6.2 Billy Graham en Martin Luther King III

Boerenzoon Billy Graham (1918-2018) had Jezus toegelaten in zijn leven toen hij 16 jaar oud was. Drie jaar later studeerde hij aan het Florida Bible Institute in Tampa, hevig twijfelend over wat hij zou gaan doen met zijn leven. God ontvouwde zijn plan voor Billy op de Temple Terrace Golf and Country Club, tijdens een nachtelijke ‘soul-searching, late-night ramble on a golf course’. In zijn autobiografie schreef Billy: ‘I finally gave in while pacing at midnight on the 18th hole. “All right, Lord,” I said, “If you want me, you’ve got me.”’ ¹

Graham werd de eerste wereldberoemde TV-predikant en bovendien de spiritueel adviseur van vrijwel elke moderne Amerikaanse president (behalve van Kennedy, want die was katholiek). Bill Clinton zei in 2007 over ‘America’s pastor’: ‘When he prays with you in the Oval Office or upstairs in the White House, you feel he’s praying for you, not the president.’

William Martin, auteur van de biografie A Prophet With Honor, zei na Grahams overlijden in 2018: ‘William Franklin Graham Jr. can safely be regarded as the best who ever lived at what he did.’ ² Voor Donald Trump was Graham een rolmodel, in meer dan één opzicht. Hij nam zelf het nodige van hem over, maar hij zorgde ook voor een eigen ‘Billy Graham’ als spiritueel adviseur. Een vrouw.

Billy Graham kan worden beschouwd als de schepper van het Amerikaanse televangelisme, dat na de Tweede Wereldoorlog een geduchte concurrent werd van het liberale protestantisme en het katholicisme. Hij was een inspiratiebron voor alle televangelicals die na hem zouden komen. Toen Graham in 2018 overleed, op 99-jarige leeftijd, twitterde president Trump: ‘The GREAT Billy Graham is dead. There was nobody like him! He will be missed by Christians and all religions. A very special man.’ Er was weliswaar ‘nobody like him’, maar de politicus Trump had misschien wel meer overeenkomsten met Graham dan hij zich realiseerde.³

De overeenkomsten tussen de presentatievaardigheden en het showmanship van Graham en van Trump waren volgens mij niet geheel aan toeval toe te schrijven. Al in de jaren ’50 had Donald samen met zijn vader Fred vaak gekeken naar de televisie-diensten van de beroemde predikant. Een persoonlijke vriend van Trump dacht dat Donald daarom een fan was van Graham.⁴ De liefde voor het toen nog piepjonge medium televisie had de aan TV verslaafde Trump in elk geval met Graham gemeen.

Grahams programma’s heetten destijds Hour of Decision en Billy Graham TV Classics.⁵ Auteur David Brody schreef in zijn boek The Faith of Donald J. Trump dat Trump hem had verteld: ‘My father was a fan of Billy Graham. He liked him a lot. He would go to the ‘Crusades,’ at Yankee Stadium.’ Het ligt voor de hand dat vader Trump zijn bewondering voor Graham heeft overgedragen op zijn zoon, net zoals hij dat had gedaan met zijn bewondering voor Norman Vincent Peale, de dominee die zij elk weekend in New York aan het werk zagen (zie hoofdstuk 1.10).

Ofschoon Billy Graham niet voorkomt in Trumps boeken stel ik mij voor dat die eerste televisiebeelden van de charismatische spreker een onuitwisbare indruk op de jonge Donald moeten hebben gemaakt.

In 1957, Donald was toen nog pas 11 jaar oud, hield Graham tientallen zogenoemde ‘crusades’ in New Yorks Madison Square Garden, waarna hij zijn reeks afrondde met een rally op Times Square met meer dan 100.000 gelovigen.⁶

Billy Graham en Norman Vincent Peale fungeerden volgens mij als onbewuste rolmodellen voor als de jonge Donald ooit een groot publiek zou willen toespreken. Een vastgoedontwikkelaar hoefde niet zoals een predikant zijn volgelingen in vervoering te brengen, maar voor een ambitieuze politicus zou een dergelijke gave wel van onschatbare waarde zijn. Donald Trump bracht later net zulke mensenmassa’s op de been als de wereldberoemde predikant. Niet onbelangrijk voor iemand die altijd obsessief opschepte over de duizenden bezoekers van zijn eigen rally’s (en deze aantallen consequent overdreef). De bewondering die Trump voor Graham uitsprak na diens overlijden was dan ook oprecht, denk ik. There was nobody like him.

Zelf zei de populaire televangelist over zijn populariteit: ‘I have been asked, “What is the secret? Is it showmanship, organization or what?” The secret of my work is God. I would be nothing without him.’ ⁷ Trump kon een voorbeeld nemen aan Grahams showmanship en zijn rijke arsenaal aan demagogische handgebaren, die hij als kind al op televisie kon registreren, zonder op dat moment al te weten hoe goed zij later van pas zouden komen. Zie onderstaande voorbeelden, te beginnen met het moment dat Trump naar de hemel wees.

Je zou het misschien niet direct achter hem zoeken, maar de volwassen Donald Trump keek ook graag naar evangelische televisie-uitzendingen. In een speech zei hij dat hij bijvoorbeeld vaak naar Jerry Falwell’s programma The Old-Time Gospel Hour keek. Brody & Lamb, de twee auteurs van de ‘spiritual biography’ The Faith of Donald J. Trump, vermoedden ook dat Trump een fan was van Robert Schuller, oprichter van de Crystal Cathedral en bekend van zijn Hour of Power-televisiediensten. Schuller had het stokje overgenomen van Norman Vincent Peale. Hij had Peale’s ‘positive thinking’ iets aangepast en ‘possibility thinking’ populair gemaakt.⁸

In zekere zin had niet alleen Robert Schuller, maar ook Donald Trump het stokje overgenomen van mensen als Billy Graham en Norman Vincent Peale. Hij had zijn eigen ‘geloofsgemeenschap’ gebouwd op het fundament van hun geloofsgemeenschap. Witte Amerikaanse evangelische protestanten waren met afstand de grootste christelijke bevolkingsgroep die in 2016 op Trump hadden gestemd. Een overweldigende meerderheid, maar liefst 78%, was in 2020 van plan opnieuw op hem te stemmen, zo bleek uit onderzoek van het Pew Research Center. Daarnaast kon Trump rekenen op 53% van de non-evangelical protestanten en 52% van de katholieken, de latino’s uitgezonderd.

Daar lijnrecht tegenover stonden de atheïsten/agnosten, de zwarte protestanten, de latino katholieken en de joden, waarvan niet minder dan 67 tot 90% van plan was op Trumps tegenstander Biden te stemmen. Geloof was dus een bepalende indicator bij de verkiezingen.⁹ Trumps inspiratiebronnen uit de hoek van de evangelicals hebben er in mijn optiek toe bijgedragen dat zijn verkiezingsrallies uitgroeiden tot meer dan slechts politieke bijeenkomsten. Zijn rallies ontwikkelden zich tot een mix van een rituele viering van een geloofsgemeenschap en een popconcert van een wereldster. De massabijeenkomsten van Trumps MAGA Church waren misschien wel het best te vergelijken met massabijeenkomsten van… Billy Graham.

Billy Graham was niet alleen een rolmodel voor zijn miljoenen volgers. Hij was het ook voor zijn oudste zoon, Franklin Graham (geboren in 1952). Franklin nam later de geloofsgemeenschap over van zijn vader, de Billy Graham Evangelistic Association. Vader Billy had gesproken tijdens de inauguratie van president Richard Nixon op 20 januari 1969: ‘We recognize, O Lord, that in Thy sovereignty Thou has permitted Richard Nixon to lead us at this momentous hour in our history.’ ¹⁰

Zoon Franklin sprak op zijn beurt een gebed uit tijdens de inauguratie van Donald Trump op 20 januari 2017: ‘that we may live peaceful and quiet lives in all godliness and holiness.’ Die tekst was natuurlijk ijdele hoop met zo iemand als Donald Trump. Maar de rechtgeaarde evangelical zag wel degelijk de hand van God in de hele ceremonie. Het regende lichtjes, wat Franklin onmiddellijk aanzag voor wat het was, een teken van Gods zegen: ‘Mr. President, in the Bible rain is a sign of God’s blessing. And it started to rain, Mr. President, when you came to the platform.’ ¹¹

Een passage in Trumps eigen speech – ‘the Bible tells us how good and pleasant it is when God’s people live together in unity’ – gaf toeschouwer Katherine Sasso uit Californië vertrouwen. Sasso: ‘The fact he stood up there and spoke about God freely, that’s what we want as Americans.’ Sommige mensen zijn snel tevreden. Een andere toeschouwer, Noah Franklin uit Fairfax, Virginia, zei: ‘I feel like if we put God and Jesus first, then everything will be okay, and that definitely our country will head in a better direction.’¹²

Katherine Sasso was één van de miljoenen Trump-volgelingen die de interpretatie van Franklin Graham geloofden: ‘I believe God is our president of the nation. And He brought Donald Trump to us for a reason.’

Franklin Graham gebruikte na Trumps verkiezing in een interview met de Religion News Service vergelijkbare woorden als zijn vader Billy had uitgesproken bij de inauguratie van Nixon. Franklin: ‘I think maybe God has allowed Donald Trump to win this election to protect this nation for the next few years by giving maybe an opportunity to have some good judges.’¹³ De geschiedenis herhaalt zich niet, wíj herhalen de geschiedenis. Maar dan net even anders.

Franklin werd niet de vertrouwenspersoon voor Trump zoals zijn vader dat voor Nixon was geweest. Iemand anders was dat namelijk al. Graham was niet de enige predikant die tijdens de inauguratie van Trump een gebed had uitgesproken. Evangelical pastor Paula White was dezelfde eer toebedeeld, als eerste vrouwelijke predikant ooit. Maar of Melania daar nou zo blij mee was… White was Trumps ‘spiritual advisor’.

White’s bijdrage aan de presidentiële feestvreugde duurde 1 minuut en 59 seconden. Ze zei onder andere: ‘As a nation, we now pray for our president, Donald John Trump, vice president, Michael Richard Pence, and their families.’ White vervolgde haar verzoek aan God: ‘We ask that You bestow upon our president the wisdom necessary to lead this great nation, the grace to unify us, and the strength to stand for what is honorable and right in Your sight.’ Dat streven zou Trump tijdens de daaropvolgende jaren helaas niet waarmaken. ‘Wisdom’, ‘unifying’ en ‘honorable’ waren geen kernkwaliteiten van de nieuwe president, en bidden zou onvoldoende helpen.

White deed nog een verzoek aan de Allerhoogste: ‘Let Your favor be upon this one nation under God. Let these United States of America be that beacon of hope to all people and nations under your dominion, a true hope for humankind.’ Ook die hoop bleek na vier jaar ijdel te zijn geweest. Trump had als president bijna alle bevriende landen van Amerika geschoffeerd en bijna alle belangrijke verdragen opgezegd.

Amerika had bovendien na 10 maanden in de coronacrisis de meeste slachtoffers van de hele wereld. Met slechts 4% van de wereldbevolking telden de Verenigde Staten 20% van alle coronaslachtoffers. Niet bepaald de score van een door God gezegende president. White: ‘We pray this in the name of Jesus Christ. Amen.’¹⁴ White’s gebeden zouden niet het gewenste resultaat opleveren. Misschien vertrouwde God het zaakje toch niet helemaal, of had hij een heel ander plan met Trump en Amerika. Tja, kom daar maar eens achter.

Volgens Amerikaanse evangelicals gebruikt God zijn volgelingen als instrumenten om zijn plan met de mensheid uit te voeren. Billy Graham had Nixon in zijn inauguratiegebed ‘God’s earthly instrument’ genoemd, vergelijkbaar met de wijze waarop latere predikanten Trump als instrument van God zouden aanduiden. Paula White was een van Gods instrumenten om Trump het presidentschap te bezorgen, die op zijn beurt Gods instrument was om Amerika te redden uit de handen van de goddeloze Democraten en de rest van de wereld.

White had op haar 18^de het licht gezien. Haar herinnering doet denken aan die van Billy Graham. White: ‘I truly had an encounter with God and got radically saved – and I dedicated my life to him. I stayed at an altar all night long one night, and said to God: “If you can, then use me.” ¹⁵ Dat had God zich geen twee keer laten zeggen, want voor Paula had hij ook een plan, net als voor Billy Graham. God haar een belangrijke rol toebedacht op het pad naar het presidentschap van Zijn Chosen One, Donald Trump.

Trump had al vanaf zijn vroegste jeugd een grote bewondering voor TV-predikanten, én een zwak voor mooie vrouwen. Spiritueel adviseur White voldeed aan beide criteria. Zonder haar zou Trump niet in Het Witte Huis zijn beland. En toen hij er eenmaal zijn intrek had genomen gaf hij haar een officiële rol.

Paula White was geboren in een welgestelde familie, maar dat had haar niet gevrijwaard voor de nodige ellende. Haar vader pleegde zelfmoord toen zij 5 jaar oud was, ze was sexueel en fysiek mishandeld tijdens haar jeugd en had al vroeg een buitenechtelijk kind. God had direct tot haar gesproken op een moment dat zij diep in de problemen zat: ‘When I was just 18 years old, the Lord gave me a vision that every time I opened my mouth and declared the World of the Lord, there was a manifestation of His Spirit where people are either healed, delivered, or saved. When I shut my mouth, they fell off into utter darkness and God spoke to me and said ‘I called you to preach the gospel.’ ¹⁶

Wat gebedsgenezeres Greet Hofmans jarenlang voor koningin Juliana was geweest, was Billy Graham voor Richard Nixon en Paula White voor Donald Trump. En misschien wel meer.

Billy Graham had een bijzonder sterke band opgebouwd met de vijf jaar jongere president Richard Nixon (1913-1994). Achteraf had hij er spijt van dat hij zich te diep had begeven in partijpolitieke kwesties. Tegen Christianity Today magazine zei hij in 2011: ‘I’m grateful for the opportunities God gave me to minister to people in high places; people in power have spiritual and personal needs like everyone else, and often they have no one to talk to. But looking back, I know I sometimes crossed the line, and I wouldn’t do that now.’¹⁷

Uit de dagboeken van Nixons Chief of Staff Bob Haldeman is gebleken hoe bekwaam Graham was in het politieke spel, en hoezeer Nixon leunde op de televangelist voor meer dan alleen spiritueel advies. Graham adviseerde de president hoe hij zijn speeches effectiever kon maken. Haldeman schreef in zijn dagboek: ‘Billy Graham had a lot of ideas on how to use television better. He’s especially pressing for the president to use a teleprompter when he does a read speech.’ Graham vertelde Nixon hoe hij zijn herverkiezing van 1972 kon zekerstellen. Daar had hij zelf ook belang bij volgens Haldeman: ‘Graham said that Nixon’s re-election was paramount both for the faith of the country and the success of Graham’s evangelical movement’.¹⁸

Graham gaf ook adviezen over oorlog en diplomatie. Haldeman herinnerde zich dat Graham reageerde op Nixons besluit de oorlog in Zuid-Oost Azië uit te breiden: ‘I talked to Billy Graham during the day. And he said to tell the president to get tough, that what’s people wanted.’ Nixon vroeg ook advies aan Graham voor en na zijn historische bezoek aan China.¹⁹

Haldeman herinnerde zich dat een diner met Nixon, Graham, Kissinger, Mitchell, Erlichman, Dent en Rumsfeld ‘totally dominated’ werd door Nixon en Graham. Grahams rol als mentor van Nixon kon nauwelijks worden overschat. Hij stond de president vooral ook bij tijdens diens donkerste uren, zo bleek ook uit geheime geluidsopnamen. Op één van die opnamen kon je een dronken Nixon horen vloeken in een telefoongesprek met Graham na een belangrijke speech over Watergate, waarbij de predikant de president vertelde dat het ‘your finest hour’ was.

Haldeman zelf was de loyale stafchef van Nixon geweest tot het moment dat hij ontslag moest nemen, als onderdeel van een desperate poging van de president om zijn presidentschap te redden in verband met Watergate. Meer over Nixon in de laatste drie hoofdstukken van dit deel.

In 1971 verzorgden de twee leiders een gezamenlijk optreden. Haldeman: ‘Billy did a great job of building the president in his talk, and the president did very well in paying him back for it. It was, all and all, a very good day.’²⁰

De meest gevoelige delen van Haldemans dagboekaantekeningen gaven een goed beeld van de relatie tussen Nixon en diens spiritueel adviseur, maar ze werden pas gepubliceerd na Nixons dood. Zo zal het misschien ook nog wel enige jaren duren voordat de volle omvang en diepgang van de relatie tussen Trump en White publiekelijk bekend zal raken. Ook het belang van die relatie moet niet worden onderschat.

Paula White werd een prominent lid van de sekte van Trump en een frequente verschijning tijdens vergaderingen en rallies. Daarbij werd er geregeld een religieus moment geënsceneerd om met gesloten ogen contact te maken met de Allerhoogste. Van Richard Nixon was bekend dat hij diepgelovig was. Bij Trump was daar geen sprake van, volgens diens voormalige advocaat Michael Cohen (zie volgende hoofdstuk). Trump was daarentegen goed in doen alsof.

Graham had later in zijn leven geconcludeerd: ‘Evangelicals can’t be closely identified with any particular party or person. We have to stand in the middle, to preach to all the people, right and left.’ Daar had hij zichzelf niet aan gehouden tijdens de periode Nixon. Ook op een ander terrein had hij een aantal goede voornemens. Nadat TV-predikanten Jimmy Swaggart en Jim Bakker ten prooi waren gevallen aan schandalen besloot Billy Graham het goede voorbeeld te geven en nooit meer in een ruimte alleen met een vrouw te zijn, anders dan met zijn eigen vrouw. In televangelist Paula White had Trump weliswaar zijn eigen ‘Billy Graham’ gevonden, maar Grahams morele levenslessen waren aan Donald Trump niet besteed.

Na de mid-term verkiezingen van 2018 moest Donald Trump verder regeren met een Huis van Afgevaardigden dat in handen was van de Democraten. In feite was zijn officieuze dictatorstatus daarmee ten einde gekomen, maar dat weerhield hem niet zich als een dictator te blijven gedragen. De toenemende tegenstand versterkte de autoritaire impulsen in zijn karakter zelfs. Een stabiele meerderheid van de bevolking bleef daardoor anti-Trump, met als gevolg dat zijn approval rating nimmer boven de 50% uitsteeg.

De hulp van God werd in die omstandigheden steeds harder nodig om Trump in Het Witte Huis te houden. Paula White zette zich met hart en ziel in voor haar president, die eerst een impeachment moest zien af te wenden, voordat hij zich kon richten op zijn herverkiezing. Op 31 oktober 2019, een paar dagen voordat het Huis van Afgevaardigden zou stemmen over de mogelijke impeachment van Donald Trump, kwamen 25 christelijke leiders opnieuw bijeen in The Roosevelt Room om voor hun geliefde president te bidden. Televangelist Paula White lichtte haar geloofsgemeenschap in middels een tweet.

Op Twitter werd door supporters van Trump positief gereageerd op White’s bericht: ‘Praise God! This brings tears to my eyes! I love to see God back in our White House’. Critici reageerden negatief: ‘This can’t possibly be real life’ en ‘Funniest thing I’ve seen all day. World’s greatest con artist surrounded by his apprentices.’

Het uitstekend geënsceneerde gebed mocht helaas niet baten – Nancy Pelosi en haar handlangers in het Huis van Afgevaardigden stemden voor Trumps impeachment. Maar doordat de Senaat gelukkig nog steeds in handen was van de Republikeinen mocht Trump nog een heel jaar in Het Witte Huis blijven zitten.

In 2020 mocht Trump nog steeds rekenen op de steun van tientallen miljoenen christenen, en daarmee hopen op zijn herverkiezing. Maar inmiddels was wel duidelijk geworden dat God steeds minder gevoelig was voor de gebeden van Trump, White en hun volgelingen. Bovendien werden er haarscheurtjes zichtbaar in Trumps loyale witte evangelicals.

Na Trumps impeachment in december 2019 ontstond er een controverse in evangelische kringen rond zijn presidentschap, waarbij de naam viel van de overleden Billy Graham. De hoofdredactie van het blad Christianity Today vond dat Trump moest aftreden, verwijzend naar 1999, toen het vond dat president Clinton moest aftreden na zijn impeachment. Maar hypocrisie was de rest van de conservatieve evangelische geloofsgemeenschap niet vreemd.

Mark Galli, de hoofdredacteur van Christianity Today, in 1956 opgericht door niemand minder dan Billy Graham, vond nu ook dat president Trump uit zijn functie moest worden gezet.  Hij noemde Trump ‘a leader of such grossly immoral character’. Galli had al zijn moed verzameld om de olifant in de christelijke ruimte te benoemen: ‘The facts in this instance are unambiguous. The president of the United States attempted to use his political power to coerce a foreign leader to harass and discredit one of the president’s political opponents.’

Trumps acties waren volgens Galli niet alleen ‘a violation of the Constitution’, maar ook ‘profoundly immoral’. Galli noemde Trump ‘a near perfect example of a human being who is morally lost and confused.’ Galli’s conclusie was helder: ‘To the many evangelicals who continue to support Mr. Trump in spite of his blackened moral record, we might say this: Remember who you are and whom you serve.’²¹

Trump reageerde, zoals verwacht kon worden, als door een wesp gestoken. In een regen van tweets noemde hij het blad een ‘far left magazine, or very “progressive,” as some would call it, which has been doing poorly and hasn’t been involved with the Billy Graham family for many years…’²²

Ook Franklin Graham reageerde op het artikel van het door zijn vader gestichte tijdschrift. Op social media ging hij niet in op de inhoudelijke argumenten, maar koos hij wel de kant van Trump en de Republikeinen. Geloof was inmiddels een politieke zaak geworden. Graham: ‘For Christianity Today to side with the Democrat Party in a totally partisan attack on the president of the United States is unfathomable.’

Graham hield er een interessante redenatie op na: ‘I know a number of Republicans in Congress, and many of them are strong Christians. If the president were guilty of what the Democrats claimed, these Republicans would have joined with the Democrats to impeach him.’^{23 en 24}

Het regime van Donald Trump deed een beroep op ieders vermogen tot het reduceren van zijn eigen cognitieve dissonantie (zie het vorige hoofdstuk). En dat werd steeds moeilijker naarmate zijn presidentschap vorderde. Misschien was dat ooit de dieperliggende reden geweest voor Billy Graham om tot de conclusie  te komen zich niet meer met partijpolitiek te bemoeien. En misschien had zijn zoon dat voorbeeld moeten volgen.

Franklins reactie op het artikel van Christianity Today bracht onbedoeld een splitsing in de Graham-dynastie aan het licht. Billy’s kleinzoon Aram Tchividjian, een kind van Billy’s oudste dochter, reageerde, gesteund door zijn zus, sarcastisch in een tweet dat zijn grootvader in 2016 helemaal niet gestemd zou hebben en ook niet kon hebben, doordat hij al een jaar in bed lag, geveld door Parkinson en hydrocephalus.²⁵

De scheuring in de Graham-familie was exemplarisch voor een scheuring die zich langzaam maar zeker af begon te tekenen in de gehele evangelical gemeenschap. Stephen Prothero, een professor van religieuze opleidingen aan de Boston University, merkte op dat de kleinkinderen van Graham weliswaar uitzonderingen in hun eigen familie waren, maar ‘they signal what could be growing disquiet about the hijacking of what was once a clearly Christian (and evangelistic) purpose for what is raw Republican politics.’²⁶

Nadat Donald Trump in 2016 een vijandige overname had gepleegd op de Republikeinse partij (zie hoofdstuk 4.1) was het hem vervolgens ook gelukt de evangelische geloofsgemeenschap te ‘hijacken’ ten behoeve van de Republikeinse politiek. De cultus rondom zijn persoon beheerste nu de gehele Amerikaanse maatschappij. Je was vóór hem. Of je was tegen hem. Er mocht niets tussen zitten. Daarbij dwong Trumps aanhoudende bedrog zijn evangelische volgelingen tot aan de grenzen van wat hun hypocrisie toeliet, om die grenzen vervolgens te overschrijden.

Hoe Trumps koningschap op aarde ten einde zou komen is inmiddels bekend. De one term president sleet zijn laatste presidentsweken als een ‘mad King’, niet in staat om met zijn verlies om te kunnen gaan en wild om zich heen slaand. Op 20 januari 2021 verruilde Donald Trump Het Witte Huis in Washington definitief voor zijn winterpaleis Mar-a-Lago in Florida, om voor de tweede keer in zijn leven zijn straf in ballingschap uit te zitten, nog altijd aanbeden door miljoenen sekteleden die niet konden geloven wat hem en hen was overkomen. Het zou nog even duren voordat dat tot hen door zou dringen. Een groot aantal kerken zou eerst moeten worden omgevormd tot afkickcentra voor Trumpgelovigen.

De eerste keer dat Trump was verbannen was hij 12 jaar oud geweest. Toen was het de wil van zijn vader dat hij naar een internaat werd gestuurd. Zijn vader had een plan voor het verdere leven van Donald. Dit keer was het de wil van God de Vader. Trumps ballingschap was kennelijk een onderdeel van Gods plan. Gods vaccin voor de Amerikaanse democratie had de gewenste uitwerking gehad. Maar niet op de manier die de organisatoren van de ‘God Bless America prayer rally’ op zondag 1 november 2020 voor ogen hadden gehad. Zij waren er van overtuigd geweest dat hun gebeden ertoe zouden leiden dat Donald Trump de verkiezingen opnieuw zou gaan winnen.²⁷

Zoals ik al eerder had opgemerkt: Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Wie had bijvoorbeeld gedacht dat een zwarte predikant óók een voorbeeld was geweest voor Donald Trump?

Verslaggever Abelson van Bloomberg Businessweek magazine vroeg presidentskandidaat Donald Trump in september 2015: ‘Do you admire any other business leaders?’ Trump antwoordde: ‘I don’t like the word admire.’²⁸ Toch gebruikte hij dat woord ‘admire’ al jaren voor zijn rolmodellen, zoals we al een paar keer hebben gezien in dit boek. Twee jaar na die bewuste uitspraak gebruikte Trump het woord opnieuw, dit keer in een interview over Martin Luther King Jr., zoals hij 20 jaar eerder had geschreven over Bob Hope. ‘Martin Luther King Jr. was a man who I studied and watched and admired for my entire life’, zei Trump in december 2017, toen hij een bezoek bracht aan het Mississippi Civil Rights Museum.²⁹

Trumps bezoek aan Mississippi duurde minder dan anderhalf uur, maar hij toonde zich onder de indruk. Trump hield een korte, enigszins obligate speech en noemde Amerika’s burgerrechtenactivisten ‘true American heroes’. Opportunisme is Trump nooit vreemd geweest.

Net als Billy Graham had Trump Martin Luther King nooit in zijn boeken en interviews vermeld of geciteerd. Maar de zaken waren veranderd in 2015, toen hij serieus campagne ging voeren voor het presidentschap en steeds vaker voor grote menigtes zijn act stond op te voeren.

Ik denk dat Trump King echt bewonderde, maar niet vanwege Kings overtuigingen of omdat Trump de burgerrechtenbeweging een warm hart toedroeg, maar vanwege Kings uitzonderlijke wilskracht en unieke vermogen met zijn speeches grote menigtes te beroeren. Het zou verklaren dat Donald aan King moest denken toen hij een rally hield voor een publiek van motorliefhebbers bij het legendarische Lincoln Memorial. ‘I thought this would be like Dr. Martin Luther King,’ zei hij in mei 2016 tijdens een verkiezingsbijeenkomst, kijkend naar zijn publiek op een historische plek.³⁰

Kandidaat Trump had geklaagd dat de autoriteiten zijn campagne geen toestemming hadden gegeven om de hele Washington Mall te vullen, zoals King had gedaan tijdens de legendarische March on Washington op 28 augustus 1963, waar tussen de 200.000 en 300.000 mensen aan mee hadden gedaan. Zo’n menigte had zelfs Billy Graham waarschijnlijk nooit aan zijn voeten gehad.³¹

Dominee Martin Luther King III had op die gedenkwaardige dag in 1963 ten overstaan van honderduizenden mensen, staand voor het Lincoln Memorial, zijn wereldberoemde speech gehouden: ‘I have a dream’, die door de rest van de wereld op televisie was bekeken en daarna eindeloos was herhaald. Zoiets wilde Donald Trump ook, in dezelfde setting. Hij had ook een dream, geobsedeerd als hij was door kijkcijfers, spektakel, decors en bezoekersaantallen.

De kans om Martin Luther Kings legendarische televisiemoment te evenaren zou Trump alsnog krijgen op 4 juli 2019, Independance Day (zie bovenstaande foto) Maar daar moest hij eerst president voor zien te worden. En om dat doel te bereiken kon hij nog wel wat hulp van God en Diens instrumenten op aarde gebruiken. Dat doel heiligde alle middelen, inclusief bedrog.