7.3 Bedrog (deel 7)

Ja, natuurlijk was er in 2016 sprake geweest van ‘collusion’ met de Russen en was Trumps sabotage van het onderzoek ernaar ‘obstruction of justice’. En ja, natuurlijk was het een ‘impeachable offense’. Maar nee, natuurlijk kostte dat Trump niet de kop. De Senaat was ook na de mid-terms in 2018 nog steeds in handen van de Republikeinse partij, die hij via majority leader Mitch McConnell en zijn fanatieke achterban in een ijzeren greep hield.

Bovendien had Trumps nieuwe Minister van Justitie Bill Barr de angel uit het Mueller report gehaald en achtte de Democratische Speaker of the House Nancy Pelosi een impeachment (terecht) kansloos en deed daarom geen verdere moeite in dit geval. Bovendien boeide de kwestie de gemiddelde Amerikaan maar matig. Het ging toch goed met de economie? Dus bleef Trump gewoon zitten. Dit keer.

Het zou niet de laatste keer zijn dat Trumps positie wankelde. Hij ging namelijk al snel opnieuw in de fout, waarna Pelosi wél in actie kwam. Daarom is het zinvol om in dit laatste hoofdstuk van het Rusland-drieluik Trumps bedrog in deze zaak te belichten, het soort bedrog dat van meet af aan het fundament was geweest van zijn presidentschap.

Tot 2017 had Donald Trump altijd gedacht dat zijn geheime affaires met vrouwen de grootste risico’s inhielden voor zijn kansen op het presidentschap. Op 17 mei 2017, vier maanden na zijn inauguratie, wist president Trump inmiddels dat niet zijn affaires met vrouwen, maar zijn affaire met Rusland de grootste bedreiging vormde. Toen hij hoorde dat het Ministerie van Justitie een Special Counsel had benoemd om de inmenging van Rusland tijdens de verkiezingen te onderzoeken vreesde hij het ergste: ‘Oh, my God. This is terrible. This is the end of my presidency. I’m fucked.’ ¹

Trumps uitspraak was in 2019 te lezen in het rapport dat Robert Mueller III met zijn team had samengesteld na een onderzoek dat 2 jaar had geduurd, 25 miljoen dollar had gekost en tientallen mensen een plek in de gevangenis had bezorgd of het land uit had gejaagd. Boekenplanken werden alvast volgeschreven over wat naar veler verwachting Trumps Watergate of Waterloo zou worden. Het werd geen van beide. Robert Mueller was weliswaar ‘The Lie Detector’ geweest, die TIME dacht dat hij was, maar hij had verzuimd om door te bijten en politiek Washington wilde zijn handen er niet aan branden.

Toen Mueller eenmaal zijn rapport had gepubliceerd in maart 2019, de kwestie als een nachtkaars was uitgegaan, en het stof was neergedaald, zat Trump nog steeds in Het Witte Huis en was er zelfs niet eens een impeachment procedure opgestart door de Democraten in het Congres. Hij had gewonnen.

Een paar maanden later, in juni, liep ABC-journalist George Stephanopoulos twee dagen met Trump mee. Daarbij blikten zij een aantal keren terug op de hele Rusland-kwestie. Voor Stephanopoulos was Het Witte Huis vertrouwd terrein, want hij was zelf ooit Bill Clintons persvoorlichter geweest en had diens leugens over zijn affaire met Monica Lewinsky indertijd geloofd. Inmiddels was hij ouder, wijzer en in staat Trump te verleiden tot een aantal niet eerder gedane uitspraken.

Op 16 juni 2019 vroeg George Stephanopoulos naar de Mueller-kwestie. Iedere Trump-analist wilde weten waarom Trump de Special Counsel niet had ontslagen, zoals hij James Comey en zo vele anderen had ontslagen.

Stephanopoulos: ‘Robert Mueller?’

Trump: ‘I would constantly tell anybody who would listen, including you, including the media, that Robert Mueller was conflicted. Robert Mueller had a total conflict of interest—‘

Stephanopoulos: ‘And has to go?’

Trump: ‘I never s—I didn’t say that. If I—look, Article II. I would be allowed to fire Robert Mueller. There was n—assuming –assuming I did all of the things, I said I want to fire him, number one, I didn’t. He wasn’t fired. Okay? Number one, very importantly. But more importantly, Article II allows me to do whatever I want. Article II would have allowed me to fire him.’

Noot: Artikel II van de Amerikaanse Grondwet beschrijft de aanzienlijke bevoegdheden van de president.²

Het Mueller-onderzoek was natuurlijk absoluut niet Trumps bedoeling toen hij FBI-directeur Comey ontsloeg, maar dat was wel degelijk het directe gevolg van zijn actie geweest (zie hoofdstuk 5.11). Comey’s ontslag was niet de eerste keer dat Trump herinneringen opriep aan Richard Nixon. Zo werd er ook al snel gespeculeerd dat de president Mueller zou ontslaan als hij te dichtbij zou komen. Later zou blijken dat Trump Mueller wel degelijk wilde ontslaan, maar dat zijn medewerkers dat hadden voorkomen.

Eerder in dit boek heb ik opgemerkt dat de wandaden van een dictator meestal twee fases doorlopen: eerst de crime, dan de cover-up. Soms volgen jaren later een derde en een vierde fase: de onthulling en de afrekening. Auteur David Friend schreef in 2017 in Newsweek: ‘The lesson of the Watergate scandal of the 1970s was that the cover-up – the lie is always worse than the crime.’ ³

Maar die wijze les uit de jaren ’70 bleek bijna 50 jaar later volkomen achterhaald, aangezien Donald Trump over alles loog, dus ook over zijn cover-ups. In mei 2019 beweerde hij nog: ‘I don’t do cover-ups.’ ⁴ Dat was een leugen.

Nixons Watergate-kwestie zou verbleken bij zijn eigen Rusland-kwestie, wist Trump. Nixon liet Special Prosecutor Archibald Cox daadwerkelijk ontslaan toen die te dichtbij kwam in zijn onderzoek en publiekelijk zijn president weerstond. Maar Nixons Minister van Justitie, Elliot Richardson, weigerde die opdracht uit te voeren en trad af. Zo ook diens plaatsvervanger, William Ruckelshaus. Pas toen ene Robert Bork, de plaatsvervanger van de plaatsvervanger van de minister, Nixons orders had uitgevoerd op zaterdag 20 oktober 1973, moest Cox vertrekken. Maar de publicitaire schade, aangericht door de ontslagreeks die de geschiedenis was ingegaan als de ‘Saturday Night Massacre’, had president Nixon bepaald geen goed gedaan.

Trump was meermaals voor dergelijke fouten behoed door zijn medewerkers. Een voorbeeld daarvan was te lezen in het Mueller Report: ‘McGahn [Trumps advocaat, FS] did not carry out the direction, however, deciding he would resign rather than trigger what he regarded as a potential Saturday Night Massacre.’ ⁵

Publiekelijk uitte Trump geregeld zijn onvrede over Robert Mueller: ‘We’ll see what may happen. Many people have said you should fire him.’ Meestal betekende ‘many people’ dat Trump dat zelf vond en zijn jaknikkers dat graag bevestigden. Bij elkaar opgeteld kwam je dan meestal niet verder dan ‘some people’.

Zijn advocaten raadden Trump echter juist uitdrukkelijk af om Mueller te ontslaan, omdat dat opgevat zou worden als een schuldbekentenis, maar ook als een nieuw bewijs van ‘obstruction of justice’. Het zou bij iedereen herinneringen oproepen aan president Nixon.

Toen alles achter de rug was bevestigde Trump wat iedereen al die tijd al had gedacht. Tegen George Stephanopoulos zei hij: ‘But I wasn’t going to fire. You know why? Because I watched Richard Nixon go around firing everybody, and that didn’t work out too well.’ ⁶

Trump zei ook tegen Stephanopoulos tijdens het interview: ‘I like the truth. I’m actually a very honest guy … If I colluded with Russia, it wouldn’t bother me nearly as much. What bothers me, is when you did nothing wrong and they have a phony witch hunt. That bothers me. And Mueller, who hates Trump, he is a never Trumper and then he puts…’

Stephanopoulos: ‘What evidence do you have that he hates you?’

Trump: ‘George, I know he hates me. And then he puts 18 people on who are Democrats.’

Stephanopoulos: ‘Not al Democrats.’

Trump: ‘Well, they are very close. And they were contributors to Hillary and some of them even worked for Hillary Clinton.’

Stephanopoulos: ‘Robert Mueller is a Republican.’

Trump: ‘And Weissmann was a bad guy. And they put all these people on. So I am being judged by 18 people that truly dislike Donald Trump. I mean in many cases hate.’ Donald Trump speelde zijn hele leven al graag alsof hij het slachtoffer was, zoals een maffiabaas graag pretendeerde het slachtoffer te zijn van Justitie.

Andrew Weissmann, de man die door Trump ‘a bad guy’ werd genoemd, was één van de zwaargewichten in het team van Robert Mueller. Op bovenstaande collage staat hij helemaal aan de linkerkant. Weissmann was onder andere hoogleraar en had de fraudesectie geleid van het Ministerie van Justitie. Hij had 15 jaar ervaring opgedaan als federaal aanklager in het Eastern District of New York, waar hij menig maffialid van de Gambino-, Colombo- en Genovese misdaadfamilies, alsmede de nodige corrupte politie-agenten, had vervolgd. Kortom: een echte ‘bad guy’ in het universum van maffiabaas Donald Trump, die zo graag pretendeerde law and order belangrijk te vinden.

Weissmann was gefrustreerd door de afloop van de Rusland-kwestie, waarbij Trump ongeschonden had kunnen ontsnappen. Hij schreef in 2020 zelf een boek over zijn ervaringen, getiteld Where Law Ends, Inside the Mueller Investigation.

Daarin herinnerde Weissmann zich het moment dat hij merkte dat Mueller in zijn eindrapport niet zou doorpakken. Een collega werkte aan een concept ‘explaining why the special counsel was not making a finding on obstruction – not saying, explicitly, whether certain actions of the president should be deemed obstructions of justice or not. This was the first I heard that Mueller was declining to make such a decision. That approach confounded me. In the second volume of the report, we would be providing a laborious and thorough accounting of the evidence we’d collected, strongly indicating as a whole that the president had obstructed justice in many different instances.’ ⁷

Weissmann gaf als voorbeeld een opdracht van Trump aan zijn advocaat Don McGahn: ‘The most glaring was Trump’s directing his White House counsel, Don McGahn, to write up a document for the White House files falsely claiming that the president had never sought to have Mueller fired. And yet, after reciting all of this evidence, our report would stop short of saying outright that Trump had obstructed justice.’ ⁸

Maar Mueller zat klem, want zijn onderzoeksteam was ten eerste niet onafhankelijk (zoals dat van Ken Starr in Bill Clintons geval), doordat het een onderdeel was van het Ministerie van Justitie. En ten tweede was hij daardoor verplicht de richtlijnen te volgen die de Office of Legal Counsel (OLC) had opgesteld.

Weissmann: ‘And these decisions included two formal opinions, written years ago, stating that sitting presidents cannot be indicted for a crime.’ Daar voegde Weissman een subtiele observatie aan toe: ‘Not surprisingly, one of those opinions had been issued during the Nixon administration and the other under Clinton.’ ⁹ Tja, die ‘opinions’ waren geschreven in dienst van presidenten die zelf zwaar onder vuur hadden gelegen. Nixon was afgetreden om impeachment te voorkomen en Clinton werd daadwerkelijk impeached, maar hoefde niet af te treden. De onder hen tot stand gekomen juridische overwegingen vormden anno 2019 Trumps redding.

Weissmann was bitter gestemd over de wijze waarop Mueller zich door Barr had laten misleiden. Door de wollige conclusies in het rapport had Barr, die continu door Mueller op de hoogte was gehouden van de voortgang van het onderzoek en van de conceptteksten, de gelegenheid gehad de hele zaak naar zijn hand te zetten.

De belangrijkste alinea in The Mueller Report waar Robert Mueller de bal hadden laten liggen was een tenenkrommende juridische woordenbrei waar Bill Barr en Donald Trump precies van konden maken wat zij zelf wilden:

‘Because we determined not to make a traditional prosecutorial judgment, we did not draw ultimate conclusions about the President’s conduct … At the same time, if we had confidence after a thorough investigation of the facts that the President clearly did not commit obstruction of justice, we would so state. Based on the facts and the applicable legal standards, we are unable to reach that judgment. Accordingly, while this report does not conclude that the President committed a crime, it also does not exonerate him.’¹⁰

Weissmann noemde die alinea ‘a carefully contorted mess’: ‘It is hard to read this now, knowing how Barr eventually used the mealymouthed language of that passage to misrepresent our report’s conclusions, prior to its being made public.’

Hij concludeerde: ‘Mueller trusted them – naïvely, in retrospect. We never imagined that the attorney general would slide in to make a factual determination himself … that the president’s conduct did not constitute criminal obstruction of justice. Mueller had no reason to foresee such a betrayal by Barr, who was also a personal friend.’ ¹¹

Weissmann: ‘Clearly, part of me wishes that Mueller had acted differently.’ ¹²

De Amerikaanse media hadden er een boeiende week van gemaakt, de week van donderdag 18 april 2019, de week waarin het Mueller-rapport openbaar werd gemaakt.

Talloze televisiefragmenten kwamen langs, waaronder het vertrouwde beeld van een door de gangen van het Congres wandelende Mueller, die al die tijd had gezwegen en dat nog steeds deed, terwijl Trump twee jaar lang dagelijks ‘witchhunt’ had geroepen, maar zijn zelfrechtvaardiging herhaaldelijk had aangepast en inmiddels waterdicht had gemaakt – soort van.

Zouden alle geheimen nu eindelijk na twee jaar onderzoek aan de oppervlakte komen?

Nee. Maar wel een paar.

Het oordeel van voormalig Witte Huis advocaat John Dean, de man wiens getuigenis in de jaren ’70 Richard Nixon mede ten val had gebracht, was vernietigend over Trump. CNN-presentator Jake Tapper vroeg hem om ‘the big picture’ na lezing van het Mueller rapport.

Dean liet de twee lijvige rapporten zien van de Watergate affaire en de Iran-Contra affaire en zei: ‘Well, Jake, what I’ve done is I looked at my shelf for the Watergate Committee Report (over Nixon, FS) and looked at the Iran-Contra Report (over Reagan, FS). I also looked at the Ken Starr Report (over Clinton, FS) . And I’ve gotta tell you I’ve read all those and in 400 pages this report from the Special Counsel is more damning than all those reports about a president. This is really a devastating report. And as far as the obstruction goes: this is clear obstruction.’ ¹³

Niet alleen John Dean moest terugdenken aan Nixon en Watergate. Nixon en Watergate waren tot de komst van Trump het ijkpunt geweest voor elke moderne president. Elk schandaal of illegale actie werd voorzien van het achtervoegsel ‘-gate’. Trump verlegde echter alle grenzen. Zijn acties werden het nieuwe ijkpunt voor onacceptabel gedrag.

Het was de pers (en de cartoonisten) opgevallen dat Trump vergelijkbare taal en redenaties verkondigde als zijn beruchte voorganger. In Trumps optiek was de president almachtig en kon hij doen wat hij wilde. Trump en zijn advocaten interpreteerden Artikel II van de Grondwet zo ruim mogelijk.

George Stephanopoulos vroeg Trump er naar: ‘You talk about Article II. So your position is that you can hire or fire anybody, stop or start– .’

Trump: ‘That is the position of a lot of great lawyers. That’s the position of some of the most talented lawyers. And you have to have a position like that because you’re the president. But without even bringing up Article II, which absolutely gives you every right–.’

Stephanopoulos: ‘So a president can’t obstruct justice?’

Trump: ‘A president can run the country. And that’s what happened, George. I run the country, and I run it well.’

Stephanopoulos: ‘When the president does it, it’s not illegal?’

Trump: ‘I’m just saying a president under Article II – it’s very strong. Read it.’¹⁴

Het rapport gaf Trump de gelegenheid om in zijn interview met Stephanopoulos vol te houden dat hij volledig was vrijgepleit. Onterecht weliswaar, maar daar zat hij niet mee.

Trump: ‘He gave us no collusion and that was a very big thing.’ ¹⁵

Stephanopoulos: ‘He did not say that.’

Trump: ‘And frankly, frankly, he did say that. He said that there was no collusion. George, read the report.’

Stephanopoulos: ‘He said he explicitly didn’t look at collusion – I did. He said there was insufficient evidence that said there was a conspiracy. I read every page.’

Trump: ‘Excuse me, read the report, read the conclusion of the report, just read it.’

Okay, okay, laten we dat beroemde rapport van Mueller er dan nu maar eens bij pakken.

De propaganda-afdeling van Barrs ministerie had in drie weken tijd overuren gedraaid om het rapport zo veel mogelijk te ontdoen van schadelijke informatie, om de pro-Trump-lezers gerust te stellen en de anti-Trump-lezers te frustreren. Zelf schafte ik twee versies aan: de officiële versie, gepubliceerd door het Department of Justice (de DOJ-versie), en de versie die door The Washington Post was gepubliceerd, hier verder aangeduid met de WP-versie.

Zoek de verschillen.

Ik noem hier de drie meest opvallende uitkomsten uit mijn vergelijkend warenonderzoek.

1. Barrs versie had een introductie, geschreven door de Trumpgezinde advocaat Alan Dershowitz. Al in de derde alinea schreef Dershowitz: ‘The body of the report presents no evidence of any criminal behavior by President Trump or his campaign with regard to Russia … The report is a complete exoneration and should put that allegation to rest, both as a legal and factual manner.’ ¹⁶ Hij pleitte Trump volledig vrij, maar zijn verdere uitleg over de gehele kwestie was minimaal.
   Dershowitz toonde zijn juridische creativiteit als advocaat ook waar het ging om de talloze manieren waarop Trump het Mueller-onderzoek had dwarsgezeten: ‘Because the attorney general [Barr] is the ultimate decision maker when it comes to whether or not to prosecute, this statement also constitutes a complete legal exoneration, albeit with dissenting opinions.’¹⁷
   Haha, waar Muellers rapport letterlijk zei ‘while this report does not conclude that the President committed a crime it also does not exonerate him’ pleitte Dershowitz Trump toch volledig vrij, omdat Barr hem niet vervolgde.¹⁸ De WP-versie daarentegen bood uitgebreide achtergrond-info en een veel genuanceerder beeld van het rapport en de conclusies van Muellers team.

2. Aantal bladzijden. Barrs DOJ-versie telde 472 bladzijden. Lekker handzaam, zou je denken. De WP-versie telde 729 bladzijden, ondanks een kleiner lettertype.
   Hoe zou dat komen?

3. Layout en redactie. Een belangrijke oorzaak van het verschil in bladzijden ligt in de wijze waarop in Barrs DOJ-versie grote gedeelten van de tekst op misleidende wijze zijn afgeplakt. Telkens als tekst is afgeplakt is dat aangegeven door slechts 1 regel waarin vermeld wordt hoeveel regels er in de oorspronkelijke versie hebben gestaan. Lekker efficiënt, denk je in eerste instantie. Zo’n regel is bovendien niet zwart, maar grijs, wat redelijk onopvallend is en prettig voor het oog.De indruk die je hier aan overhoudt is dat er op twee bladzijden weliswaar enige informatie ontbreekt, volgens Dershowitz ‘a redaction required by law’. Okay, so be it, ben je dan geneigd te denken. Geen idee of het belangrijk is en of de aangegeven reden klopt. Maar als je nauwkeuriger kijkt lees je bijvoorbeeld ’19 lines redaced for Harm to Ongoing Matter’ op de linkerpagina en bijvoorbeeld ’23 lines redacted for Harm to Ongoing Matter’ op de rechterpagina. Dat geeft een totaal ander beeld.
   En wat er niet bij wordt verteld is dat ook de oorspronkelijke paginanummering is weggelaten. Die oorspronkelijke paginanummering blijkt bij nader inzien uiterst relevant, zoals blijkt uit onderstaand voorbeeld. De WP-versie heeft de oorspronkelijke paginanummering behouden en de afgeplakte tekst is zwart in plaats van grijs gemaakt, met behoud van het aantal oorspronkelijke regels. Om u een indruk te geven van het effect op de lezer toon ik hieronder dezelfde inhoud als de foto hierboven, maar dan in de oorspronkelijke, doch afgeplakte versie.

Waar de DOJ-versie van Barr/Dershowitz slechts 2 pagina’s voor gebruikte had Mueller in het oorspronkelijke rapport maar liefst 6 pagina’s volgeschreven! Daarvan is in de gepubliceerde versie bovendien bijna niets van te lezen. Barr had ook gewoon bij de weggelaten regels het woord cover-up kunnen vermelden.

Dershowitzs tweede zin in zijn introductie was dan ook een onvervalste leugen: ‘The redactions are minimal.’ ¹⁹ Wat zou er allemaal voor informatie onder de zwarte inkt zitten? Die gedachte ging keer op keer door mijn hoofd bij het lezen van de WP-versie van The Mueller Report. Wetende dat ook Muellers team niet over alle informatie beschikte door de sabotage van Trump en de zijnen, en nu ook wetende dat we na lezing van de gepubliceerde versie nog steeds niet alle informatie kennen die Mueller wél had, mogen wij gerust spreken van doelbewuste misleiding en bedrog.

Eén van de redenen waardoor Muellers onderzoek in gebreke was gebleken was de weigering van Trump om persoonlijk onder ede te worden verhoord. Ook toen werd hij gered door zijn advocaten, want die hadden de bui al zien hangen als hij wél zou hebben getuigd. Zij hadden de president sterk afgeraden te getuigen, overtuigd dat hij meineed zou plegen en daar dan om vervolgd zou worden. Zij hadden volkomen gelijk.

In plaats daarvan moest Muellers team zich behelpen met een schriftelijke beantwoording van hun vragen. Trumps geschreven antwoorden waren volgens het rapport ‘inadequate’ geweest. De president had 30 keer ‘does not recall’ of ‘does not remember’ of ‘does not have an independent recollection’ geantwoord over informatie die het team had gevraagd.

Andere medewerkers hadden het onderzoek dwarsgezeten door te liegen of communicatiebewijzen achteraf te vernietigen. In de ogen van Trump was alles gerechtvaardigd, omdat het een ‘witch hunt’ was en Mueller partijdig was. Dat was onzin. Hij was simpelweg schuldig, maar wilde niet gestraft worden. Geen enkele crimineel wil dat.

George Stephanopoulos vroeg Trump tijdens zijn tweedaagse bezoek op 16 juni 2019 naar diens weigering om onder ede te getuigen: ‘But if you answer these questions to me now, why not answer them to Robert Mueller under oath?’

Trump: ‘Because they were looking to get us for lies or slight misstatements. I looked at what happened to people, and it was very unfair. Very, very unfair. Very unfair.’

De president doelde daarbij op al zijn even criminele handlangers die waren aangeklaagd of veroordeeld, de meesten als gevolg van Muellers onderzoek.

Hun namen kwamen opnieuw langs op de laatste dag van Trumps presidentschap, op 20 januari 2021, want hij had ze bijna allemaal een presidentieel pardon verleend, behalve Michael Cohen en Rick Gates. Die hadden namelijk meegewerkt met Robert Mueller.

Daardoor werd nog eens extra bevestigd hoe uniek en corrupt Trumps presidentschap was geweest. Hij was helemaal geen ‘law and order’-president geweest, zoals hij altijd had beweerd. Maar liefst 9 (!) van zijn directe vrienden of medewerkers waren tijdens zijn presidentschap aangeklaagd wegens wetsovertredingen. Meer dan twee keer zo veel als zijn vier directe voorgangers bij elkaar! Very, very unfair!

Eén van Trumps grootste zorgen ondertussen was het verlies van zijn presidentiële immuniteit als hij niet meer president zou zijn. Maar daar liet hij in juni 2019 nog niets van merken.

Stephanopoulos: ‘You’re not worried about being prosecuted once you leave office?’

Trump: ‘Did nothing wrong, George. Did nothing wrong. There was no collusion. You don’t even hear Russia mentioned anymore. Are you guys okay? There was no collusion. They hired a man that hated Trump. He hired 18 people that were Democrats that hated Trump … I mean what kind of rigged deal is this? And then on top of it, after two years and after being the most transparent in history, I gave them 1.5 million pages of documents, right? I gave them four or five hundred witnesses. I let Don McGahn testify.’

Stephanopoulos: ‘You didn’t answer questions on obstruction.’

Trump: ‘Wait a minute. Wait a minute. I did answer questions. I answered them in writing.’

Stephanopoulos: ‘Not on obstruction.’

Trump: ‘I don’t know about this – I know. I answered a lot of questions.’

Stephanopoulos: ‘Not on obstruction.’

Trump: ‘Look, George, you’re being a little wise guy, okay – which is, you know, typical for you. Just so you understand. Very simple. It’s very simple. There was no crime. There was no collusion. The big thing’s collusion. Now, there’s no collusion. That means they set – it was a setup. In my opinion, and I think it’s going to come out.’²¹

Een deel van de verklaring voor Trump overwinningsdans na het Mueller rapport ligt in de lessen die hij ooit van zijn mentor Roy Cohn had geleerd: Copy Cohn – les 7. Always claim victory, whatever the outcome. Dat betekende in dit geval: ‘No collusion. No obstruction. Complete exoneration.’

Trumps nieuwe minister van Justitie William Barr was daarbij zijn ideale juridische ‘lijfwacht’. Eindelijk beschikte Trump over een nieuwe ‘Roy Cohn’. Barr kende de spelregels. Copy Cohn – les 20. Know what’s important to deny and don’t yield from it’. De televisie werd vervolgens een echokamer, precies zoals het duo Trump-Barr dat had bedoeld: BREAKING NEWS: ‘NO COLLUSION’.

Trump, op de startbaan voor Air Force One: ‘No collusion. ‘

Barr, tijdens zijn persconferentie: ‘There was no evidence of the Trump campaign collusion.’

Trump, in een vergaderzaal van Het Witte Huis: ‘There’s been no collusion.’

Barr: ‘No collusion.’

Trump, in The Oval Office: ‘There’s no collusion. For two years, no collusion.’

Barr: ‘As he said from the beginning, there was in fact no collusion.’

Om anno 2019 president Trump af te schermen stuurde Barr eerst een brief van 4 kantjes naar het Congres en de media met zijn eigen ‘samenvatting’ van het Mueller rapport, waarin hij Trump vrijpleitte en daarmee een gunstige ‘framing’ verzorgde. Dat liet hij een paar weken zijn louterende werk doen.

Mueller had weliswaar direct gereageerd met een brief aan Barr dat diens samenvatting het rapport niet juist had weergegeven, maar daar werd Barr niet warm of koud van. Daarna had Barr drie volle weken de tijd genomen voordat hij het rapport zelf openbaar maakte, lang genoeg om bij het grote publiek en zeker bij Trumps aanhang een gunstige uitleg wortel te laten schieten.

President Trump had met Bill Barr de beste Minister van Justitie ingehuurd die hij op het gebied van cover-ups had kunnen strikken. Trumps nieuwe Attorney General Bill Barr was in feite namelijk een oude Attorney General. Barr had 30 jaar geleden al bewezen hoe een geslaagde Republikeinse cover up er uit moest zien. Dat had hij destijds in exact dezelfde functie al laten zien door de rol van George H. Bush in het ‘Iran-Contra’-schandaal onder het tapijt te schuiven (zie ook hoofdstuk 3.12).

William Safire, voormalig speechwriter van Nixon en later columnist van The New York Times, noemde Attorney General in oktober 1992 daarom de Coverup-General: ‘Why does the Coverup-General resist independent investigation? Because he knows where it may lead: to Dick Thornburgh, James Baker, Clayton Yeutter, Brent Scowcroft and himself. He vainly hopes to be able to head it off.’ ²² Journalist Frank Snepp schreef boven zijn artikel in The Village Voice in oktober 1992: ‘Bill Barr: The “Cover-Up General”. Snepp: ‘At the center of the criticism is the chief articulator of Bush’s imperial presidency the man who wrote the legal rationale for the Gulf War, the Panama invasion, and the officially sanctioned kidnapping of foreign nationals abroad.’²³

Michael Wolff schreef al eerder in zijn boek Siege: ‘Trump believed what to him seemed obvious: the DOJ and FBI worked for him. They were under his direction and control. They must do exactly what he demanded of them.”He reports to me!” … “I’m the boss!”’.²⁴ Met Bill Barr aan het hoofd van het justitiële apparaat hoefde Trump voorlopig niets meer te vrezen vanuit die hoek. De oorlog met zijn eigen Department of Justice was beslecht. Eindelijk had Trump de zaak geregeld zoals het een dictator betaamt.

Tijdens hun over twee dagen verspreide interview vroeg George Stephanopoulos de president telkens naar een nieuw aspect van het Rusland-onderzoek.

Stephanopoulos: ‘We talked about Russia before, but we haven’t talked about Robert Mueller’s evidence on obstruction of justice. The attorney general said you didn’t commit obstruction of justice. Robert Mueller said he’s not reaching a decision – could not exonerate you. And he laid out all that evidence. More than a thousand former federal prosecutors have looked at—‘

Trump: ‘Oh, that’s – but they’re all politicians. Hey George. Look, I know more about prosecutors than you’ll ever know. They’re politicians. I could get you 5,000 that would also say there’s nothing. You know, I saw their names. And these are all—many of them are Trump haters…’

Stephanopoulos: ‘Many Republicans, too—‘

Trump: ‘I could get you thousands … There was no crime … George, I could get you thousands of prosecutors that say this is the most unfair – you take a man like Alan Dershowitz, who’s a very brilliant guy. He thinks this is one of the worst things ever to happen to our country because I’ve been unfairly treated. Even a question like that’s unfair.’²⁵ Dat deed Trump graag: de vraag ‘unfair’ noemen.

Maar Alan Dershowitz? Waar hebben we de naam Alan Dershowitz eerder gehoord?

O ja, weet u het nog? Alan Dershowitz had de introductie geschreven voor ‘Cover-Up General’ Bill Barrs versie van The Mueller Report. Barrs ministerie had de inleiding van de officiële uitgave van het Ministerie van Justitie niet voor niets aan de 80-jarige Dershowitz toevertrouwd. Een slimme keuze, want Dershowitz was een beroemde, gerespecteerde Harvard professor, advocaat, liberaal en joods, maar verre van neutraal in deze.

Tijdens Trumps presidentschap had hij de volgende boeken gepubliceerd: Trumped Up, How Criminalization of Political Differences Endangers Democracy (2017), The Russia Hoax, The Illicit Scheme to Clear Hillary Clinton and Frame Donald Trump (2018), The Case Against the Democratic House Impeaching Trump (2019). Dershowitz had op televisie diverse malen betoogd dat de president boven de wet stond en in elk geval een speciale koninklijke status had. Daar waren Barr en Dershowitz het met elkaar in elk geval over eens (als het tenminste om een Republikeinse president ging).

In 2018 had Trump Dershowitz zelfs verzocht zijn persoonlijke advocaat te worden, schreef Michael Wolff in zijn tweede boek Siege, Trump Under Fire.²⁶ Maar toen Dershowitz $ 1 miljoen voorschot had gevraagd, deed Trump toch liever een beroep op zijn oude vriend Rudy Giuliani, die het gratis wilde doen. Maar in januari 2020 verscheen Alan Dershowitz alsnog in een formele rol op het strijdtoneel, toen hij de president verdedigde in de Senaat tijdens diens eerste impeachment trial. Hem zien we dan ook terug in een volgende episode van The Trump Reality Show.

Op 11 juni 2019, maanden nadat de meeste stof was neergedaald, bracht George Stephanopoulos het gesprek met de president nog regelmatig terug naar de Rusland-kwestie. Het was nu toch allemaal achter de rug en Trump kon vrijuit praten. Trump liet echter geen kans onbenut om zijn versie van de eindconclusie te promoten en de geschiedenis te herschrijven. Ook die neiging was een vertrouwd patroon.

Trump: ‘They found no collusion. And they didn’t find anything having to do with obstruction…’

Stephanopoulos deelde die conclusie niet.

Trump: ‘Are you trying to say now that there was collusion even though he said there was no collusion?’

Stephanopoulos: ‘He didn’t say that.’

Trump: ‘He said no collusion.’

Welles. Nietes. Welles. Nietes.

Trump: ‘You should read it, too, George.’

Het lezen van The Mueller Report was inderdaad een leerzame ervaring. Maar voor een prettige afdronk waren teveel vragen onbeantwoord gebleven. Met name de vraag in hoeverre Trump aan de leiband van Poetin liep bleef in de lucht hangen.

Pas in januari 2021 werd die vraag enigszins bevredigend beantwoord in het boek American Kompromat, van journalist Craig Unger, auteur van het eerder gepubliceerde boek House of Trump, House of Putin, The Untold Story of Donald Trump and the Russian Maffia (2018). Yuri Shvets, een gepensioneerde KGB-majoor, was een belangrijke bron voor Ungers nieuwe boek, aangezien hij uit eigen ervaring alles wist van de KGB en haar methodes. Hij had zelfs nog met Poetin op dezelfde KGB-opleiding gezeten. De 67-jarige voormalige Rus woonde sinds 1993 in Virginia, inmiddels als Amerikaans staatsburger.

Shvets vergeleek Donald Trump met ‘the Cambridge five’ in een gesprek met The Guardian. The Cambridge Five was een groep Britse spionnen tijdens de Koude Oorlog. Shvets was zelf een KGB-spion in Washington voor de Sovjet-Unie in de jaren ’80 en een voormalig compagnon van de in 2006 vermoorde Alexander Litvinenko. Shvets zei: ‘This is an example where people were recruited when they were just students and then they rose to important positions; something like that was happening with Trump.’²⁷

Unger onthulde in zijn nieuwe boek dat Trump voor het eerst op de Russische radar was verschenen toen hij in 1977 trouwde met de Tsjechische Ivana Zelnickova. De 31-jarige Amerikaan werd daardoor een doelwit van een spionage-operatie van de Tsjechische geheime dienst, die toen nog nauw samenwerkte met de KGB. In die tijd was het IJzeren Gordijn nog hermetisch gesloten en de Koude Oorlog nog in volle gang.

Drie jaar later realiseerde Donald Trump zijn eerste grote project. Voor zijn Grand Hyatt New York hotel kocht hij 200 televisiesets van Semyon Kislin, een Sovjet-emigrant die mede-eigenaar was van Joy-Lud Electronics op Fifth Avenue. Kislin werd volgens Shvets aangestuurd door de KGB en werkte als zogeheten ‘spotter agent’. Kislin identificeerde Trump, een jonge, rijzende ster in de Amerikaanse zakenwereld, als ‘potential asset’.

Tijdens het bezoek van Donald en Ivana Trump in 1987 aan Moskou en St. Petersburg, op uitnodiging van de Sovjet-ambassadeur in Washington en op kosten van de Sovjet-Unie, kreeg Trump volgens Shvets KGB ‘talking points’ gevoerd. Hij bleek geen weerstand te kunnen bieden aan de gerichte vleierijen van KGB-agenten die het idee opperden dat hij met zijn capaciteiten de politiek in zou moeten gaan.

Ex-KGB-majoor Shvets vertelde: ‘For the KGB, it was a charm offensive. They had collected a lot of information on his personality so they knew who he was personally. The feeling was that he was extremely vulnerable intellectually, and psychologically, and he was prone to flattery.’

Die analyse van de Russen klopte natuurlijk volledig.

Shvets (op de foto rechts): ‘This is what they exploited. They played the game as if they were immensely impressed by his personality and believed this is the guy who should be the president of the United States one day: it is people like him who could change the world. They fed him these so-called active measures soundbites and it happened. So it was a big achievement for the KGB active measures at the time.’

De inspanningen van de KGB betaalden zich al snel uit toen Trump een paginagrote advertentie in The New York Times plaatste met kritiek op het Amerikaanse regeringsbeleid. Trump deed ook serieus onderzoek naar een Republikeinse nominatie en hield zelfs een campagne rally in Portsmouth, New Hampshire.

De Sovjets wisten destijds niet wat ze lazen toen ze Amerika’s belangrijkste krant opensloegen. Trump schreef in zijn open brief aan het Amerikaanse volk ‘why America should stop paying to defend countries that can afford to defend themselves.’ De titel van zijn verhaal was ‘There is nothing wrong with America’s Foreign Defense Policy that a little backbone can’t cure.’ ²⁸ In KGB-kringen stond Trump vanaf dat moment te boek als KGB-succes. Een paar dagen na de verschijning van die advertentie bevond majoor Yuri Shvets zich in het KGB-hoofdkwartier in Yasenevo, toen er een telegram binnenkwam die Trumps advertentie bejubelde als ‘successful active measure executed by a new KGB asset.’

Laat het even tot u doordringen: in de Russische KGB-archieven stond Donald Trump vanaf de jaren ‘80 te boek als ‘KGB asset’. In diezelfde tijd bevond Vladimir Poetin zich als KGB-spion in het Oost-Duitse Dresden, waar hij de val van de Berlijnse Muur meemaakte in 1989.

Shvet herinnerde zich: ‘It was unprecedented. I am pretty well familiar with KGB active measures starting in the early 70s and 80s, and then afterwards with Russia active measures, and I haven’t heard anything like that or anything similar – until Trump became the president of this country – because it was just silly. It was hard to believe that somebody would publish it under his name and that it will impress real serious people in the west but it did and, finally, this guy became the president.’

In de ogen van insiders als Shvets was The Mueller Report dan ook een gemiste kans. Het Moscow Project, een initiatief van het Center for American Progress Action Fund, had op eigen kracht maar liefst 272 bekende contacten en minimaal 38 bekende meetings tussen de Trump-organisatie en ‘Russian-linked operatives’ ontsluierd.

Hoe kon dit alles niet tot consequenties voor Trump zelf hebben geleid?

Shvets zei tegen The Guardian: ‘For me, the Mueller report was a big disappointment because people expected that it will be a thorough investigation of all ties between Trump and Moscow, when in fact what we got was an investigation of just crime-related issues.’

Volgens Shvets had Mueller zich ook moeten richten op de intelligence kant van de zaak. Voor de ex-KGB-officier was het falen van Mueller reden om zijn eigen onderzoek te doen en als bron te fungeren voor het boek van Craig Unger. Shvets: ‘This is what basically we decided to correct. So I did my investigation and then got together with Craig. So we believe that his book will pick up where Mueller left off.’

De eindconclusie van Craig Unger (op de foto rechts) was helder. Hij zei over Trump: ‘He was an asset.’ 

Maar: ‘It was not this grand, ingenious plan that we’re going to develop this guy and 40 years later he’ll be president.’²⁹ De Sovjets hadden rond 1980 natuurlijk niet kunnen bevroeden dat de Sovjet-Unie 10 jaar later uiteen zou vallen, dat een van hun KGB-agenten in 2000 president zou worden van Rusland en dat een van hun Amerikaanse ‘assets’ in 2016 president zou worden van de Verenigde Staten. Dat soort dingen gebeurt alleen in vergezochte Hollywoodfilms.

Toch is dat precies wat zou gebeuren.

Trumps leven wás per slot van rekening een vergezochte Hollywoodfilm, of beter gezegd: een vergezochte Netflix-serie.

Unger: ‘At the time it started, which was around 1980, the Russians were trying to recruit like crazy and going after dozens and dozens of people. Trump was the perfect target in a lot of ways: his vanity, narcissism made him a natural target to recruit. He was cultivated over a 40-year period, right up through his election.’ ³⁰

Trump presidentschap was dus wel degelijk ‘fucked’, maar niet op de manier zoals hij zelf had gevreesd. Het was ‘fucked’ voor de Amerikanen, vanaf het allereerste begin, op een manier die vrijwel geen enkele Amerikaan kon bevroeden. Het Amerikaanse volk gaf op 20 januari 2017 de leiding van hun land in handen van een Russische ‘asset’, aanvankelijk gecultiveerd door de Sovjet-KGB en daarna door de Russen gedurende 40 jaar. De laatste 17 jaar was dat gebeurd onder leiding van Vladimir Poetin, die haarfijn zijn weg wist in de KGB-archieven en met zijn oude collega’s de macht had overgenomen in het nieuwe Rusland.

Geen wonder dus dat Trump bij zijn campagne alle steun had ontvangen vanuit het Kremlin. Geen wonder ook dat er al tal van Russische Twitter accounts met meer dan 10.000 volgers waren gecreëerd tegen het einde van 2015, toen de presidentiële voorverkiezingen in volle gang waren. En geen wonder dus dat uit een NBC-analyse van 202.973 tweets, verstuurd door Russische internettrolls, bleek dat ‘Russian twitter troll volume increased significantly on July 21, two days after Trump became the official Republican nominee, and continued at the same intensity or higher for the rest of the year.’ ³¹

Donald Trump was daadwerkelijk Poetins man in Washington.

Maar die conclusie was nergens te vinden in het rapport van Robert Mueller III.

President Trump behield zijn baan en zijn vrijheid om de simpele reden dat de regels van het Amerikaanse Department of Justice, zoals ze waren opgeschreven onder Nixon en Clinton, voorschreven dat een zittende president niet juridisch kon worden aangeklaagd, én omdat Trump net op tijd Jeff Sessions had vervangen door ‘Cover-Up General’ Bill Barr. Knap gedaan.

Robert Mueller verscheen op 24 juli 2019 in hoogst eigen persoon nog even op televisie tijdens een openbare hoorzitting in het Congres, waar hij stevig werd ondervraagd door de Republikeinen, onder leiding van Jim Jordan, Trumps pittbull in het Huis van Afgevaardigden. Muellers optreden was dermate mat en weinig overtuigend dat TV-expert Donald Trump wist dat het Amerikaanse publiek in het algemeen, en zijn fanatieke aanhang in het bijzonder, er geenszins door op andere gedachten zou worden gebracht.

De Mueller-storm was gaan liggen en de stormschade was te overzien.

Trump zette zich al de volgende dag aan het werk om zijn herverkiezing in 2020 veilig te stellen en zijn Russische godfather Vladimir Poetin een welverdiende wederdienst te bewijzen. Op 25 juli 2019 belde president Trump hoogstpersoonlijk naar de net benoemde president Zelensky in de voormalige Sovjet-staat Oekraïne.

Het was een ‘perfect call’, vond hij zelf.

Maar zijn naaste medewerkers vonden het toch beter het gesprek als staatsgeheim te kwalificeren en zo diep mogelijk weg te stoppen in de electronische archieven. Niet diep genoeg, zou al snel blijken. Trump had nietsvermoedend een briesje in gang gezet dat razendsnel zou aanwakkeren tot een nieuwe storm.

Dit keer zou Nancy Pelosi wél in actie komen.