in opdracht van de Saoedische kroonprins) kon het Trump werkelijk niets schelen, zoals je van een psychopaat mocht verwachten. Cohen herinnerde zich: ‘Here was what Trump would say when informed of the killing of a journalist: “What the fuck do I care? He shouldn’t have written what he did. He should have shut the fuck up.”’³⁴

Michael Cohen wees er op dat Trump niet in Het Witte Huis zat voor iemand anders dan zichzelf: ‘The cosmic joke was that Trump convinced a vast swathe of working-class white folks in the Midwest that he cared about their well-being. The truth was that he couldn’t care less.’

Tony Schwartz had iets soortgelijks gezegd tegen Brian Stelter. Het feit dat andermans welbevinden Donald Trump allemaal niets kon schelen was het logische gevolg van het ontbreken van een geweten en van enige empathie: ‘That’s what allows people to do what he’s doing right now, which is to be responsible for the deaths of tens of thousands of people and not give a damn.’

President Trump gaf niets om zijn onderdanen, zoals overduidelijk bleek in 2020. Terwijl er dagelijks duizenden Amerikanen stierven aan het coronavirus, was Trump volledig gefocust op het behouden van zijn macht. ‘He couldn’t care less,’ had Cohen terecht gezegd. ‘Be responsible for the deaths and not give a damn,’ had Schwartz gezegd. Beiden hadden volkomen gelijk. Helaas realiseerde vrijwel niemand zich in de miljoenensekte van Trump dat hun sekteleider geen moer om hen gaf. Zij hielden hartstochtelijk veel van hem en hij beweerde dat hij van hen hield. Zij geloofden hem en dachten dat hij de sterke leider was die hun land nodig had. Ten onrechte.

Cohen: ‘The truth was that he couldn’t care less. I don’t mean that as speculation or an opinion. That was a stone-cold fact during the 2016 campaign and throughout Trump’s presidency to this very day. To Trump, his voters are his audience, his chumps, his patsies, his base.’ Wat Cohen hier beschreef was niet alleen hoe een dictator naar zijn onderdanen kijkt. Zo kijkt ook een psychopatische sekteleider naar zijn volgelingen. Als makke schapen die niet beter wisten. Hij zou ze leiden. Naar de slacht.

Om in 2016 aan de macht te komen had Trump een beleidskader geadopteerd om de simpele reden dat dat aansprak bij zijn potentiële kiezers. Cohen: ’Guns, criminalizing abortion – Trump took up those conservative positions not because he believed in them but because they were his path to power. That was what I meant when I told Congress that Trump is a con man.’³⁵

Een con man opereert weliswaar grotendeels in het volle zicht, maar houdt zijn werkelijke motieven geheim en cruciale informatie achter. Zo ook Trump. In elke kast bevond zich een lijk dat verborgen moest blijven. Trump had al zijn hele leven op die manier geopereerd en dat had hem het presidentschap bezorgd. Waarom zou hij nu ineens van professie veranderen?

Donald Trump was aangewezen op list en bedrog om kans te maken om door te regeren. En dat was misschien wel zijn belangrijkste talent. Hij had het in zich om de beste con man uit de geschiedenis te worden als hij er in zou slagen een tweede termijn te winnen.

Auteur Michael Wolff toonde zich in juni 2019 in Siege, Trump Under Fire, zijn tweede boek over president Trump, zeker van de aanstaande zelfdestructie van Trump: ‘His enemies surround him, dedicated to bringing him down. I am joined in my train-wreck fascination with Trump – that certain knowledge that in the end he will destroy himself – by, I believe, almost everyone who has encountered him since he was elected president.’ ³⁶

Wolff schreef in Siege dat Trumps omgeving zich zorgen maakten: ‘They all speculated about how this will end – badly for him, they almost all conclude’.³⁷ In het algemeen constateerde Michael Wolff dat hoe dichter mensen bij Trump stonden, hoe meer zij zich gealarmeerd toonden ‘about his mental state’. De zorgen die geuit werden door mensen uit Trumps omgeving waren volkomen terecht, met de kanttekening dat deze ontwikkeling niet alleen slecht zal uitpakken voor Donald Trump zelf.

Psycholoog John Gartner schreef ‘To mental health professionals like me, red flags are waving wildly’, nadat Trump tijdens een NATO-bijeenkomst had gezegd: ‘My father is German … born in a very wonderful place in Germany.’ Fred Trump was geboren in The Bronx, New York.³⁸ De hier geciteerde Dr. Justin Frank, Mary Trump, Bandy Lee, Tony Scaramucci, Michael Wolff, John Gartner, Michael Cohen en Tony Schwartz vormden slechts een kleine selectie uit de groeiende lijst van mentale gezondheidsexperts, ooggetuigen en auteurs die zich serieus zorgen maakten over de psyche van president Donald Trump en de mogelijke gevolgen voor het hele land. Hun uitspraken bevestigden in mijn ogen dat Trump zich inmiddels op het meest ongezonde karakterniveau bevond en dat wij ons nergens meer over zouden moeten verbazen.

Riso & Hudson: En als ze nu absoluut niets te verliezen hebben, deinzen neurotische Drieën voor niets terug. Het kapotmaken van iedereen en alles waardoor ze herinnerd worden aan hun innerlijke laagheid, die ze nog steeds proberen te verdoezelen, wordt niets minder dan een monomanische obsessie.

Gelukkig kon De Wraakzuchtige Psychopaat altijd rekenen op zijn trouwe aanhang. Zijn sekte. Donald Trump maakte zich aan het begin van 2020 op om de hersenspoeling van Republikeins Amerika te vervolmaken. De Republikeinse partij was na zijn eerste, mislukte impeachment definitief veranderd in The Party of Trump. Zijn sekte was er klaar voor om de Amerikaanse democratie te vervangen door een dictatuur, gegeven het feit dat zijn sekte slechts een minderheid van het volk vertegenwoordigde. Met Donald Trump als Grote Leider.

President Trump beschikte reeds over een enorme macht. Maar hij had verzuimd van zijn minderheid een meerderheid te maken. Daardoor was hij in 2020 hard op weg om de verkiezingen te verliezen. De ongunstige peilingen overdreven weliswaar, maar ze logen niet. Donald Trump was tot het uiterste in staat, waar niemand die gehinderd werd door een geweten en empathische gevoelens rekening mee had gehouden.

Brian Stelter had in zijn interview met Tony Schwartz in de zomer van 2020 al geconcludeerd dat de presidentscampagne een keihard gevecht zou worden, met de overtuigingen van honderden miljoenen Amerikanen als inzet. Battleground: the Brain.

Schwartz trok in zijn artikel over Trump de volgende conclusie: ‘So what does all this tell us about how we can expect Trump to behave going forward? The simple answer is worse.’ ³⁹   Hij had wederom gelijk.

President Trump zou de verstandsverbijstering van zijn fanatieke aanhang voeden met zijn favoriete methode: gaslighting. Hij kon daadwerkelijk mensen gek maken en er van genieten.

Niemand in de geschiedenis van de Verenigde Staten was zo bekwaam in gaslighting als Donald Trump. Misschien zou hij er zelfs een tweede presidentstermijn mee kunnen afdwingen. Hij ging het in elk geval proberen. Het volgende hoofdstuk gaat daarom over hersenspoeling, een van de 15 uitingsvormen van een dictator. Voor iedere Amerikaan buiten de Trump-sekte gold Tony Schwartz’ eindconclusie: ‘Understanding what we’re truly up against – the reign of terror that Trump will almost surely wage the moment he believes he can completely prevail – makes the upcoming presidential election a true Armageddon.’⁴⁰

Kortom: we waren gewaarschuwd.