2.14 Expansiedrift

Trumps voormalige topmanager John (‘Jack’) O’Donnell,¹ had de aankomende ondergang van zijn baas met eigen ogen aan zien komen. Expansiedrift is een van de 10 kenmerken van een dictator. Alexander de Grote veroverde Egypte, en daarna Perzië en India. Caesar veroverde Gallië en stak twee keer het kanaal over om Groot-Brittannië in te lijven. Het gevaar van expansiedrift is ‘strategic overreach’. Napoleon drong Rusland binnen met 400.000 man en kwam terug met enige tienduizenden overlevenden. Hitler maakte dezelfde fout. Sommigen noemen een buurland een eigen provincie om het daarna te bezetten. Mao bezette Tibet. Saddam bezette Koeweit. Poetin bezette De Krim en het oosten van Oekraïne. Xi Jinping breidde de Chinese claims op de omliggende zeeën uit en acht Taiwan een Chinese provincie (dat belooft nog wat).²

De Verenigde Staten als geheel is deels veroverd en deels gekocht. Thomas Jefferson kocht Louisiana van Napoleon in 1803. President Johnson kocht Alaska van Rusland in 1867. President Trump wilde in augustus 2019 Groenland kopen, een land zo groot als Saoedi-Arabië. De Deense premier noemde het idee ‘absurd’  en hoopte dat het een grap was.³ Ze zei: ‘Thankfully, the time when you can buy and sell other countries and populations is over.’ Dictators denken daar anders over. Trump vond Frederiksen ‘nasty’ en ‘not nice’: ‘You don’t talk to the United States that way. At least not under me.’⁴ Vervolgens gelaste hij zijn geplande bezoek aan Denemarken af.

Het is belangrijk te beseffen dat Trumps gedrag niet nieuw is. Zijn expansiedrift is niet pas gestart in Het Witte Huis. Vastgoedmagnaat Donald Trump leed eind jaren ’80 al aan een ongebreidelde expansiedrift, maar toen zagen velen zijn plannen nog als gezonde, zakelijke groei-ambities.

‘Success brings success, which brings success. The more he gets, the more he wants.’ Dat was de conclusie van Donalds oudste zus, Maryanne Trump-Barry, eind jaren ’80, over haar broer.⁵ Succes bracht publiciteit en daar was het Trump ook om te doen. Newsweek gaf zijn cover in 1988 de titel ‘A Billion-Dollar Empire and an Ego to Match.’ Donalds ego werd nog verder gevoed toen hij zijn eigen beeltenis zag staan op de meest gewilde voorpagina van allemaal: TIME Magazine.

Op 16 januari 1989 was het eindelijk zover: de langverwachte cover die de 42-jarige Donald Trump definitief in een historisch rijtje plaatste, waaronder een aantal van zijn rolmodellen. Het werd tijd dat iedereen in de wereld de naam TRUMP kende. Wayne Barrett schreef in Trump, The Deals and the Downfall: ‘It was his sense of invulnerability, his conviction that by merely adding his name to a property, it automatically gained quantum leaps in value.’⁶

Barbara Res, Trumps bouwopzichter bij de bouw van Trump Tower en bij de renovatie van het New York Plaza Hotel, herinnerde zich: ‘He was in an acquisition fever and he wasn’t himself. It was very hard to work with him at this time because he didn’t focus and was always changing his mind.’⁷ De term ‘accquisition fever’ was een understatement. Trump kocht in de tweede helft van de jaren ‘80 met geleend geld alles wat hij mooi vond en wat zijn status verhoogde: een jacht, drie casino’s, hotels in New York, een landhuis in Florida, helikopters, een straalvliegtuig en een American footballclub, The New Jersey Generals, wat geen succes werd.

Wat het schilderij ‘De Irissen’ – ‘not just a painting’ – was voor de Australische kunstliefhebber Alan Bond (zie hoofdstuk 2.12), was het New York Plaza Hotel voor gebouwenliefhebber Donald Trump: ‘This isn’t just a building. It’s the ultimate work of art. I was in love with it … I tore myself up to get the Plaza. The spirit of the city is in this hotel. How can you possibly put a price on that?’ zei Trump. Bond sprak zijn woorden nadat hij het schilderij had gekocht voor een absurd hoog bedrag, twee jaar voordat zijn imperium instortte. Trump sprak zijn woorden nadat hij het legendarische Plaza Hotel in New York had gekocht in 1988 voor een absurd hoog bedrag, vier maanden nadat de aandelenmarkt was ingestort in oktober 1987, en twee jaar voordat zijn imperium instortte.⁸

Donald Trump kon het statige gebouw, aan de rand van Central Park in Manhattan, zien vanuit zijn kantoor in Trump Tower. Het was de ultieme, onweerstaanbare trofee. Zijn rolmodel Conrad Hilton was in de jaren ’40 en ’50 de eigenaar geweest. Elke beroemde Amerikaan had er wel eens gelogeerd. Tegen The New York Times zei Trump: ‘I haven’t purchased a building, I have purchased a masterpiece – the Mona Lisa. For the first time in my life, I have knowingly made a deal that was not economic – for I can never justify the price I paid, no matter how successful the Plaza becomes.’⁹ Hij betaalde er $409 miljoen voor,¹⁰ gooide er een extra $50 miljoen tegenaan om het in de oude luister te herstellen en haalde zijn toenmalige vrouw Ivana naar New York om leiding te geven aan het hotel. Toen zijn schuldenlast hem boven het hoofd groeide ging het hotel in 1992 failliet. Het werd in 1995 doorverkocht.

De koopzieke Trump kocht ook een kwakkelende luchtvaartmaatschappij. Slechts vijf maanden na de aankoop van de Plaza betaalde hij $365 miljoen in contanten voor de Eastern Air Shuttle, waarbij hij $100 miljoen van de geleende $400 miljoen persoonlijk had gegarandeerd. Niet dat hij enige ervaring had met het runnen van een luchtvaartmaatschappij. Hij was ook niet van plan zich er in te verdiepen. Maar zo’n detail had hem nog nooit tegengehouden (en zou dat later ook niet doen). Trump had ook nog steeds geen verstand van casino’s, volgens zijn voormalige casinomanager John O’Donnell, en daar had hij er drie van.

Trump: ‘I like buying Mona Lisas; the Shuttle is the single finest asset in the airline industry, the best.’¹¹De vergelijking ging volledig mank, met uitzondering van het feit dat de 21 Boeing 727s bijna net zo oud waren als Da Vinci’s beroemde schilderij.

Trump dacht oprecht dat een nieuw interieur, met gouden kranen, en het veranderen van de naam in Trump Shuttle tot meer passagiers en een winstgevende airline zouden leiden. Magisch denken was het, een eigenschap die hij ook tijdens de coronacrisis aanwendde, zoals bijvoorbeeld met hydroxychloroquine. De Trump Shuttle verloor $85 miljoen in zijn eerste jaar.¹² De Shuttle was een kat in de zak en iedereen met enig verstand van de luchtvaartbusiness wist het, behalve Trump. Tegen een verslaggever loog hij: ‘I’ve got a Shuttle that you can sell for a fortune, I’ve got the best real estate in the world, I’ve got everything else; do you think I have a cash flow problem?’ Trump had op dat moment een gigantisch ‘cash flow problem’.

Donald had nauwelijks voldoende geld op zijn rekening om zijn persoonlijke uitgaven te dekken. Hij had $3,5 miljard aan schulden uitstaan en hij stond voor $900 miljoen daarvan persoonlijk garant. Zijn vader sprong noodgedwongen een aantal keren financieel bij om een persoonlijk faillisement te voorkomen. Om zijn scheiding van Ivana te kunnen afkopen moest Trump geld lenen bij de  bank. Bijna alles wat Trump eind jaren ’80 had gebouwd of gekocht leed verlies in 1990. Biograaf Tim O’Brien schreef: ‘Only 3 years had passed since The Art of the Deal became a bestseller. In that brief span Donald had gone from being the country’s most celebrated businessman to its most colorful flameout.’ ¹³ Bijna alles wat Trump aanraakte veranderde in lood, wat hij dan zelf voorzag van een dun laagje bladgoud, zodat niemand het zag.

Donald Trump was eind jaren ’80 niet alleen manisch en koopziek, hij was ook een zeer slechte manager, die zijn executives en medewerkers behandelde als een dictator zijn onderdanen. Als het gaat om zijn stijl en effectiviteit van leidinggeven in die tijd spreek het onderstaande verhaal boekdelen. In mijn ogen was de hele episode rondom de opening van de Taj Mahal een grimmige voorbode van zijn leiderschapsstijl tijdens de coronacrisis in 2020.

Dinsdag 3 april 1990. Het Taj Mahal-casino deed een tweede testrun, ter voorbereiding op de geplande officiële opening twee dagen later. De eerste testrun, waarbij het ging om de tafels waar om geld gespeeld werd, ging goed en de autoriteiten hebben toestemming verleend om dat deel formeel te openen. Nu waren de slotmachines aan de beurt. Een ramp dreigde. Bij John (roepnaam ‘Jack’) O’Donnell, de president van Trumps meest succesvolle andere casino en de nummer 1 van Atlantic City, de Trump Plaza, ging de telefoon. Trump aan de lijn: ‘Jack, I’m at the Taj … I got big fucking problems over here.’¹⁴ Hij was woest. ‘I’ve been in meetings with the state all morning. They’re not going to let me open. I’ve got a bunch of fucking idiots down here. You have to come down here and straighten this out. Jack, you’re my ace in the hole.’ Jack: ‘Donald, what’s the problem?’ Trump: ‘Nobody knows what they’re doing … I’m going to fire all these assholes.’

Trumps voornaamste zorgen waren imagoschade en geldverlies. Dagenlang benadrukte hij: ‘This is fucking crazy. I don’t believe this. I can’t be embarassed like this. I got celebrities coming, I got all my friends coming.’ Alles in Trumps universum is persoonlijk. Alles draait om hem. Als de problemen niet werden opgelost, zou de geplande opening op donderdag uitdraaien op een drama. Wat de casinomanagers niet wisten was dat Trumps gehele imperium in financieel zwaar weer zat en dreigde om te vallen. Een succesvolle Taj Mahal-opening en bijbehorende positieve pers was voor Trump van absoluut levensbelang.

Om de eerste testdagen door te komen haalde Trump Jack tijdelijk naar de Taj als crisismanager: ‘Jack, from now on, you’re in charge here. You got carte blanche. You fire whoever you want. Look at these jerkoffs’, wijzend naar iedereen om hem heen. ‘You can fire anybody you want.’¹⁵ O’Donnell concludeerde dat het ontslaan van mensen het grootste machtsmiddel was dat Trump kon bedenken in een crisissituatie. Trumps logica doet mij denken aan die van dictator Saddam Hoessein. Saddam had die logica overgenomen van zijn rolmodel Stalin: ‘als er een persoon is, dan is er een probleem; als er geen persoon is, is er geen probleem’.¹⁶ Saddam en Stalin lieten mensen verdwijnen, in goelags of door executies. Trump ontslaat mensen en wil hen nooit meer zien.

Vervolgens vertrok Trump naar New York, met de woorden: ‘Don’t leave here, Jack. You’ve got to get me through my opening. I can’t be embarrassed.’ Jack vroeg nog: ‘What about Walt?’ Walt Haybert was de president van de Taj Mahal. Donald: ‘Fuck Walt’.

Woensdag 4 april. Nadat Jack de eerste nacht zonder slapen had doorgewerkt om een tijdelijke oplossing te vinden om de opening door te kunnen laten gaan, spraken hij en Trump elkaar weer. Trump: ‘You’re my man, Jack. You’re the best. You’re going to get me through this.’ Maar de problemen waren te structureel om binnen een dag op te lossen. Trump vroeg: ‘Well, did you fire anybody?’ ‘No, Donald.’ ‘Fuck… Whoever it is, find out who’s responsible and get rid of them. Goddamn it, Jack. I told you that. You need people? I don’t care who you take out … I don’t care.’ 

Dat klopte. He didn’t care. Dat is nog steeds zo. Mensen zijn voor hem hulpmiddelen die nuttig kunnen zijn. Zoniet, dan zijn het obstakels. Weg ermee.

De nu volgende conversatie tussen Trump en O’Donnell lijkt wel een profetische voorbode van de gesprekken tussen president Trump en Dr. Fauci tijdens de coronacrisis, zo stel ik mij voor. Trump vocht toen en nu voor zijn imago en financiële belangen, O’Donnell pleitte voor wat verantwoord en mogelijk was, zoals Fauci 30 jaar later zou pleiten voor wat verantwoord en mogelijk was met betrekking tot de volksgezondheid, het testen en de capaciteit van de ziekenhuizen.

Voor de zekerheid benadrukte Trump: ‘I’ve got to have all my machines open. I can’t be embarrassed tomorrow.’ ’s-Avonds laat belde Donald Jack: ‘What’s this I hear about shutting down half the machines? We’re not going to do that, right? You’re going to have all my slots open tomorrow.’ Jack legde uit dat dat niet kon. De totale capaciteit was veel te groot om verantwoord te kunnen afhandelen. Dit was wat de autoriteiten toestonden om überhaupt een opening op donderdag mogelijk te maken. Trump: ‘No, Jack. We can’t. I’m going to lose millions.’ Inderdaad.

Trump kon het niet verkroppen, waardoor hij dringend behoefte had aan een zondebok: ‘I think these are Hyde’s people in here, and I think that Hyde’s people are responsible for this problem.’ De ironie wilde dat Hyde een van de drie verongelukte topmanagers was, die juist verantwoordelijk waren geweest voor het succes van Trump Plaza. Hyde was dood, Hyde’s mensen niet, dus zij kregen de schuld. De ironie wilde dat O’Donnell, de man die Trump nu zo hard nodig had, een van ‘Hyde’s people’ was.¹⁷

‘Ironically, all the hoopla surrounding Thursday’s grand opening only worsened his problems,’ schreef O’Donnell in zijn boek. Trumps probleemanalyse miste elke vorm van realiteit, operationeel inzicht en zelfkritiek. Zijn oplossing, zijn organisatie zuiveren van ‘Hyde’s people’, zou niets oplossen. Integendeel. Maar luisteren deed een gestresste en oververmoeide Trump allang niet meer. Donald zocht zijn toevlucht in een rookgordijn van leugens, zoals altijd als hij in de problemen zat.

O’Donnell: ‘Desperately now he needed the hype machine to come through for him. It had been his weapon in outmaneuvering partners and opponents over the years, in mesmerizing the bankers and bondholders and politicians. Fiction, “truthful hyperbole,” as he liked to call it, had served him so well for so long, now there could be no escaping it – he was its star prisoner.’ Trump had bijvoorbeeld de bovenste, 42ste, verdieping van de Taj de ‘51^st’ genoemd en claimde dat het het hoogste gebouw van New Jersey was. O’Donnell: ‘He’d falsely boasted that scores of celebrities were coming to the grand opening. It was beyond his comprehension that “Trump” could fail.’¹⁸

Donderdag 5 april. Om 8 uur in de ochtend landde de helikopter van Donald Trump op het dak van een ander casino, Trump Castle, het casino dat hij een paar jaar daarvoor ongezien had overgenomen van Barron Hilton. Een zilverkleurige limousine wachtte hem op om hem naar de Taj Mahal te brengen voor de grote opening. Bij de ingang stond een menigte, bestaande uit journalisten, genodigden, bezoekers en toeschouwers. Trump zei: ‘Jesus, Jack, isn’t this great? You’re doing great … you’re doing great. Thank God you’re doing this for us, Jack … This is wonderful.’

Trump liep door zijn droomcasino, verkerend in zijn eigen bubbel, bewonderend aangesproken door mensen die hem ‘Good Luck’ wensten of zeiden dat de Taj Mahal ‘the most magnificent building’ was dat zij ooit hadden gezien. Jack O’Donnell dacht: ‘He genuinely believed that he had built the “Eighth Wonder of the World”. And if there were problems, well, ultimately that was insignificant.’

Dictators zijn in staat hun eigen fictie te geloven. In 2020 meende Trump echt wat hij zei: ‘I have built the greatest economy of the world’. Wat in 1990 nog pure hoogmoed was, was in 2020 pure grootheidswaan.

Maar de problemen waren niet ‘insignificant’. De slotmachines en geldwisselaars werkten niet goed, onder druk van de duizenden mensen die er mee wilden spelen. Het hoteldak lekte, kamersleutels pasten niet op de sloten, room service ontbrak, in de restaurants wachtten mensen uren op hun maaltijd, op de bovenste verdiepingen schoot de waterdruk tekort, de spa, de health club, de winkels, de kinderopvang en de beauty salon waren incompleet.

De volgende dag, zo hadden de autoriteiten afgedwongen, moesten alle slotmachines weer worden stilgelegd om de financiële cijfers op orde te krijgen. De vertegenwoordiger van de staat New Jersey zou geen certificaat uitgeven zonder lange termijnplan en zonder dat de slotmachinecapaciteit eerst drastisch zou worden beperkt. Maar dat wist Donald nog niet. Dictators willen niet altijd alles weten.

De aangekondigde opkomst van beroemdheden die avond bleef uit. Geen Jack Nicholson, geen Tom Cruise, geen Brooke Shields, geen Liza Minelli, geen Don Johnson, geen Melanie Griffith. Wel televisiepersoonlijkheid en concurrent Merv Griffin, wel fotomodel Carol Alt en de boksers Michael Spinks en Evander Holyfield. En natuurlijk Donalds ouders Fred en Mary Trump, zijn zusters Maryanne en Elizabeth en zijn broer Robert. Fred was overigens alleen gekomen op voorwaarde dat Marla Maples niet zou worden uitgenodigd. Fred had Donald diens scheiding van Ivana nog niet vergeven.

De ceremonie was een buitengebeuren. Er was vuurwerk aan de strandzijde van het gebouw. De VIPs hadden het koud, dus die kregen een deken. De laser die bedoeld was om een gigantisch rood lint op het gebouw te projecteren, haperde, waardoor er slechts delen van de afbeelding te zien waren. En er waren oncomfortabele momenten. De burgemeester van Atlantic City, James Usry, werd geïntroduceerd onder langdurig boegeroep, vanwege het feit dat hij was aangeklaagd wegens corruptie. Donald vergat in zijn speech een van de drie verongelukte topmanagers expliciet te noemen in zijn speech, wat diens weduwe aan het huilen bracht. Nee, het was niet precies het succes dat Donald voor ogen had gehad.

Vrijdag 6 april. Trump liep zwaar gefrustreerd binnen en had Walt (president van de Taj Mahal), Robert (Donalds jongere broer) en drie andere topmanagers bij zich geroepen. De daaropvolgende scène kan volgens mij direct verfilmd worden. Trump had zich eerst tot Walt gericht.

‘Am I going to have all my slots open today?’ Het antwoord was nee, maar voordat iemand dat kon uitspreken stelde hij nog een vraag.

‘Did Wood get fired?’ Don Wood, de vice president van Financiën, was daags tevoren op een stretcher afgevoerd naar het ziekenhuis als gevolg van een zenuweninstorting door vermoeidheid.¹⁹ Onvergeeflijk. In Trumps ogen was een van zijn top executives een ‘weakling’. Toen hij het hoorde was zijn eerste reactie, terwijl Wood nog in het ziekenhuis werd behandeld:

‘Was that asshole fired?’ Toen Walt antwoordde dat Wood een andere functie zou krijgen, vloog Trump tegen het plafond.

‘No! I want him fired! I don’t want to see his fucking face in this building again!’ Drie dagen later bleek zijn order nog steeds niet te zijn uitgevoerd. Hij was woest.

‘Well,’ zei Walt, ‘we removed him – ’

‘Wait. Is the fucking guy working for me still? Is the motherfucker on my payroll? Does he have an office in the back of the house where he’s being hidden?’

‘Donald’, probeerde Walt.

‘Shut the fuck up! I tell you to do something, you don’t do it. You move the guy in the back … This is the most fucked-up operation I’ve ever seen!’ Hoe kon hij met dit soort mensen ooit de oorlog winnen?

‘I want every machine open this weekend!’ Maar dat was onmogelijk. Door ontwerpfouten in het gebouw en een nieuw type geldwisselaar dat nog niet goed functioneerde kon het management de enorme geldstromen onvoldoende controleren, waardoor de autoriteiten geen goedkeuring verleenden. Ingrijpende wijzigingen waren noodzakelijk en een stapsgewijze inbedrijfname van de slotmachines was het enige dat de autoriteiten toestonden. Onacceptabel voor Trump. Walt zei: ‘There’s really nothing we can do about this.’ Dat had hij beter niet kunnen zeggen.

‘You! I’ve listened to you long enough. You know what? You’re a fucking idiot! You’re the one who fucked this place up the way it is! I never wanted you in this job. I knew you didn’t have what it takes. Everybody warned me that you were the wrong guy.’ (p236) Wat was er mis met deze mensen?

‘I can’t believe this. Does anybody know how much money we’re losing? We’re going to lose a fortune!’ Wisten deze mensen dan niet wat er voor hem op het spel stond? Op dat moment had Donalds broer Robert het gewaagd zijn mond open te doen. Niet verstandig.

‘Donald you know there’s just no way to predict these things.’ Geen goede tekst.

‘Robert, just never mind! I’m sure as hell not going to listen to you in this situation. I listened to you and you got me into this … You think you’re clean on this one? You’re the one that’s been down here in charge. You’re the one who wanted this guy in charge of the building’, wijzend naar Walt. ‘You’re the one who said I should do this. I thought you could handle this. I must’ve been out of my mind. I let you make recommendations. I’m sick and fucking tired of listening to you … I’m sick of listening to all you fucking guys!’ Robert knipperde met zijn ogen, zei niets en vertrok met de helikopter naar New York. Hij was klaar met Donald en met Atlantic City. Nog jaren later zou Fred senior tegenover familievrienden klagen: ‘Robert and Donald won’t see eye to eye.’²⁰

‘I’m gonna fire all you assholes. I want pricks in here. I want people in here who are gonna kick ass.’ Tegen een andere manager zei hij: ‘You can’t get me through this opening, I’m going to bring in somebody who can.’ Zijn mensen in Atlantic City deugden niet. Geen van allen. Zijn dreigementen hadden geen effect. Het was om radeloos van te worden. Gek werd hij van ze. Konden ze dan niets alleen?

Zaterdag 7 april. Trump: ‘I have to tell you all one thing: you’re all weak shit. You’re a bunch of assholes.’²¹ Als een woedende legerleider na een verloren veldslag sprak Donald Trump zijn 35 voornaamste officieren toe in de Emerald Ballroom – ‘the war room’ – op de eerste verdieping van het Taj Mahal-casino op de zaterdag na de desastreus verlopen opening in april 1990. De 3000 slot machines in ‘s-werelds grootste, maar doodstille, gokhal stonden werkeloos te wachten op een oplossing en Trump kon of wilde maar niet begrijpen wat er mis was gegaan met zijn kroonjuweel. Iedereen hield de adem in. Een advocaat die te laat arriveerde en ongemerkt binnen probeerde te komen kreeg van Trump te horen: ‘The meeting started at 10. Get out!’ Het enige verschil met de showprocessen van Saddam Hoessein was dat de advocaat niet werd gefusilleerd.

‘You’re all jerkoffs. I’ve never had so much incompetent shit working for me.’ Dat Trump zelf op allerlei manieren had gefaald was natuurlijk de spreekwoordelijke olifant in de ruimte. Alsof Napoleon of Hitler zich na afloop af zouden hebben gevraagd welke idioot had besloten Rusland binnen te vallen met de winter voor de deur. Wie had Trump voor het oog van de natie te schande gemaakt? Hij was er van overtuigd dat zijn management team te ‘soft’ was. Er moesten koppen rollen. Er zouden koppen rollen. Trump vervolgde zijn tirade.

‘First of all, you hired scum. I got scum working for me here … Walt was in charge, and he hired scum. Walt was stupid.’ Walt Haybert zat naast Trump aan tafel. Hij was na het debacle gedegradeerd tot financieel directeur en keek apatisch voor zich uit. Bucky Howard was met onmiddellijke ingang door Trump benoemd tot Walts opvolger. Bucky toonde zich de jaknikker die wist wat hij moest zeggen.

‘Yes, Donald, you’re right. We do have assholes here, and I promise, we’re going to deal with them.’ Minuten leken uren te duren. Volgens ooggetuigen ging Trump maar door.

‘This is going to change after today. I want the assholes out of here. I want the incompetents out of here. I want people in here who are going to kick some ass … What I need are more nasty pricks in this company. Warriors.’ ²² Het woord ‘warriors’ had hij overgenomen van zijn belangrijkste advocaat en fixer in Atlantic City, Pat Gahn. McGahn had gesproken over ‘new troops’. Maar er waren geen ‘new troops’. Deze slag was niet te winnen. In juni was ook Bucky zijn baan kwijt. In 1991 zuiverde Trump opnieuw zijn gehele casino-top. Het werd bekend als de ‘Atlantic City Massacre’. De Taj Mahal versleet vijf bazen in zijn eerste 16 maanden. 30 jaar later zou Trump er een soortgelijk personeelsbeleid op na houden in Het Witte Huis.

Maar managerswisselingen losten de problemen niet op.²³ De Taj Mahal, het grootste casinohotel ter wereld, ging failliet in januari 1991.²⁴ De Taj Mahal was structureel verlieslijdend, gegeven de enorme schuldenlast, met woekerrentes van 10 tot 14%. Het enorme casino had de capaciteit in de stad vergroot met 20%, tijdens een recessie. Het haalde klanten weg bij het Trump Plaza, dat zakte van de 1^ste naar de 8^ste plek en bij het Trump Castle, dat zakte van de 6^de naar de 9^deplek. Een reeks van bedrijfsfaillisementen, rechtzaken en gedwongen verkopen volgde. In 2014 werden de letters TRUMP definitief verwijderd van de gevel van het gesloten Trump Plaza Hotel & Casino. In 2018 kocht investeerder Carl Icahn de grond onder het gebouw.

Ik heb deze episode uitgebreid beschreven, omdat het tekenend is voor Trumps leiderschap, beter gezegd dictatorschap.Hij had zijn drie topmanagers die waren verongelukt niet adequaat vervangen. Steve Hyde was de belangrijkste van de drie geweest. Trump had hem altijd als menselijke boksbal gebruikt en toonde na diens dood respect noch loyaliteit. ‘Hyde’-mensen werden de zondebok voor Trumps eigen falen en dientengevolge ‘gezuiverd’, een door dictators vaak beproefd middel. De angstcultuur werd maximaal opgeschroefd, met dramatische gevolgen voor de werksfeer. ‘People were hiding under their desks’ om te voorkomen dat ze Trumps doelwit werden.²⁵

De laatste der Hyde-vertrouwelingen, John O’Donnell, nam zelf ontslag. O’Donnell schreef in zijn boek Trumped! dat Trumps secretaresse Norma Foerderer hem na zijn vertrek had gebeld: ‘Oh, please, Jack, tell me it’s not so. You were the last good man he had. But I know you’ll find a future with someone who appreciates you. Because he sure didn’t.’²⁶ Dat klopte. In het Playboy-interview noemde Trump O’Donnell, ooit zijn meest succesvolle casinopresident, die hem bij de opening van de Taj Mahal had gered van een nog veel grotere afgang, ‘a fucking loser’.²⁷ In de pers claimde Trump: ‘People want to work for me. Trump does well with management.’ Niet dus.²⁸

‘People have been waiting for years to watch me fall,’ had Donald zelf al geschreven in zijn eerste boek.²⁹ Nu was het zo ver. Met Trumps val kwam er een symbolisch einde aan een Amerikaans tijdperk. William Hurt III, Trumps derde biograaf, noemde zijn boek in 1993, het slagveld overziend, The Lost Tycoon: ‘Donald J. Trump has become the lost tycoon of the late 20th century. He has already lost many of his most glittery trophy properties, including his yacht, his plane, his airline, and half of his largest Atlantic City casino.’ ³⁰

Biograaf Wayne Barrett beëindigde de inleiding van zijn boek Trump, The Deals and the Downfall in 1992 met de waarschuwing die hij had gekregen van Donalds PR-man: ‘he was trying to persuade me to delete the use of the word “downfall” in the title of the book: Trump, he said, “will make a comeback.” ³¹ Profetische woorden, net als die van Trump zelf. Barrett: ‘he planned once again to become a TIME magazine cover. He said he would be the comeback of the century.’  Niet al Trumps voorspellingen kloppen, weten we inmiddels, maar deze klopte wel, ofschoon de tweede TIME-cover tot 2015 op zich liet wachten. Toen stelde Trump zich kandidaat voor het presidentschap van de Verenigde Staten.

Hurts titel, The Lost Tycoon, was een verwijzing geweest naar de beroemde roman van de Amerikaanse schrijver F. Scott Fitzgerald, The Last Tycoon. Fitzgerald, befaamd geworden tijdens de Roaring Twenties, had geschreven: ‘There are no second acts in American lives.’ Toch wel. Donald bleek niet alleen in staat tot een second act (TV-ster), maar zelfs tot een third act (president). Daarom eindigt dit boek niet in 1991. De eerste 45 jaar van Trumps leven bleken slechts het voorspel te zijn geweest van een nog veel groter spektakel.

Maar voordat die second act begon had Donald wel een paar wijze lessen geleerd. ‘I learned at the Wharton School of Finance that the economy runs in cycles. I guess I forgot the second half of the lesson, along with everyone else in business. Eventually, something’s got to give.’  In zijn boek The Art of the Comeback schreef hij: ‘I’d had incredible success with the Grand Hyatt Hotel; cash poured in from my casinos in Atlantic City; Trump Tower condos stayed on the market for about a minute. It was a fantastic time, like the Roaring Twenties. But of course, it couldn’t last.’ ³²

Deze moderne Amerikaanse Icarus was op weg naar de zon dan toch eindelijk neergestort op aarde, wat velen hadden zien aankomen. In die crisistijd moest hij geregeld terugdenken aan een televisieserie uit zijn tienerjaren: The Twilight Zone, en in het bijzonder aan één speciale aflevering. Aflevering 28.